قالیشویان (آیین)
 | |
| زمان‌برگزاری | دومین جمعه مهر ماه |
|---|---|
| مکان برگزاری | مشهد اردهال |
| گستره جغرافیایی | کاشان |
| منشأ تاریخی | شهادت امامزاده سلطانعلی |
| اشیاء و نمادها | قالی و چوب‌دستی |
| وجه نمادین | خون‌خواهی از قاتلان امزاده سلطانعلی و غسل امامزاده در نهر آب |
| ثبت ملی | ثبت در فهرست میراث معنوی • ثبت در یونسکو |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
قالیشویان یا جمعه‌قالی آیین سنتی و مذهبی است که هرساله در دومین جمعه ماه مهر، همزمان با سالگرد شهادت سلطانعلی بن محمد باقر، در مشهد اردهال برگزار می‌شود.
در این مراسم اهالی فین کاشان قالیچه‌ای را به صورت نمادین در نهر آب مجاور ساختمان امامزاده با استفاده از چوب‌دستی‌های مخصوص شست‌وشو می‌دهند. هر ساله گردشگرانی را از سراسر ایران برای مشاهده این آیین به مشهد اردهال سفر می‌کنند.
این آیین در فهرست میراث معنوی ایران و همچنین فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به ثبت رسیده است.
تاریخچه مراسم
بر اساس نقل‌ها، امامزاده سلطانعلی بن محمد باقر(ع) به دعوت مردم کاشان به ایران رفت، اما توسط حاکمان وقت در محلی که اکنون به قتلگاه معروف است هنگام نماز به شهادت رسید. دو روز پس از این واقعه، مردم فین و خاوه با انتقال جنازه او به اردهال (روستایی در غرب کاشان) آن را درون قالی‌ای قرار داده و بر بالای تپه‌ای به خاک سپردند. سپس قالی آغشته به خون او را در آب جوی شستند. هر ساله در سالگرد این واقعه (دومین جمعه ماه مهر) در مشهد اردهال (محل دفن امامزاده علی بن محمد) مراسم قالیشویان برگزار می‌شود.[۱] این مراسم یکی از معدود آیین‌های مذهبی شیعیان است که بر مبنای تاریخ شمسی برگزار می‌گردد.[۲] اما اگر مصادف با روزهای سوگواری یا جشن‌های مذهبی باشد به یک هفته بعد یا قبل موکول می‌گردد.
آداب و رسوم برگزاری
مراسم قالیشویان با «جمعه‌جار» آغاز می‌گردد که طی آن تاریخ دقیق مراسم یک هفته قبل اعلام می‌شود.[۳] همزمان با مراسم، بازاری سنتی به مدت ۷ تا ۱۰ روز برپا می‌شود که مردم برای خرید به آن مراجعه می‌کنند.[۴]
در این مراسم که به «جمعه‌قالی» معروف است، شرکت‌کنندگان با پوشش مشکی و چوب‌های مخصوص در صحن بقعه جمع می‌شوند. آنها قالی‌ای را که نماد پیکر امامزاده است، با تشریفات خاصی از خادمان تحویل گرفته و به صورت نمادین در چشمه مجاور می‌شویند. این آیین با حرکات موزون، ذکر «یا حسین» و شور خاصی همراه است و حدود ظهر با بازگرداندن قالی به بقعه و زیارت جمعی به پایان می‌رسد.[۵] [۶]
ثبت جهانی در یونسکو
آیین قالیشویان در فهرست میراث معنوی ایران و همچنین در سال ۲۰۱۲م در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو[۷] به ثبت رسیده است.
گالری
-
تصویری از آیین اصلی قالیشویان -
تصویری دیگر از آیین اصلی قالیشویان -
نمایی دیگر از آیین اصلی قالیشویان -
کتاب حماسه تاریخی مشهد ارهال -
کتاب قالیشویان
پانویس
- ↑ فیض، گنجینه آثار قم، ۱۳۵۰ش، ج۲، ص۵۸-۵۹.
- ↑ «تنها مراسم مذهبی که به تاریخ شمسی برگزار می‌شود»، کاشان‌نیوز.
- ↑ جمعه جار، روز دعوت، وبسایت رسمی قالیشویان.
- ↑ احسان آزادبخش، مروری بر مراسم قالیشویان، ۱۳۸۸ش.
- ↑ آیین "قالیشویان مشهد اردهال" در کاشان، موزه مجازی میراث معنوی ایران.
- ↑ مشیری، حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع) و تاریخچه مختصری از مراسم قالیشویان در مشهد اردهال کاشان، ۱۳۵۵ش.
- ↑ «Qālišuyān rituals of Mašhad-e Ardehāl in Kāšān»، unesco.org
منابع
- آزادبخش، احسان، مروری بر مراسم قالیشویان، فرهنگ مردم ایران » بهار ۱۳۸۸ - شماره ۱۶.
- آیین "قالیشویان مشهد اردهال" در کاشان، موزه مجازی میراث معنوی ایران، تاریخ بازدید: ۲۹ آبان ۱۳۹۹ش.
- جمعه جار، روز دعوت، وبسایت رسمی قالیشویان، تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۳۹۰ش.
- فیض، عباس، گنجینه آثار قم، قم، مهر استوار، ۱۳۵۰ش.
- مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین کاشان ثبت جهانی شد، وبسایت رسمی قالیشویان.
- مشیری، ابوالقاسم، حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر(ع) و تاریخچه مختصری از مراسم قالیشویان در مشهد اردهال کاشان، معارف اسلامی (سازمان اوقاف)، اسفند ۱۳۵۵ - شماره ۲۷.
