مسجد ضرار: تفاوت میان نسخهها
imported>Ahmadian جز ←در قرآن |
imported>Ahmadian |
||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
ایشان در سال نهم هجرت، مسجد ضرار را در جوار مسجد قبا ساختند. مسلمانان ِ آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز میخواندند، اما پس از آن، عدهای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین [[مسلمانان]] شد. [[منافقان]] در این مسجد گرد میآمدند. <ref>حلبی، حلبی، ج۳، ص۲۰۳</ref> محل تأسیس این مسجد در بخشی از خانه [[خِذام بن خالد]]، از منافقان، بود. <ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴</ref> | ایشان در سال نهم هجرت، مسجد ضرار را در جوار مسجد قبا ساختند. مسلمانان ِ آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز میخواندند، اما پس از آن، عدهای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین [[مسلمانان]] شد. [[منافقان]] در این مسجد گرد میآمدند. <ref>حلبی، حلبی، ج۳، ص۲۰۳</ref> محل تأسیس این مسجد در بخشی از خانه [[خذام بن خالد|خِذام بن خالد]]، از منافقان، بود. <ref>ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴</ref> | ||
==تبرک جویی به پیامبر== | ==تبرک جویی به پیامبر== |
نسخهٔ ۱۴ مهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۸:۱۳
مسجد ضِرار، بنايى که منافقان در مدينه ساختند و به دستور پیامبر(ص) ویران شد.
بهانه سازندگان، عدم امكان حضور در مسجد قبا برای بيماران و گرفتاران در شبهاى بارانى و زمستانى و هواى سرد، بهسبب دورى راه، بود. پیامبر دستور داد این مسجد را – كه طبق آيه كريمه، به ضرار معروف شد – ویران كنند و آتش بزنند. گفته می شود محرك اصلى ساخت این مسجد شخصى بهنام ابوعامر بود.
معنا
ضرار، از ريشه «ضَرّ»، به معناى زيان رساندن است. [۱]
در قرآن
واژۀ ضرار در قرآن مجید دوبار ذکر شده است، یکی در آیه ۲۳۱ سوره بقره و دیگری در آیه ۱۰۷ سوره توبه.
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ ۚ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا ۚ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ۚ وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُمْ بِهِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ[۲–۲۳۱]
ترجمه: و چون زنان را طلاق گفتيد، و به پايان عدّه خويش رسيدند، پس بخوبى نگاهشان داريد يا بخوبى آزادشان كنيد. و [لى] آنان را براى [آزار و] زيان رساندن [به ايشان] نگاه مداريد تا [به حقوقشان] تعدّى كنيد. و هر كس چنين كند، قطعاً بر خود ستم نموده است. و آيات خدا را به ريشخند مگيريد، و نعمت خدا را بر خود و آنچه را كه از كتاب و حكمت بر شما نازل كرده و به [وسيله] آن به شما اندرز مىدهد، به ياد آوريد و از خدا پروا داشته باشيد، و بدانيد كه خدا به هر چيزى داناست.
وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ ۚ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ ۖ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ[۹–۱۰۷]
ترجمه: و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است، و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلاً با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود، و سخت سوگند ياد مىكنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم. و[لى] خدا گواهى مىدهد كه آنان قطعاً دروغگو هستند.
ساخت مسجد
قبیله بنی عمرو بن عَوف – که در آغاز ورود پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم به مدینه، مسجد قبا را در این شهر بنا کردند – نزد پیامبر رفتند و از آن حضرت خواستند که در آن مسجد نماز بخواند. پیامبر نیز در آن مسجد نماز خواند. بعدها گروهی از منافقان مدینه، از قبیله بنی غنم بن عوف، که به آنان حسادت میورزیدند، تصمیم گرفتند مسجدی بنا کنند تا در آن به امامت ابوعامر (که در آن هنگام در شام بود رجوع کنید به ادامه مقاله) نماز بخوانند و در نماز جماعت مسجد قبا حاضر نشوند. [۲] به روایت دیگر، [۳] مسجد ضرار در محله بنی سالم بن عوف (از تیرههای قبیله اوس) تأسیس شد.
سازندگان
سازندگان مسجد ضرار دوازده تن بودند و امامت آنان را مُجَمِّع بن جاریه بر عهده داشت. [۴] واقدی، [۵] که عدۀ آنان را پانزده تن نوشته، اما فقط از دوازده تن نام برده است.
موقعیت جغرافیایی
ایشان در سال نهم هجرت، مسجد ضرار را در جوار مسجد قبا ساختند. مسلمانان ِ آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز میخواندند، اما پس از آن، عدهای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین مسلمانان شد. منافقان در این مسجد گرد میآمدند. [۶] محل تأسیس این مسجد در بخشی از خانه خِذام بن خالد، از منافقان، بود. [۷]
تبرک جویی به پیامبر
پس از اینکه ساخت آن به پایان رسید، بانیان آن نزد پیامبر رفتند و به بهانه اینکه بیماران و گرفتاران در شبهای بارانی و زمستانی و هوای سرد، به سبب دوری راه، امکان حضور در مسجد قبا را ندارند، از پیامبر خواستند برای افتتاح این مسجد در آنجا نماز بخواند تا از برکت دعای پیامبر برخوردار گردند. [۸]
پیامبر، که عازم غزوه تبوک بود، عذر آورد و آن را به پس از بازگشت از سفر موکول کرد. [۹]
نزول آیه
چون پیامبر از تبوک بازگشت و به جایی به نام ذی اَوان (یا آروان) نزدیک مدینه رسید، آیه ۱۰۷ سوره توبه درشان منافقان و این اقدام آنان نازل شد. وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ ۚ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ ۖ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ[۹–۱۰۷]
ترجمه: و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است، و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلاً با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود، و سخت سوگند ياد مىكنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم. و[لى] خدا گواهى مىدهد كه آنان قطعاً دروغگو هستند.
