آیه ۹۷ سوره توبه
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | توبه |
| شماره آیه | ۹۷ |
| جزء | ۱۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | کفر و نفاق برخی از بادیه‌نشین‌ها |
| آیات مرتبط | آیه ۹۸ سوره توبه و آیه ۹۹ سوره توبه |
آیه ۹۷ سوره توبه کُفر و نفاق منافقانِ بیابان‌نشین را شدیدتر از منافقانِ شهرنشین اعلام کرده[۱] و آنها را نسبت به احکام خدا نادان‌تر دانسته است.[۲] علت این امر را چنین توصیف نموده‌اند که آنها از تعلیم و تربیت و شنیدن آیات الهی و سخنان پیامبر(ص) دور مانده[۳] و نسبت به مردم شهر سنگ‌دل‌تر و جفاکارتر بودند.[۴] این آیه پس از آیاتی است که در نکوهش منافقانِ اهل مدینه گفته شده است.[۵]
﴿الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ٩٧﴾ [توبه:97]|﴿بادیه‌نشینان عرب در کفر و نفاق [از دیگران] سخت‌تر و به اینکه حدود آنچه را که خدا بر فرستاده‌اش نازل کرده ندانند سزاوارترند و خدا دانای حکیم است ٩٧﴾
اهل لغت واژه اَعراب را بر عرب‌های بادیه‌نشین اطلاق نموده[۶] و آن را جمع اَعرابی دانسته‌اند نه عرب.[۷] این واژه در قرآن ده بار تکرار شده و در بیشتر موارد، با نکوهش از آن یاد شده است.[۸] مراد از «حدود» نیز، احکام الهی و حقایق معانی آنها دانسته شده است.[۹]
در تفسیر نورالثقلین در ذیل این آیه،[۱۰] حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که هر کس در دین تفقّه و تأمل نداشته و معارف آن را مورد فهم عمیق قرار ندهد، اعرابی شمرده می‌شود.[۱۱]
برخی مفسرانِ قرآن از آیه ۹۷ سوره توبه چنین استفاده نموده‌اند که چه بسا محیط اجتماعی و فرهنگی در بینش و معرفت انسان مؤثّر بوده و گاهی، افراد دور از فرهنگ، آلت دست کافران و منافقان قرار می‌گیرند.[۱۲] همچنین این آیه را هشداری به مسلمانان دانسته‌اند که فکر نکنند منافقان تنها همان گروهی هستند که در شهرند، بلکه منافقان بادیه‌نشین از آنها خشن‌تر بوده و مسلمانان بارها مورد هجوم این گروه واقع شدند.[۱۳]
پانویس
- ↑ فیض‌الاسلام، ترجمه و تفسیر قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۸۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۹۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۷۰؛ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۹۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۹۶.
- ↑ فیض‌الاسلام، ترجمه و تفسیر قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۸۷.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۵۵۷؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۱۳.
- ↑ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۹۳.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۹۰.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۲۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۷۰.
- ↑ عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۵۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۹۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۹۳.
منابع
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمهٔ محمد جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش.
- عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- فیض‌الاسلام اصفهانی، سید علی‌نقی، ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران، فقیه، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.