پرسش:آیا خداوند لحظه شهادت شهید را مرگ حتمی او قرار داده است؟
شهادت در راه خدا، فضیلتی است که زمان آن مشخص نبوده و به واسطه حوادث تغییر می‌کند. در حتمی یا معلق بودن اجل شخص کشته شده، اختلاف است. بسیاری از علمای شیعه قائل به وجود دو اجل در مقتول شده‌اند. در مقابل عده‌ای همانند شیخ صدوق و آیت الله جوادی آملی فرد کشته شده را دارای یک اجل دانسته‌اند.
مفهوم و اقسام اجل
اجل انسان، به معنای زمان پایان زندگی یا همان زمان مرگ او است.[۱] زمان مرگ بشر نامعلوم بوده و از طریق علوم رایج، راهى به سوى تعیین آن وجود ندارد.[۲]
علامه طباطبایی (۱۲۸۱- ۱۳۶۰ش) در تفسیر المیزان[۳] و مکارم شیرازی (زاده ۱۳۰۵ش) در تفسیر نمونه [۴] و دیگر مفسران شیعه [۵] در تفسیر دومین آیه از سوره انعام، اجل را به دو نوع تقسیم کرده‌اند:
- حتمی: زمانی است که انسان قطعاً در آن می‌میرد و تنها خدا به آن علم دارد.
- معلق: اجلی است که با توجه به عوامل خارجی، از جمله دعا و صدقه، تغییر پیدا می‌کند.
اجل شهید یا مقتول
در حتمی یا معلق بودن اجل مقتول اختلاف است.[۶] اکثر محققان شیعه[۷] و پیروان معتزله[۸] معتقدند مقتول دارای دو اجل است و اگر شهید یا شخص کشته شده، زنده می‌ماند، در زمانی دیگر و به مرگ طبیعی می‌مرد.
شیخ صدوق (۳۰۵-۳۸۱ق) با استناد به روایت امام حسن(ع)، اجل انسان را پایان مدت زمان زندگی او دانسته که به مرگ طبیعی یا کشته شدن می‌تواند باشد.[۹] اشاعره نیز جانداران را دارای یک اجل دانسته اند که خداوند در آن زمان مقدر کرده، به زندگی آنها پایان دهد.[۱۰]
عبدالله جوادی آملی (۱۳۱۲ش) مفسر معاصر شیعی معتقد است در خارج، فقط اجل حتمی است و هیج انسانی با اجل معلق از بین نمی‌رود.[۱۱] بر این اساس مرگ زودرس که در محاورات عمومی است، وجود ندارد.[۱۲] او بر این باور است که اجل معلق با تغییر شرایط، همواره جا‌به‌جا می‌شود، تا با اجل حتمی هماهنگ شود.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابوطالبی، دایرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۹و۱۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۱۴۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج ۴، ص۴۲۳؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج ۲، ص۴؛ عیاشی، التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۵۵.
- ↑ علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۳۰ق، ص۴۶۲.
- ↑ علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۳۰ق، ص۴۶۱.
- ↑ جزایری، الانوار النعمانیه، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۱۴۰.
- ↑ شیخ صدوق، التوحید، ۱۴۲۳ق، ص۳۷۸و۳۷۹.
- ↑ جزایری، الانوار النعمانیه، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۱۴۰.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۰ش، ج۲۴، ص۳۸۴.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۰ش، ج۲۴، ص۳۸۴.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۰ش، ج۲۴، ص۳۸۴.
منابع
- ابوطالبی، محمد، دایرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- جزایری، سید نعمت الله، الانوار النعمانیه، بیروت، دار‌القاری، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
- حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، به تحقیق حسن حسن زاده آملی، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۳۰ق.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
- صدوق، محمد بن علی، التوحید، به تحقیق سید هاشم حسینی طهرانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۲۳ق.
- طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار‌الكتب الاسلاميه، چاپ سی‌‌و دوم، ۱۳۷۴ش.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |