کاظِمَیْن (به عربی الکاظمیة) منطقه‌ای در شمال بغداد و غرب رودخانه دجله در عراق که به‌خاطر وجود مرقد امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) از اماکن مقدس شیعیان به شمار می‌آید. اهمیت این منطقه برای شیعیان سبب شده است که برخی آن را شهری مستقل به حساب آورند. شیخ مفید و دو شاگردش سید رضی و سید مرتضی و خواجه نصیرالدین طوسی در این منطقه دفن شده‌اند. همه ساله در سالروز شهادت امام کاظم راهپیمایی میلیونی شیعیان به طرف حرم کاظمین برگزار می‌شود.
_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85%DB%8C%D9%86.jpg) | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عراق |
| استان | بغداد |
| نام محلی | کاظمیه |
| زبان | عربی |
| ادیان | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات تاریخی | |
| نام قدیم | تسوج، مقابر قریش |
| اماکن | |
| زیارتگاه | حرم کاظمین |
| مساجد | مسجد براثا، مسجد صفوی، مسجد المنطقه(العتیقه)، مسجد ابوحنیفه |
جایگاه و اهمیت کاظمین
کاظمین شهری در مجاورت شهر بغداد پایتخت کشور عراق و غرب رود دجله است که امروزه به علت توسعه شهری به بغداد وصل شده است.[۱] نام مشهور عربی این منطقه «کاظمیه» است و به «المشهد الکاظمی» نیز معروف می‌باشد.[۲]
مهم‌ترین وجه اهمیت این شهر برای شیعیان، وجود آرامگاه امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) از امامان شیعه است.[۳] به جز حرم کاظمین مدفن تعدادی از نامداران تاریخ تشیع نیز در این شهر قرار دارد؛ کسانی مثل شیخ مفید از فقها و متکلمان تأثیرگذار شیعه، ابن قولویه از فقها و محدثان شیعه و صاحب کتاب کامل الزیارات، سید رضی و سید مرتضی، و خواجه نصیرالدین طوسی از دانشمندان و مشاهیر شیعه.[۴]
وجه دیگر اهمیت کاظمین وجود مسجد براثا در محله‌ای به همین نام است که گفته می‌شود امام علی(ع) در هنگام بازگشت از جنگ نهروان در این مسجد نماز خوانده است. هم‌چنین مسجد صفوی ساخته شاه اسماعیل صفوی و مسجد المنطقه که به «مسجد العتیقه» نیز مشهور است در این شهر قرار دارند.[۵] ابو حنیفه که امام یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت است و نیز شاگردش قاضی ابویوسف نیز در کاظمین دفن شده‌اند.[۶]
راهپیمایی سالانه به حرم کاظمین
پیاده‌روی زائران به سوی حرم کاظمین، در سالروز شهادت امام کاظم(ع) یکی از آیین‌‌هایی است که هر ساله در منطقه کاظمین برگزار می‌شود. زائران پیاده‌روی خود را از شهرهای مختلف عراق آغاز می‌کنند. این آیین پس از مراسم روز عاشورا و پیاده‌روی اربعین، بزرگترین گردهمایی همراه با پیاده‌روی در عراق شمرده شده است. کمترین حضور در این مراسم، پنج میلیون نفر بوده است.[۷]
موقعیت جغرافیایی و قدمت تاریخی
کاظمین به دلیل این که در کنار رود دجله بود[۸] در عصر عباسیان بغداد و مناطق حاصل‌خیز حوالی آن به عنوان پایتخت و تفریح‌گاه حاکمان عباسی قرار گرفت.[۹]
کاظمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی از دیرباز مورد توجه بوده است و تاریخ قدمت آن را به قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند. این منطقه در عهد ساسانی باغ یکی از پادشاهان ایرانی به نام «تَسوج» بود که به این نام شهرت یافت.[۱۰]
در دوران اسلامی این منطقه مدت‌ها با نام «قبور الشهداء» شناخته می‌شد و در بین مردم معروف بود که گروهی از بازماندگان جنگ نهروان به‌دستور امام علی(ع) در این مکان به خاک سپرده شده‌اند.[۱۱] در عصر عباسی، به هنگام توسعه و احیای بغداد و انتخاب آن به عنوان پایتخت، این قبرستان به «شونیزی» معروف بود که منصور دوانیقی، آنجا را برای دفن بزرگان و خاندان عباسی در نظر گرفت و از آن پس به نام «مقابر قریش» شهرت یافت.[۱۲] به گفته اثبات الوصیه، موسی بن جعفر خود پیش از مرگش این مکان را خریداری کرده بود.[۱۳]
وقتی امام کاظم(ع) به‌دستور هارون الرشید و به‌دست سندی بن شاهک به شهادت رسید، جسد امام در گورستان قریش به خاک سپرده شد. پس از دفن آن حضرت، مرقد ایشان به نام «مشهد باب التِّبن» معروف شد. در سال ۲۲۰ق نیز امام جواد(ع) در کنار قبر جدش به خاک سپرده شد.[۱۴][یادداشت ۱]
تخریب‌ها و بازسازی‌ها
این منطقه، بارها به علت سیل، زلزله، جنگ‌های داخلی و مذهبی دچار ویرانی و آتش سوزی شد و بارها نیز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.[۱۶] آل بویه از حکمرانان شیعی بغداد نسبت به بازسازی شهر و مزار امامین توجه خاصی داشتند.[۱۷] علاءالدین جوینی از حاکمان بغداد نیز از جمله کسانی است که پس از حمله هلاکوخان در سال ۶۵۱ق به بغداد و تخریب آن، به مرمت شهر و مقبره امامان پرداخت.[۱۸]
مدفونان در کاظمین
به جز حرم کاظمین که مدفن امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) امامان هفتم و نهم شیعیان است تعدادی دیگر از نام‌آوران تاریخ شیعه و اهل سنت در منطقه کاظمیه دفن شده‌اند؛
- رجال و دولتمردان
- معزالدوله دیلمی از پادشاهان آل بویه
- فخرالدوله دیلمی از امیران آل بویه
- مشرف الدوله دیلمی از امیران آل بویه
- جلال الدوله دیلمی از امیران آل بویه
- ابن علقمی آخرین وزیر عباسیان
- حسن مهلبی وزیر معزالدوله دیلمی
- امین خلیفه عباسی
- فرهاد میرزا معتمد الدوله عموی ناصرالدین شاه
- بهلول کوفی پسرعموی هارون الرشید.[۱۹]
- علما و بزرگان
علاوه بر شیخ مفید، ابن قولویه قمی، خواجه نصیرالدین طوسی بزرگان دیگری در کاظمین مدفون هستند.
- ابوسبحه موسی بن ابراهیم اصغر بن موسی الکاظم ملقب به المرتضی.
- عون و عبدالله از فرزندان امام علی(ع).
- الامیر سید ابوالحسن علی بن المرتضی بن علی علوی حسنی
- ابن حمدون مولف کتاب تذکره حمدونیه
- ابو حنیفه
- ابو یوسف قاضی از فقیهان و عالمان مشهور اهل سنت و شاگرد ابوحنیفه که به قاضی القضات معروف بود.
- ضیاء الدین ابن اثیر، ادیب عراقی
- آیت الله سید حسن صدر.
- سید هبة الدین شهرستانی.[۲۰]
پانویس
- ↑ حمزة، الجغرافية الاجتماعية لمدينة الكاظمية الكبرى، ۱۹۷۵م، ص۱۹.
- ↑ مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ۱۳۸۸ش، ص۲۶۲.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۹ش، ص۵۵.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۹ش، ص۵۷-۶۰.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۹ش، ص۵۷-۶۰.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۹ش، ص۵۷-۶۰.
- ↑ «برپایی موکب‌های پذیرایی از زائران امام موسی کاظم(ع) در عراق»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ حمزة، الجغرافية الاجتماعية لمدينة الكاظمية الكبرى، ۱۹۷۵م، ص۱۹.
- ↑ فیض، تاریخ کاظمین و بغداد، ۱۳۲۷ش، ص۱۱۵–۱۲۰.
- ↑ خلیلی، موسوعة العتبات المقدسة، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۱و۱۲و ۳۸.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق،، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۸۴ش، ص۲۰۱.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۰۶.
- ↑ حموی، معجم البلدان، دار إحياء الثراث العربي بيروت - لبنان، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۳۰۶.
- ↑ فیض، تاریخ کاظمین و بغداد، ۱۳۲۷ش، ص۹۷-۱۰۰؛ عتبات عالیات عراق، ص۱۶۱.
- ↑ فیض، تاریخ کاظمین و بغداد، ۱۳۲۷ش، ص۱۱۵-۱۲۰.
- ↑ موسوی زنجانی، جولة فی الأماكن المقدسة، ۱۴۰۵ق، ص۱۱۰.
- ↑ عتبات عالیات عراق. اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ص۵۷ - ۶۰.
- ↑ قمی، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ۱۳۷۹ش، ص۵۷-۶۰.
یادداشت
منابع
- «برپایی موکب‌های پذیرایی از زائران امام موسی کاظم(ع) در عراق»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۸ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۳۹۹ش.
- حمزة، نسرین محمود، الجغرافية الاجتماعية لمدينة الكاظمية الكبرى، بغداد، دار الحریة للطباعه، ۱۹۷۵م.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
- خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسة، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷ق.
- فیض، عباس، تاریخ کاظمین و بغداد، قم، بی‌نا، ۱۳۲۷ش.
- قمی، محمدرضا، اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، تهران، مشعر، ۱۳۷۹ش.
- مسعودی، اثبات الوصیة، انتشارات انصاریان، قم، ۱۳۸۴ش.
- مقدس، احسان، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
- موسوی زنجانی، ابراهیم، جولة فی الأماكن المقدسة، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۵ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، مترجم: علی‌نقی منزوی، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی، ۱۳۸۰ش.
پیوند به بیرون