عبدالحجت بلاغی

از ویکی شیعه

عبدالحجت بلاغی مشهور به حجّت علیشاه، صوفی، مفسر و مورخ سلسله نعمت‌اللهیه است. وی از هشت تن از علما، از جمله محمدتقی خوانساری، محمدحسین کاشف الغطاء، آقا بزرگ طهرانی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی، اجازه روایت داشت. وی در ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت‌اللهیه وارد و مرید شمس العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید و پس از درگذشت شمس العرفا، مدعی جانشینی وی شد. حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، شطرنج العرفاء، تاریخ نجف اشرف و حیره از آثار او به‌شمار می‌رود.

زیست‌نامه

وی در ۱۳۲۲ق در نائین به دنیا آمد.[۱] پدرش، سیدحسن حسینی (متوفی ۱۳۱۲ش)، از علمای نائین و صاحب آثاری از جمله رئوس الشیاطین، ردیه‌ای بر بابیه و بهاییه بود.[۲]

نسب بلاغی، از طریق علی بن جعفر عُرَیضی به امام جعفر صادق(ع) می‌رسد.[۳] نام خانوادگی او در اصل حسینی عُرَیضی نائینی بود،[۴] اما به مناسبت ساختن دارالتبلیغ در اصفهان، به بلاغی معروف شد.[۵]

حجت علیشاه برادری به نام محمدتقی و مشهور به سید صدرالدین بلاغی داشت که در ادب و وعظ و خطابه مبرِّز بود. از او آثاری به‌جای مانده است، از جمله ترجمه صحیفه سجادیه (تهران)، سخنرانی‌های بلاغی در رادیو و قصص قرآن، یا، فرهنگ قصص.[۶]

اجازات

بلاغی از هشت تن از علما، از جمله محمدتقی خوانساری، محمدحسین کاشف الغطاء، آقابزرگ طهرانی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی، اجازه روایت داشت و صورت اجازه آنان را نیز به چاپ رسانده بود.[۷]

تصوف

ورود به نعمت اللهیه

وی در سال ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت اللهیه وارد و مرید شمس العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید.[۸] او خود را در شش سلسله مجاز و مرجع می‌دانست.[۹]

ادعای جانشینی

پس از درگذشت شمس العرفا، حجت علیشاه مدعی جانشینی وی شد و بعدها نیز مدعی بود که هم از شمس العرفا و هم از ذوالریاستین اجازه دستگیری دارد.[۱۰] با وجود این، پس از درگذشت ذوالریاستین، جواد نوربخش رسماً جانشینی را از آن خود کرد.[۱۱]

نظرات

به اعتقاد حجت علیشاه، قطب باید شیعه و سید باشد و تعدد اقطاب در یک زمان جایز است. او قطب را به صامت و ناطق تقسیم کرد و خود را قطب صامت در زمانِ ذوالریاستین و قطب ناطق بعد از وی معرفی کرد.[۱۲] او محمدتقی موحدی قمی را به جانشینی خود برگزید و در ۱۳۵۵ش درگذشت.[۱۳]

آثار

حجت علیشاه علاوه بر اینکه کتاب مونس السالکین ذوالریاستین را به چاپ رساند،[۱۴] آثاری هم از خود به‌جای گذاشت که بیشتر آن‌ها تاریخی است. برخی از آثار مهم او عبارت‌اند از:

  1. حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا مَن لایحَضُرُه المفسر و التفسیر (قم ۱۳۴۵ش)، که تفسیر قرآن است در ده جلد (شش مجلد) که دو مجلد اول آن مقدمه است.
  2. کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء (تهران ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش) در دو جلد.
  3. شطرنج العرفاء (تهران ۱۳۶۹) در پنج جلد[۱۵]
  4. تاریخ نجف اشرف و حیره (تهران ۱۳۶۸).
  5. تاریخ نائین (تهران ۱۳۶۹)، در سه جلد، که فرهنگ تاریخ نائین جلد سوم آن را تشکیل می‌دهد. این سه جلد در یک مجلد چاپ شده است.
  6. تاریخ تهران (قم ۱۳۵۰ش)، در دو جلد که به سبب وسعت و تنوع اطلاعاتی که در آن عرضه شده بود، توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرد. گزیده‌ای از این تاریخ نیز در ۱۳۸۶ش در تهران منتشر شد.
  7. اعلاط الروضات (قم ۱۳۶۸/۱۳۲۷ش)، که تعلیقات او بر روضات الجنات خوانساری است.
  8. یعسوب: از هر چمن گلی (تهران ۱۳۵۰ش). کشکول مانندی است که در آن حجت علیشاه به خط خود برخی رساله‌های مهم را بازنویسی کرده و نیز مجموعه‌ای از نمونه خط علما و عرفای اسلامی، تصویر برخی مکان‌های تاریخی و نامه‌های بعضی دانشمندان ایرانی و خارجی را، که در مسائل علمی از وی کمک خواسته بودند، از جمله سید حسین نصر، در پایان کتاب گنجانده است.[۱۶] علاوه بر این، چند بیت شعر به لهجه نائینی از وی باقی است.[۱۷]

پانویس

  1. بلاغی، ۱۳۲۷۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵۹۵؛ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۳-۱۴۴.
  2. بلاغی، ۱۳۶۹، ج۱، ص۹۸-۹۹، ج۳، ص۷۷.
  3. رجوع کنید به همان، ج۱، ص۶۰.
  4. رجوع کنید به صدوقی سها، ص۸۷.
  5. بلاغی، ۱۳۴۵ش، مقدمه، ج۱، ص۸.
  6. مهدوی، ص۹۱؛ مشار، ج۳، ستون ۵۳۴.
  7. رجوع کنید به همان، مقدمه، ج۱، ص۱۲-۲۰؛ همو، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵.
  8. همو، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵۹۵؛ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۵.
  9. رجوع کنید به بلاغی، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۷، ۱۱، ۵۲۴.
  10. صدوقی سها، ص۸۷-۸۸.
  11. رجوع کنید به مدرسی چهاردهی، ص۲۱۳؛ نیز رجوع کنید به ذوالریاستین، میرزا عبدالحسین.
  12. بلاغی، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۱۰، ۱۳۷؛ نیز رجوع کنید به مدرسی چهاردهی، همانجا.
  13. مدرسی چهاردهی، ص۱۴۴؛ صدوقی سها، ص۸۸.
  14. مدرسی چهاردهی، ص۱۴۵.
  15. مشار، ج۳، ستون ۷۱۷.
  16. برای اطلاعات بیشتر درباره آثار بلاغی رجوع کنید به مشار، ج۳، ستون ۷۱۶-۷۱۷.
  17. رجوع کنید به بلاغی، ۱۳۶۹، ج۱، ص۶۳-۶۶.

منابع

  • بلاغی، عبدالحجت، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، قم، ۱۳۴۵ش.
  • بلاغی، عبدالحجت، کتاب تاریخ نائین، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران، ۱۳۶۹.
  • بلاغی، عبدالحجت، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، تهران، ۱۳۲۷ [۱۳۳۱ش].
  • صدوقی سها، منوچهر، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت اللهیه، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
  • مدرسی چهاردهی، نورالدین، سلسله‌های صوفیه ایران، تهران، ۱۳۸۲ش
  • مشار، خانبابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰-۱۳۴۴ش.
  • مهدوی، مصلح‌الدین، تذکره شعرای معاصر اصفهان، اصفهان ۱۳۳۴ش.

پیوند به بیرون