باشْتین روستایی در بخش داورزن در جنوب غربی شهرستان سبزوار در ایران. قیام شیعی سربداران در قرن هشتم هجری از این روستا آغاز و به تشکیل سلسله سربداران منتهی شد. بقعه بی‌بی علیه خاتون از فرزندان امام موسی کاظم(ع) در این روستا واقع است.
وضعیت جغرافیایی
روستای باشتین در دهستان بخش باشتین، واقع در شهرستان داورزن از شهرهای استان خراسان رضوی (که سابقا از توابع شهرستان سبزوار بود) واقع است. از شمال به دهستان بیراکوه، از مشرق به دهستان‌های قصبه غربی و کَرّاب، از جنوب به دهستان فُروغَن، و از مغرب به دهستان کاه و بروغن محدود است. آبادی‌های آن در دشتی گرم و خشک و کم آب واقع است. مرکز آن، به همین نامِ باشتین یا سربدار در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی سبزوار قرار گرفته است و جاده سبزوار ـ شاهرود از ۹ کیلومتری شمال آن می‌گذرد. کوه کولوت الله اکبر (ارتفاع : ۹۴۳ متر) در چهار کیلومتری جنوب شرقی آن واقع است. کار اصلی مردم باشتین کشاورزی و صنعت دستی آنان فرشبافی است.[۱]
باشتین در تاریخ
قدیمی‌ترین مأخذی که پیش از مغول نام باشتین در آن آمده کتاب علی بن زید بیهقی (متوفای ۵۶۵ق) است که، ضمن بیان تقسیمات بیهق، باشتین را یکی از دوازده ربع بیهق نام برده است[۲] و متذکر شده است که در این شهر سادات بسیاری ساکن بوده‌اند که نصب گروه عمده‌ای از آنان به زید بن علی بن حسین(ع) می‌رسید[۳]. یاقوت حموی (متوفای ۶۳۰ق) نیز آن را به صورت باشتان، از توابع اسفراین آورده است.[۴] از تاریخ باشتین در دوره پس از حمله مغول اطلاعی در دست نیست و ظاهراً نخستین بار در جریان رویدادهای تاریخی دوره سربداران (حدود:۷۳۶-۷۸۸ق) از آن نام برده شده است.
به نوشته دولتشاه سمرقندی[۵]، مؤسس این سلسله عبدالرزاق سربداری از قریه باشتین، از روستاهای سبزوار، برخاست و پدرش، خواجه فضل‌اللّه، مرد محتشم و بزرگ این ده بود. از جمله متأخران نیز اعتمادالسلطنه باشتین را جزو هشت بلوک اطراف سبزوار آورده[۶] و نوشته است که در این بلوک، دهی به همین نام وجود دارد.[۷]
پانویس
- ↑ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج۹: استان نهم (خراسان)، ۱۳۵۵ش، ذیل باشتین.
- ↑ بیهقی، تاریخ بیهق، ۱۳۶۱ش، ص۳۸.
- ↑ بیهقی، تاریخ بیهق، ۱۳۶۱ش، ص۶۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، لایپزیک، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ سمرقندی، تذکرة الشعرا، ۱۳۳۸ش، ص۲۰۸.
- ↑ اعتماد السلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۷-۱۳۶۸ش، ج۱، ص۵۳۱.
- ↑ اعتماد السلطنه، مرآة البلدان، ۱۳۶۲-۱۳۶۳ش، ج۳، ص۲۱۶.
منابع
- اعتماد السلطنه، محمدحسن بن علی، مرآة البلدان، تحقیق عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، ج۱، تهران، ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸ش.
- بیهقی، علی بن زید، تاریخ بیهق، تحقیق احمد بهمنیار، چاپ افست تهران، ۱۳۶۱ش.
- رزم‌آرا، حسینعلی، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج۹: استان نهم (خراسان)، تهران، ۱۳۵۵ش.
- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج۳۱: سبزوار، تهران، ۱۳۶۸ش.
- سمرقندی، دولتشاه، تذکرة الشعرا، تحقیق محمد رمضانی، تهران، ۱۳۳۸ش.
- مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵: نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران، ۱۳۶۸ش.
- مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵: نتایج تفصیلی شهرستان سبزوار، تهران، ۱۳۶۸ش.
- مرکز آمار ایران، فرهنگ آبادی‌های کشور (بر اساس سرشماری آبان ۱۳۵۵)، ج۲۱: استان خراسان، تهران، ۱۳۶۱ش.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، تحقیق وستنفیلد، لایپزیک، ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام