باشتین

امامزاده بی‌بی خاتون باشتین

باشْتین روستایی در بخش داورزن در جنوب غربی شهرستان سبزوار در ایران. قیام شیعی سربداران در قرن هشتم هجری از این روستا آغاز و به تشکیل سلسله سربداران منتهی شد. بقعه بی‌بی علیه خاتون از فرزندان امام موسی کاظم(ع) در این روستا واقع است.

وضعیت جغرافیایی

روستای باشتین در دهستان بخش باشتین، واقع در شهرستان داورزن از شهرهای استان خراسان رضوی (که سابقا از توابع شهرستان سبزوار بود) واقع است. از شمال به دهستان بیراکوه، از مشرق به دهستان‌های قصبه غربی و کَرّاب، از جنوب به دهستان فُروغَن، و از مغرب به دهستان کاه و بروغن محدود است. آبادی‌های آن در دشتی گرم و خشک و کم آب واقع است. مرکز آن، به همین نامِ باشتین یا سربدار در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی سبزوار قرار گرفته است و جاده سبزوار ـ شاهرود از ۹ کیلومتری شمال آن می‌گذرد. کوه کولوت اللّه اکبر (ارتفاع : ۹۴۳ متر) در چهار کیلومتری جنوب شرقی آن واقع است. کار اصلی مردم باشتین کشاورزی و صنعت دستی آنان فرشبافی است.

نمایی از روستای باشتین

باشتین در تاریخ

قدیمی‌ترین مأخذی که پیش از مغول نام باشتین در آن آمده کتاب علی بن زید بیهقی (متوفی ۵۶۵ق) است که، ضمن بیان تقسیمات بیهق، باشتین را یکی از دوازده ربع بیهق نام برده است و متذکر شده است که در این شهر سادات بسیاری ساکن بوده‌اند که نصب گروه عمده ای از آنان به زید بن علی بن حسین (ع) می رسید. یاقوت حموی (متوفی ۶۳۰ق) نیز آن را به صورت باشتان، از توابع اسفراین، آورده است. از تاریخ باشتین در دوره متعاقب حمله مغول اطلاعی در دست نیست و ظاهراً نخستین بار در جریان رویدادهای تاریخی دوره سربداران (حدود:۷۳۶ـ ۷۸۸ق) از آن نام برده شده است.

به نوشته دولتشاه سمرقندی، مؤسس این سلسله عبدالرزاق سربداری از قریه باشتین، از روستاهای سبزوار، برخاست و پدرش، خواجه فضل اللّه، مرد محتشم و بزرگ این ده بود. از جمله متأخران نیز اعتمادالسلطنه باشتین را جزو هشت بلوک اطراف سبزوار آورده و نوشته است که در این بلوک دهی به همین نام وجود دارد.

منابع

• محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، چاپ عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، ج ۱، تهران ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸ش؛ چاپ سنگی تهران ۱۳۰۰ـ۱۳۰۲، چاپ تیمور برهان لیمودهی، ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ش.
• علی بن زید بیهقی، تاریخ بیهق، چاپ احمد بهمنیار، چاپ افست تهران ۱۳۶۱ش.
• دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعرا، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۳۸ش.
• حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج ۹: استان نهم (خراسان)، تهران ۱۳۵۵ش.
• سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۳۱: سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش.
• مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش.
• مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران ۱۳۶۸ش.
• مرکز آمار ایران، فرهنگ آبادی‎های کشور (براساس سرشماری آبان ۱۳۵۵)، ج ۲۱: استان خراسان، تهران ۱۳۶۱ش.
• یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام