فهرست آثار سید مرتضی
این مقاله دربارهٔ آثار سید مرتضی است. برای اطلاع از زندگی‌نامه، مدخل سید مرتضی را ببینید.
فهرست آثار سید مرتضی مجموعه رساله‌ها و تألیفات سید مرتضی یا شریف مرتضی (۳۵۵ق-۴۳۶ق)، برادر بزرگ‌تر سید رضی است. وی فقیه و متکلم امامیه و مرجع آنها پس از وفات استادش شیخ مفید بود. او در علم کلام و مناظره در هر مذهبی مسلط بود. گستره علم تخصصی او، فقه و اصول، ادب، لغت، تفسیر، تاریخ و تراجم را شامل می‌شد.
فهرست آثار
بعضی از آثار ذیل امروزه در میان مجموعه‌های دیگر چاپ شده‌اند و بسیاری از رساله‌ها در مجموعه‌های چاپ شده از رسائل مرتضی آمده‌اند.[۱]
به ترتیب حروف الفبا:
- الذخیرة فی علم الکلام.
- الذریعة إلی أصول الشریعة
- الشافی فی الامامة؛ شیخ طوسی در الفهرست در توصیف این کتاب می‌گوید: در رد کتاب الامامة از کتاب المغنی عبدالجبار بن احمد (معتزلی) است، و کتابی مانند الشافی در امامت نوشته نشده است.[۲]
- الناصریات
- تنزیه الأنبیاء.
- جمل العلم و العمل.
- أجوبة المسائل القرآنیة.
- أجوبة مسائل متفرقة من الحدیث و غیره.
- أحکام أهل الآخرة.
- أقاویل العرب فی الجاهلیة.
- إبطال العمل بأخبار الآحاد.
- إبطال القیاس.
- إنقاذ البشر من القضاء و القدر أو إنقاذ البشر من الجبر و القدر أو إیقاظ البشر.
- الاعتراض علی من یثبت حدود الأجسام.
- الانتصار که شیخ طوسی و ابن شهرآشوب آن را الانفرادات فی الفقه نامیده‌اند.
- البرق که شیخ طوسی و ابن شهرآشوب آن را المرموق فی أوصاف البروق نامیده‌اند.
- الجواب عن الشبهات فی خبر الغدیر.
- الحدود و الحقائق.
- الخطبة المقمصة.
- الخلاف فی أصول الفقه.
- الرد علی أصحاب العدد.
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فی اعتراض دلیل الموجد فی حدوث الأجسام.
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فی مسألة سماها طبیعة الممکن، و فی بعض المصادر «طبیعة المسلمین».
- الرد علی یحیی بن عدی النصرانی فیما یتناهی.
- الرسالة الباهرة فی العترة الطاهرة»، و فی بعض المصادر «الآیات الباهرة.»
- الشهاب فی الشیب و الشباب.
- العمل مع السلطان.
- الفرائض فی قصر الرؤیة و إبطال القول بالعدد که بعضی آن را «مختصر الفرائض» یا «نقض الرؤیة» یا «نقض الروایة» نامیده‌اند.
- الفقه الملکی.
- الکلام علی من تعلق بقوله تعالی وَ لَقَدْ کَرَّمْنٰا بَنِی آدَمَ.
- المحکم و المتشابه، که ابن شهرآشوب ذکر کرده است و نسبتش به سید مرتضی مخدوش است.
- المسائل التبانیات»، عشرة مسائل.
- المسائل الجرجانیة.
- المسائل الحلبیة الأولی، ثلاث مسائل.
- المسائل الحلبیة الثالثة، ثلاثون مسألة.
- المسائل الحلبیة الثانیة، ثلاث مسائل.
- المسائل الدمشقیة، که ۳۰ مسأله است و المسائل الناصریة نامیده می‌شود.
- المسائل الرازیة، خمس عشرة مسألة.
- المسائل الرسیة الاولی.
- المسائل الرسیة الثانیة.
- المسائل الرملیات، سبع مسائل.
- المسائل السلاریة.
- المسائل الصیداویة.
- المسائل الطبریة»، ۲۰۷ مسأله.
- المسائل الطرابلسیة الاولی، سبع عشرة مسألة.
- المسائل الطرابلسیة الثالثة، خمس و عشرون مسألة.