دستور پیامبر اسلام
در پی آن، پیامبر به مالک بن دُخْشُم و مَعْن بن عَدی (یا به برادر او عاصم بن عدی و به قولی دیگر، به گروهی از جمله وحشی، قاتل حمزه) امر فرمود تا این مسجد را – که طبق آیه کریمه، به ضرار معروف شد – ویران کنند و آتش بزنند و آنان نیز این بنا را با خاک یکسان کردند. [۱۰] مکان آن نیز، به دستور پیامبر، محل ریختن زباله و مردار شد.[۱۱]
ابولُبابة بن عبدالمُنذر که با تهیه چوب، منافقان را در ساختن مسجد ضرار یاری کرده بود، پس از تخریب مسجد، در کنار آن، با آن چوبها خانهای ساخت. گفته شده است که در آن خانه نه کسی به دنیا آمد، نه کبوتری نشست و نه مرغی آشیان کرد. [۱۲]
ابوعامر و ساخت مسجد
نسب و پیشینه
گفتهاند محرک اصلی ساخت مسجد ضرار شخصی به نام ابوعامر بود [۱۳] وی از اشراف اَوس و پدر حنظله غسیل الملائکه (که در احد به شهادت رسید) بود. وی در ایام جاهلیت به رهبانیت گراییده و به ابوعامر راهب معروف شده بود. او پس از اسلام، برخلاف قبیله خود، کفر پیشه کرد و با پیامبر(ص) مجادله نمود و روانه مکه شد و مشرکان را در جنگ با مسلمانان یاری کرد. ازاین رو، پیامبر او را فاسق خواند. پس از آنکه پیامبر مکه را فتح کرد، وی به طائف و سپس به شام، که جزو امپراتوری روم بود، رفت و مسیحی شد و در سال دهم هجرت در آنجا درگذشت. [۱۴]
ایفای نقش ابو عامر
ابوعامر برای هواداران خود در مدینه پیغام فرستاد که به زودی با لشکری از سوی هرقل، امپراتور روم، به مدینه خواهد آمد و پیامبر(ص) و یارانش را بیرون خواهد کرد و باید یارانش در مدینه، محلی برای فعالیتهای آیندۀ او آماده سازند و به جمع آوری سلاح و نیرو بپردازند. [۱۵] در پی همین وعدهها بود که منافقان مسجد ضرار را ساختند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خليلبن احمد؛ ازهرى؛ جوهرى، ذيل «ض ر ر»
- ↑ ابن شبه، ج۱، ص۵۱ـ۵۲؛ بلاذری، ج۱، ص۳۲۹ـ۳۳۰؛ طوسی و طبرسی، ذیل توبه: ۱۰۷؛ حلبی، ج۳، ص۲۰۳
- ↑ رجوع کنید به ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴؛ مسعودی، ص۲۷۲
- ↑ رجوع کنید به ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴؛ ابن سیدالناس، ج۲، ص۳۰۰؛ قس
- ↑ ج۳، ص۱۰۴۷،
- ↑ حلبی، حلبی، ج۳، ص۲۰۳
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۱۷۳؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۱۱۰
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۱۷۴
- ↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۴۶؛ ابن هشام، ج۴، ص۱۷۳ـ۱۷۴؛ طبرسی، ذیل توبه: ۱۰۷؛ حلبی، ج۳، ص۲۰۲ـ۲۰۳
- ↑ طبرسی، ذیل توبه: ۱۰۷؛ حلبی، ج۳، ص۲۰۳
- ↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۴۷
- ↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۴۶، ۱۰۴۹، ۱۰۷۳؛ حلبی، ج۳، ص۲۰۳
- ↑ واقدی، ج۱، ص۲۰۵ـ۲۰۶، ج۲، ص۴۴۱؛ ابن هشام، ج۲، ص۲۳۴ـ۲۳۵؛ بلاذری، ج۱، ص۳۳۰؛ طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۴۰
- ↑ حلبی، ج۳، ص۲۰۳؛ حسنی، ص۶۳۸
منابع
- قرآن کریم.
- ابن سیدالناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، چاپ محمد عید خطراوی و محی الدین متو، مدینه منوره ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنورة، چاپ فهیم محمد شلتوت، افست قم ۱۴۱۰ق/۱۳۸۶ش.
- ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم.
- ابیاری و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۹۳۶.
- ازهری، محمدبن احمد، تهذیب اللغة، قاهره، بی تا.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق ۱۹۹۷ـ۲۰۰۰.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت (افست قم ۱۳۶۸ش).
- حسنی، هاشم معروف، سیرة المصطفی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
- طبرسی.
- طبری، تاریخ (بیروت).
- طبری، جامع.
- طوسی.
- محمد غزالی، فقه السیرة، قاهره، بیتا.
- مسعودی، تنبیه.
- مالک موسوی، «قصة آیة: حذار من مساجد الضرار»، رسالة القرآن، شماره ۱۰، ربیع الثانی، جمادی الاولی و جمادی الثانیه ۱۴۱۳.
- واقدی، محمدبن عمر، کتاب المغازی للواقدی، چاپ مارسدن جونس، قاهره ۱۹۶۶.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام