کاربر:Mbz/صفحه تمرین

کنز الفوائد (کتاب)

«کنز الفوائد»، نوشته شیخ ابوالفتح، محمد بن علی بن عثمان کراجکی طرابلسی (درگذشته در ۴۴۹ ق)، است.

کنز الفوائد

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ ابو الفتح، محمد بن علی بن عثمان کراجکی طرابلسی
موضوع	احادیث شیعه - قرن 5ق. اسلام اصول دین امامت علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت کلام شیعه امامیه
زبان	عربی
تعداد جلد	۲ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	دارالذخائر
محل نشر	قم

معرفی اجمالی

این کتاب، به زبان عربی و حاوی مباحثی ارزشمند درباره موضوعات گوناگون اسلامی مانند حدیث،فقه،اخلاق،فلسفه، کلام،موعظه،عقاید،تاریخ اسلام و بررسی مذاهب گوناگون است.کتاب کنز‌الفوائد، از زمان نگارش تا حال، پیوسته، مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته و برای آگاهی از بسیاری از مباحث مهم اسلامی، کتابی ارزشمند و قابل توجه است.مؤلف، بر بسیاری از منابع معتبر دسترسی داشته و این خود، بر ارزش کتاب می‌افزاید.علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانی، درباره این کتاب، می‌فرماید: «ابو الفتح کراجکی، کتاب کنز الفوائد را به درخواست پسر عموی خود نگاشته است.این کتاب، شامل روایات اهل بیت علیه‌السّلام و نکاتی زیبا و کتاب‌های مختصر دیگری است که قبلا نوشته شده است. فاضل هندی نیز بر این کتاب فهرستی نگاشته است.»

جایگاه و ارزش

علامه بحر العلوم، درباره این کتاب، می‌فرماید: «کتاب کنز الفوائد، بهترین گواه بر فضل و دانش علامه کراجکی و تحقیقات عمیق و گسترده ایشان است.علاوه بر آن، نشان دهنده اطلاعات وسیع ایشان در باره مذاهب گوناگون و روایات اهل بیت علیه‌السّلام می‌باشد.این کتاب، با شیوه‌ای جذاب و الفاظی شیرین، موضوعات مهم اسلامی را مطرح کرده است.» این کتاب به لحاظ اشتمال آن بر بسیاری از احادیث نبوی و علوی، محدثانی مثل علامه مجلسی و علامه حلی آن را به عنوان یک منبع حدیثی تلقی کرده و بسیاری از احادیث مسند آن را در آثار خود نقل کرده اند.

گزارش محتوا

کنز الفوائد، شامل بسیاری از مسائل فلسفی، کلامی، ادبی، فقهی، تاریخی، تفسیری و موضوعات دیگر می‌باشد که بدون هیچ گونه تعصب بررسی شده است. شاید بتوان ویژگی این کتاب را در انعکاس جریان علمی و مکاتب فکری عصر نویسنده به شمار آورد؛ نویسنده با نقل و بیان مطالب در موضوعات مختلف دغدغه های علمای عصر خویش را در این کتاب منعکس کرده است. موضوعات مطرح شده از لحاظ حجم یکسان نیستند، برخی در حد یک پاراگراف و برخی همچون رساله مستقلی در چندین صفحه مطرح شده اند.این کتاب، در مباحث مختلف، به اشاره کوتاه اکتفا نکرده، بلکه در هر مسئله به نقد و بررسی و شرح کامل آن پرداخته است.مؤلف، در این کتاب، از بسیاری از کتاب‌های دیگر خود و کتب دیگران، مطلب آورده است.پاره‌ای از موضوعاتی که در این کتاب مطرح شده‌اند، عبارتند از :

۱. قدم و حدوث و دیدگاه سید مرتضی

۲. حب دنیا

۳. فرق میان اسم و صفت

۴. فرق میان صفت ذات و صفت فعل

۵. اشکال بر جبریون

۶. اعجاز قرآن

۷. مسائل فقهی

۸. سخنان امیرمؤمنان علی علیه‌السّلام

۹. اصول فقه و...

شیوه تدوین

کراجکی در تالیف این کتاب از سبک و قالب ویژه ای پیروی نکرده و مطالب آن را به صورت کشکول در کنار هم آورده است. او کتابش را با گفتار مختصری درباره اثبات توحید آغاز کرده و سپس همه مطالب و مباحث را در قالب فصل، مسئله، گفتار، یا بیان، بدون اینکه ترتیب و نظم ویژه‌ای داشته باشد، تدوین کرده است.

دیگر آثار کراجکی در کنز‌الفوائد

علامه کراجکی در اين كتاب از بسيارى از كتاب هاى ديگر خود نام برده است. برخی از آنها را به طور کامل در این کتاب آورده و از برخی دیگر یا نام برده و یا مطلبی نقل کرده است؛ این کتابها عبارتند از:

البيان عن جمل اعتقاد اهل الایمان. التنبيه على حقيقة الملائمة.الرد على المنجّمين. الكر و الفر فی الامامة. مختصر التذكرة. وجوب الإمامة. مختصر من الكلام في أن للحوادث أوّلا. القول المبين عن وجوب المسح على الرجلين (نامه ای به یکی از برادران دینی است). البيان عن جمل اعتقاد أهل الإيمان (نامه ای به یکی از برادران دینی است). كتاب الإعلام بحقيقة إسلام أمير المؤمنين(ع) (برای برخی از برادران دینی نوشته است). المقدمات في صناعة الكلام. رسالة في وجوب الإمامة، (برای برخی از برادران دینی نوشته است). مختصر التذكرة بأصول الفقه (برای برخی از برادران دینی از کتاب استادش شیخ مفید اخذ کرده است). البرهان على صحة طول عمر صاحب الزمان. الرد على الغلاة. رسالة في جوابه عن سؤال ورد إليه عن الحج.

کنزالفوائد و دفاع از حقانیت اسلام

طبق پژوهشی در دانشگاه فردوسی مشهد روش کراجکی در دفاع از حقانیت اسلام، پیوندزدن وقایع تاریخی مشهور با جنبه های اعجازی کتاب خدا (خبر از آینده) و زندگی پیامبر(ص) بوده است؛ امری که امکان وقوع معجزات را پذیرفتنی تر کرده و نفی انگاره های ایجادشده توسط مسیحیان در منطقه و ایجاد دو انگاره «ما هم مانند آنها هستیم» (با برجسته سازی اشتراک معجزات پیامبران) و «ما بهتر از آنها هستیم» (پیوند معجزات و پیشگویی ها با تاریخ به وقوع پیوسته) را به دنبال داشته است. در این روش، پذیرش این معجزات یا انگاره ها، با پذیرش حقانیت پیامبر خدا(ص) و قرآن همراه بوده و درنهایت تثبیت عقیده حقانیت دین اسلام را سبب می شده است.

چاپ‌های کنز‌الفوائد

1.چاپ سنگی تبریز به خط محمد حسن بن محمد علی، تصحیح محمدحسین بن محمدرضا التبریزی، و به همت مشهدی اسد آقا به سال ۱۳۲۲ق / ۱۲۸۳ش. همین چاپ را مکتبه مصطفوی در سال ۱۳۶۹ش افست کرده است. این چاپ با عنوان کنز الفوائد: و فیه خمسة رسائل ۱- رسالة البیان عن جمل اعتقاد اهل الایمان، ۲ - رسالة فی وجوب الامامة، ۳ - رسالة فی اصول الفقه عن کتاب (المفید)، ۴ - رسالة المسمی بالبرهان، ۵ - رسالة التعجب من الکراجکی منتشر شده است. شایان ذکر است که رساله پایانی (التعجب) جزء کتاب کنز الفوائد نیست.

2. تحقیق عبد الله‌ نعمة. این اثر را ناشرهای مختلفی چاپ کرده اند؛ از جمله دارالاضواء (۱۴۰۵ق، بیروت)، دارالذخائر (۱۴۱۰ ق‌، قم) ‌. این چاپ شامل مقدمه ای مفصل در معرفی کراجکی و آثار وی است. محقق ۸۸ عنوان از آثار کراجکی را نام برده و رساله هایی را که به درخواست دیگران تألیف شده اند را مشخص کرده است. همچنین تعلیقات و پاورقی های مناسبی برای توضیح اعلام، واژگان و مصادر احادیث درج شده است.

ترجمه کنز‌الفوائد

این کتاب به قلم و تعلیقات محمدباقر کمره‌ای با عنوان «گنجینه معارف شیعه امامیه ترجمه‌ کنز الفوائد»، در چاپخانه فردوسی تهران به سال ۱۳۶۰ش چاپ شده است.

کتاب‌های همنام کنز‌الفوائد

کتاب با نام «کنز الفوائد» نظائر دیگری نیز دارد که نباید با کتاب کراجکی اشتباه شود؛ مثل: کنز الفوائد فی حلّ مشکلات القواعد (سید عمید الدین حسینی) و کنز الفوائد فی تأویل الآیات الباهره (سید شرف الدین حسینی استرآبادی). کتاب کنز الفوائد کراجکی بارها در ایران، عراق و لبنان به چاپ رسیده است.

منابع

• مردی ، عباسعلی ، «کنز الفوائد» ، حدیث نت ، تاریخ بازدید : ۱۸ شهریور ۱۴۰۳.
• دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، «معرفی کتاب کنزالفوائد» ، آئین رحمت ، تاریخ بازدید : ۱۸ شهریور ۱۴۰۳.
• کراجکی طرابلسی ، شیخ محمد بن علی بن عثمان ، کنز الفوائد ، بیروت ، دارالاضواء ، ۱۴۰۵ قمری.
• محدثی،محمد،دفاع کراجکی از حقانیت اسلام با تکیه بر داده‌های تاریخی کتاب کنز‌الفوائد، در مجله پژوهش‌های تاریخی،شماره ۵۸ ،سال۱۴۰۲.
• نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.