ابن ابی‌سمال
اِبْن‌ِ اَبی سَمّال عنوان دو تن از محدثان شیعی، به نام‌های ابراهیم و اسماعیل، فرزندان ابوبکر محمد بن ربیع بن سِمْعان بن هُبَیره بن مُساحق‌ِ اَزْدی‌ِ اسدی است که در قرن دوم هجری قمری می‌زیسته‌اند.
اصل و نسب خاندان
سلسله نسب این دو و خاندان آن‌ها، به قبیله بنی اسد می‌رسد.[۱] این خاندان در کوفه از کهن‌ترین خاندان‌های شیعی بوده و در قرنهای نخستین اسلامی راویان و مؤلفان چندی از آن برخاسته‌اند.[۲]
وجه تسمیه به سمال
سمعان، نیای ابراهیم و اسماعیل به ابوسمّال معروف بود و به نظر می‌رسد که به همین دلیل، آن دو به ابن ابی سّمال شهرت یافته‌اند. یعقوبی، نام ابوسمّال را، شِمعان آورده است.[۳] بعضی از منابع کهن ابوسمّال را ابوسمّاک نوشته‌اند[۴][۵][۶] که احتمالاً درست نیست.
زندگی نامه ابوسمّال
ابوسمّال در روزگار امام علی(ع) در کوفه می‌زیست و احتمالاً از یاران و شیعیان آن حضرت بوده است. از برخی روایات تاریخی، چنین برمی‌آید که او چندان پای بندِ مسائل دینی نبوده است. گفته شده است که سمعان یک بار در ماه رمضان به روزه خواری و باده‌گساری مشغول بود و هنگامی که علی(ع) وی را فراخواند، گریخت.[۷]
ابوسمّال، ادیب و شاعر بود.[۸] و تا آنجا در این فن، شهرت یافت که یعقوبی او را از شاعران به شمار آورده است.[۹]
ابراهیم و اسماعیل
ابراهیم و اسماعیل نوادگان ابوسمّال در روزگار امام کاظم(ع) می‌زیسته و از وی احادیثی نقل کرده‌اند.
از دیدگاه عالمان رجال
ابراهیم، به وسیله رجال شناسان شیعی توثیق شده است،[۱۰] اما رجال شناسان شیعی در وثاقت اسماعیل تردید کرده‌اند.[۱۱] منابع رجالی قدیم، غالباً آن دو را واقفی دانسته‌اند،[۱۲] ولی چنین نسبتی، قطعی به نظر نمی‌رسد.[۱۳]
راویان روایات ابراهیم
افرادی که از ابراهیم حدیث نقل کرده‌اند، عبارتند از:
- عُثیم[۱۴]
- علی بن فضّال[۱۵]
- محمد بن حَسّان[۱۶]
- ابوالقاسم معاویه
- موسی بن قاسم
- معاویة بن عمار
- عبدالله بن حماد
- علی بن مُعَلّی[۱۷]
آثار ابراهیم
گفته‌اند که ابراهیم دارای کتابی نیز بوده است، که نام و موضوع آن دقیقاً روشن نیست. ولی ابن بابویه و نجاشی عنوان آن را «نوادر» ذکر کرده‌اند.[۱۸]
پانویس
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۹۵- ۱۹۴.
- ↑ بحرالعلوم، رجال، ج۲، ص۳۲.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۶۸.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۹
- ↑ ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۲، ص۳۸۲
- ↑ علاّمه حِلّی، ایضاح الاشتباه فی اسماء الرواة، ص۲
- ↑ ابن قتیبه، الشعر والشعرا، ج۱، ص۲۴۷-۲۴۶.
- ↑ ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۳۵۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۶۸.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۱.
- ↑ مامقانی، تتقیح المقال، ج۱ ص۱۲۹.
- ↑ نجاشی، رجال، ۲۱.
- ↑ مامقانی، تتقیح المقال، ج۱، ص۱۰.
- ↑ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۶۴.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۹.
- ↑ کاظمی، هدایة المَحدثّین، ص۹.
- ↑ اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۷۱
- ↑ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۶، ص۴۶؛ نجاشی، رجال، ص۲۱.
منابع
- ابن بابویه، محمد، من لایحضره الفقیه، به کوشش حسن موسوی خِرسان، بیروت، ۱۹۸۱م.
- ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۴۸م.
- ابن قتیبه، عبدالله،، عیون الاخبار، به کوشش یوسف علی طویل، بیروت، ۱۹۸۶م.
- ابن قتیبه، عبدالله، الشعر و الشعراء، به کوشش احمد محمد شاکر، بیروت، ۱۹۶۴م.
- ابن ماکولا، علی، الاکمال، به کوشش عبدالرحمان بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
- اردبیلی، محمد، جامع الرواة، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- بحرالعلوم محمد مهدی، رجال، به کوشش صادق و حسین بحرالعلوم، نجف، ۱۳۶۳ش.
- طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- علامه حِلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه فی اسماء الرواة، تهران، ۱۳۱۹ق/۱۹۰۱م.
- کاظمی، محمد امین، هدایة المَحدثّین، به کوشش مهدی رجایی، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- مامقانی، عبدالله، تتقیح المقال، نجف، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م.
- نجاشی، احمد، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق/۱۸۹۹م.
- یعقوبی، احمد، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی