قائم آل محمد

قائم آل محمد از القاب امام زمان

قائم در روایات

در بخشی از روایات، «قائم آل محمد» به عنوان یکی از القاب امام زمان(عج) شمرده شده است.

ولی در بخشی دیگر از روایات منظور از قائم، ظاهرا حضرت مهدی نیست بلکه مراد، قیام کننده به حق است. کلینی در کتاب کافی بابی با عنوان «فی أنّ الائمة کلهم قائمون بامر الله» (امامان همگی قیام کننده به امر خدا هستند) گشوده است. از تعابیری همچون «هو قائم اهل زمانه» و «کلنا قائم بامر الله» و مانند آن در روایات نیز برمی‌آید که لفظ قائم، لزوماً مختص حضرت مهدی نیست.

مصادیق تاریخی

اسماعیلیانِ نخستین فوت هفتمین امام خود محمد بن اسماعیل را انکار می‌کردند و در انتظار ظهور وی به عنوان قائم و مهدی موعود بودند،

باز در جای دیگر همین کتاب از «‌الواقفه علی الحسن بن علی بن محمّد‌» یاد می‌کند که عقیده داشتند امام حسن عسکری(ع) غایب گشته و او همان مهدی قائم است. ////////////شیخ صدوق می‌گوید: «‌توقف کنندگان بر حسن بن علی بن محمد ادعا می‌‏کردند که غیبتی بر او واقع شده، زیرا به غیبت ایمان داشتند ولی مصداق و موضوع آن را نمی‌دانستند و معتقد بود که وی همان مهدی قائم است ».

پس از وفات امام باقر(ع) عده‌ای با اعتقاد به این که ایشان همان قائم منتظر است، در امامت آن حضرت توقف کردند. بغدادی می‌گوید: پس از درگذشت امام باقر(ع) گروهی از اصحابش قایل به مهدویت وی شدند و شهرستانی تأکید کرده که آنان بر امامت حضرت باقر(ع) توقف کرده و قایل به رجعت وی شدند.

گذشته از توقف کنندگان بر ائمه(ع) فرقه ‏های دیگری نیز بودند که به نوعی بر امامت یکی از فرزندان ایشان توقف کردند. نخستین گروه از این واقفیان، کیسانیه بودند که قایل به امامت محمد بن حنفیه و مهدویت و قائمیت او شدند. گروهی از ایشان پس از درگذشت او بر امامت او توقف کرده و بر این باور بودند که او غائب گشته و به زودی خروج خواهد کرد.

گروهی از زیدیه بودند که بر امامت محمد بن عبداللَّه بن حسن معروف به نفس زکیه توقف کردند و او را امام زنده و غایب می‌‏دانستند. علاوه بر این‏ها گروهی از شیعیان نیز پس از درگذشت امام باقر(ع) به این عقیده گرویدند، از آن جمله اصحاب مغیرة بن سعید بودند که قایل به امامت محمد نفس زکیه شدند و چون او کشته شد بر امامتش توقف کردند.

اسماعیلیه، فرقه‏‌ای که قایل به امامت اسماعیل پسر امام صادق‏(ع) بودند به دو گروه تقسیم شدند: گروهی امامت محمد پسر اسماعیل را پذیرفتند امّا گروه دیگر بر امامت اسماعیل توقف کرده و قایل به مهدویت او شدند. آنها عقیده داشتند اسماعیل نمرده بود بلکه پدرش امام صادق(ع) وی را از دیدگان مردم غایب ساخت تا گزندی به وی نرسد. و او زنده خواهد ماند تا روزی که بر همه زمین تسلط یابد. این گروه اسماعیلیه خالصه هستند. اما از پیروان محمد بن اسماعیل نیز گروهی قایل به مهدویت وی شدند و بر امامت او توقف کردند.

با شهادت موسی بن جعفر(ع) به جز شیعیان قطعیه که به درگذشت آن حضرت یقین داشتند و به امامت علی بن موسی الرضا(ع) اعتراف کردند، گروهی از واقفیان هم درگذشت امام هفتم‏(ع) را پذیرفتند ولی چون عقیده داشتند وی همان قیام کننده اهل بیت (قائم آل محمد) است؛ لذا اظهار داشتند که او رجعتی خواهد داشت

گروهی معتقد بودند امام هفتم‏(ع) به شهادت رسیده و از دنیا رفته است ولی او همان مهدی قائم امت است و چون وقت قیام او فرا برسد رجعت خواهد کرد و زمین را که از ظلم و جور پر گردیده از عدل و داد سرشار سازد. آنان به این سخن منسوب به امام صادق‏(ع) که درباره وی فرموده بود: او شباهتی به عیسی بن مریم دارد و به دست بنی ‏عباس کشته خواهد شد، استدلال می‌کردند.

به روایتی از امام صادق‏(ع) استناد می‌‏کردند که فرموده بود: او مهدی قائم امت است و حتی اگر سر بریده‏اش را از فراز کوه به پائین بیاندازند نباید باور کرد زیرا او قیام کننده اهل بیت است.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• تونه‌ای، مجتبی، موعود نامه(فرهنگ الفبایی مهدویت)، دوازدهم، قم، میراث ماندگار، ۱۳۸۹ش.