عبدالحجت بلاغی
عبدالحجت بلاغی مشهور به حجّت علیشاه، صوفی، مفسر و مورخ سلسله نعمت‌اللهیه است. وی از هشت تن از علما، از جمله محمدتقی خوانساری، محمدحسین کاشف الغطاء، آقا بزرگ طهرانی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی، اجازه روایت داشت. وی در ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت‌اللهیه وارد و مرید شمس العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید و پس از درگذشت شمس العرفا، مدعی جانشینی وی شد. حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، شطرنج العرفاء، تاریخ نجف اشرف و حیره از آثار او به‌شمار می‌رود.
زیست‌نامه
وی در ۱۳۲۲ق در نائین به دنیا آمد.[۱] پدرش، سیدحسن حسینی (متوفی ۱۳۱۲ش)، از علمای نائین و صاحب آثاری از جمله رئوس الشیاطین، ردیه‌ای بر بابیه و بهاییه بود.[۲]
نسب بلاغی، از طریق علی بن جعفر عُرَیضی به امام جعفر صادق(ع) می‌رسد.[۳] نام خانوادگی او در اصل حسینی عُرَیضی نائینی بود،[۴] اما به مناسبت ساختن دارالتبلیغ در اصفهان، به بلاغی معروف شد.[۵]
حجت علیشاه برادری به نام محمدتقی و مشهور به سید صدرالدین بلاغی داشت که در ادب و وعظ و خطابه مبرِّز بود. از او آثاری به‌جای مانده است، از جمله ترجمه صحیفه سجادیه (تهران)، سخنرانی‌های بلاغی در رادیو و قصص قرآن، یا، فرهنگ قصص.[۶]
اجازات
بلاغی از هشت تن از علما، از جمله محمدتقی خوانساری، محمدحسین کاشف الغطاء، آقابزرگ طهرانی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی، اجازه روایت داشت و صورت اجازه آنان را نیز به چاپ رسانده بود.[۷]
تصوف
ورود به نعمت اللهیه
وی در سال ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت اللهیه وارد و مرید شمس العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید.[۸] او خود را در شش سلسله مجاز و مرجع می‌دانست.[۹]
ادعای جانشینی
پس از درگذشت شمس العرفا، حجت علیشاه مدعی جانشینی وی شد و بعدها نیز مدعی بود که هم از شمس العرفا و هم از ذوالریاستین اجازه دستگیری دارد.[۱۰] با وجود این، پس از درگذشت ذوالریاستین، جواد نوربخش رسماً جانشینی را از آن خود کرد.[۱۱]
نظرات
به اعتقاد حجت علیشاه، قطب باید شیعه و سید باشد و تعدد اقطاب در یک زمان جایز است. او قطب را به صامت و ناطق تقسیم کرد و خود را قطب صامت در زمانِ ذوالریاستین و قطب ناطق بعد از وی معرفی کرد.[۱۲] او محمدتقی موحدی قمی را به جانشینی خود برگزید و در ۱۳۵۵ش درگذشت.[۱۳]
آثار
حجت علیشاه علاوه بر اینکه کتاب مونس السالکین ذوالریاستین را به چاپ رساند،[۱۴] آثاری هم از خود به‌جای گذاشت که بیشتر آن‌ها تاریخی است. برخی از آثار مهم او عبارت‌اند از:
- حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا مَن لایحَضُرُه المفسر و التفسیر (قم ۱۳۴۵ش)، که تفسیر قرآن است در ده جلد (شش مجلد) که دو مجلد اول آن مقدمه است.
- کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء (تهران ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش) در دو جلد.
- شطرنج العرفاء (تهران ۱۳۶۹) در پنج جلد[۱۵]
- تاریخ نجف اشرف و حیره (تهران ۱۳۶۸).
- تاریخ نائین (تهران ۱۳۶۹)، در سه جلد، که فرهنگ تاریخ نائین جلد سوم آن را تشکیل می‌دهد. این سه جلد در یک مجلد چاپ شده است.
- تاریخ تهران (قم ۱۳۵۰ش)، در دو جلد که به سبب وسعت و تنوع اطلاعاتی که در آن عرضه شده بود، توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرد. گزیده‌ای از این تاریخ نیز در ۱۳۸۶ش در تهران منتشر شد.
- اعلاط الروضات (قم ۱۳۶۸/۱۳۲۷ش)، که تعلیقات او بر روضات الجنات خوانساری است.
- یعسوب: از هر چمن گلی (تهران ۱۳۵۰ش). کشکول مانندی است که در آن حجت علیشاه به خط خود برخی رساله‌های مهم را بازنویسی کرده و نیز مجموعه‌ای از نمونه خط علما و عرفای اسلامی، تصویر برخی مکان‌های تاریخی و نامه‌های بعضی دانشمندان ایرانی و خارجی را، که در مسائل علمی از وی کمک خواسته بودند، از جمله سید حسین نصر، در پایان کتاب گنجانده است.[۱۶] علاوه بر این، چند بیت شعر به لهجه نائینی از وی باقی است.[۱۷]
پانویس
- ↑ بلاغی، ۱۳۲۷۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵۹۵؛ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۳-۱۴۴.
- ↑ بلاغی، ۱۳۶۹، ج۱، ص۹۸-۹۹، ج۳، ص۷۷.
- ↑ رجوع کنید به همان، ج۱، ص۶۰.
- ↑ رجوع کنید به صدوقی سها، ص۸۷.
- ↑ بلاغی، ۱۳۴۵ش، مقدمه، ج۱، ص۸.
- ↑ مهدوی، ص۹۱؛ مشار، ج۳، ستون ۵۳۴.
- ↑ رجوع کنید به همان، مقدمه، ج۱، ص۱۲-۲۰؛ همو، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵.
- ↑ همو، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۵۹۵؛ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۵.
- ↑ رجوع کنید به بلاغی، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۷، ۱۱، ۵۲۴.
- ↑ صدوقی سها، ص۸۷-۸۸.
- ↑ رجوع کنید به مدرسی چهاردهی، ص۲۱۳؛ نیز رجوع کنید به ذوالریاستین، میرزا عبدالحسین.
- ↑ بلاغی، ۱۳۲۷-۱۳۳۱ش، ج۲، ص۱۰، ۱۳۷؛ نیز رجوع کنید به مدرسی چهاردهی، همانجا.
- ↑ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۴؛ صدوقی سها، ص۸۸.
- ↑ مدرسی چهاردهی، ص۱۴۵.
- ↑ مشار، ج۳، ستون ۷۱۷.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر درباره آثار بلاغی رجوع کنید به مشار، ج۳، ستون ۷۱۶-۷۱۷.
- ↑ رجوع کنید به بلاغی، ۱۳۶۹، ج۱، ص۶۳-۶۶.
منابع
- بلاغی، عبدالحجت، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، قم، ۱۳۴۵ش.
- بلاغی، عبدالحجت، کتاب تاریخ نائین، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران، ۱۳۶۹.
- بلاغی، عبدالحجت، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، تهران، ۱۳۲۷ [۱۳۳۱ش].
- صدوقی سها، منوچهر، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت اللهیه، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
- مدرسی چهاردهی، نورالدین، سلسله‌های صوفیه ایران، تهران، ۱۳۸۲ش
- مشار، خانبابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰-۱۳۴۴ش.
- مهدوی، مصلح‌الدین، تذکره شعرای معاصر اصفهان، اصفهان ۱۳۳۴ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام