مشارطه

مشارطه، شرط کردن انسان با خودش برای انجام کارهای نیک و پرهیز از اعمال ناپسند است. به نظر اساتید اخلاق، مشارطه اولین مرحله از مراحل سه‌گانه مشارطه، مراقبه و محاسبه برای نظارت شخصی بر اعمال روزانه است.

کیفیت مشارطه

مشارطه آن است که در اول روز با خود شرط کند و تصمیم بگیرد که امروز به‌خلاف فرموده خداوند رفتار نکند و از طاعت خداوند کوتاهی نیاید و تا حد توان در انجام کارهای نیکو تلاش کند. علمای اخلاق درباره مشارطه معتقدند بهتر است هر شخص بعد از نماز صبح، برای مشارطه، مدتی با نفس خود خلوت کند و مانند صبحت تاجر با شریک خود بگوید به جز عمر کالایی ندارم و اگر از بین برود سرمایه‌ام از بین رفته و از تجارت مایوس می‌شوم.

مشارطه در قرآن و روایات

واژه و عمل مشارطه به‌صورت مستقیم در آیات قرآن و روایات امامان معصوم(ع) نیامده است اما برخی محتوای آیات و روایات، آنها دلالت بر مشارطه دارد. از آیات قرآن استفاده می‌شود كه یاران پیامبر اسلام(ص) درباره مسائل مهم با خدا عهد و پیمان داشتند كه نوعی مشارطه است، در آیه ۲۳ سوره احزاب آمده است: «مِنَ الْمُؤمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» در میان مؤمنان مردانی هستند كه بر سر عهدی كه با خدا بسته‌اند صادقانه ایستاده‌اند، بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند) و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تبدیل و تغییری در عهد و پیمان خود ندادند.

در روایتی از پیامبر اسلام(ص) آمده است: «اذا اصْبَحَ ابْنُ آدَمُ اصْبَحَتِ الْاعْضاءُ كُلُّها تَسْتَكْفِی اللِّسانُ انّی تَقُولُ اتَّقِ اللَّهَ فینا فَإِنَّكَ انِ اسْتَقَمْتَ اسْتَقَمْنا وَ انْ اعْوَجَجْتَ اعْوَجَجْنا» در دعای سی و یكم صحیفه سجادیه،‌ امام سجاد(ع) به پیشگاه خداوند عرض می‌كند: «وَلَكَ یا رَبِّ شَرْطی الَّا اعُودَ فی مَكْرُوهِكَ، وَ ضَمانی انْ لا ارْجِعَ فی مَذْمُومِكَ وَ عَهْدی انْ اهْجُرَ جَمیعَ معاصِیكَ؛ پروردگارا! شرطی در پیشگاه تو كرده‌ام كه به آنچه دوست نداری، باز نگردم، و تضمین می‌كنم به سراغ آنچه را تو مذمّت كرده‌ای نروم و عهد می‌كنم كه از جمیع گناهانت دوری گزینم.»