- المسائل الطرابلسیة الثانیة، عشرة مسائل.
- المسائل الطوسیة، که «المسائل البرمکیة» گفته می‌شود، و پنج مسأله است.
- المسائل المحمدیة، خمس مسائل.
- المسائل الموصلیات الاولی.
- المسائل الموصلیات الثالثة، ۱۱۰ مسأله.
- المسائل الموصلیات الثانیة، نه مسأله.
- المسائل الناصریة فی الفقه.
- المسائل الواسطیة، ۱۰۰ مسأله.
- المصباح فی أصول الفقه، که ناتمام مانده است.
- المقنع فی الغیبة.
- الملخص فی الکلام، که ناتمام مانده است.
- المنع من تفضیل الملائکة علی الأنبیاء.
- الموضح عن وجه اعجاز القرآن، که «کتاب الصرفة» نامیده می‌شود.
- النقص علی ابن جنی فی الحکایة و المحکی.
- الوعید.
- الولایة عن الجائر و یا الولایة من قبل الظالمین.
- تتبع الأبیات التی تکلم علیها ابن جنی فی إثبات المعانی للمتنبی.
- تتمة أنواع الأعراض من جمع ابی رشید النیسابوری.
- تفسیر آیة قُلْ تَعٰالَوْا أَتْلُ مٰا حَرَّمَ رَبُّکُمْ.
- تفسیر آیة لَیسَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ جُنٰاحٌ.
- تفسیر الآیات المتشابهات فی القرآن
- تفسیر الخطبة الشقشقیة.
- تفسیر القرآن الکریم، نجز منه سورة الفاتحة و ۱۲۵ آیة من بدایة سورة‌البقرة.
- تفسیر القصیدة المیمیة من شعره.
- تفضیل الأنبیاء علی الملائکة.
- تقریب الأصول
- تکملة الغرر و الدرر، و از این به «تکمله امالی مرتضی» تعبیر می‌شود.
- جواب الکراجکی فی فساد العدد.
- جواب الملحدة فی قدم العالم من أقوال المنجمین.
- جواز الولایة من جهة الظالمین.
- حکم الباء فی آیة وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ.
- دیوان شعره. شیخ طوسی دیوان شعر سید مرتضی را بالغ بر بیست هزار بیت می‌داند.[۳]
- شرح قصیدة السید الحمیری البائیة، المعروفة بالقصیدة المذهبة.
- شرح مسائل الخلاف.
- طیف الخیال.
- عدم تخطئة العامل بخبر الواحد.
- عدم وجوب غسل الرجلین فی الطهارة.
- علة امتناع علی من محاربة الغاصبین.
- علة خذلان أهل البیت علیهم السلام.
- علة مبایعة علی علیه‌السلام.
- غرر الفرائد و درر القلائد، که به امالی سید مرتضی معروف است.
- قول النبی: نیة المؤمن خیر من عمله.
- ما تفرد به الإمامیة.
- مجموعة فی فنون من علم الکلام.
- مسألة فی إرث الأولاد.
- مسألة فی استلام الحجر.
- مسألة فی الإجماع.
- مسألة فی الإرادة.
- مسألة فی الإمامة، فی دلیل الصفات.
- مسألة فی الاستثناء.
- مسألة فی الاعتراض علی أصحاب الهیولی.
- مسألة فی التأکید.
- مسألة فی التوبة.
- مسألة فی الحسن و القبح العقلی.
- مسألة فی الرد علی المنجمین.
- مسألة فی العصمة.
- مسألة فی المتعة.
- مسألة فی المنامات.
- مسألة فی توارد الأدلة.
- مسألة فی خلق الأعمال.
- مسألة فی دلیل الخطاب.
- مسألة فی قتل السلطان.
- مسألة فی کونه تعالی عالما.
- مسألة فی من یتولی غسل الامام.
- مسألة فی نفی الرؤیة.
- مسألة فی وجه التکرار فی الآیتین.
- مسألة وجیزة فی الغیبة
- مسائل آیات.
- مسائل أهل مصر الاولی، خمس مسائل.
- مسائل أهل مصر الثانیة، تسع مسائل.
- مسائل البادریات»، أربع و عشرون مسألة.
- مسائل الخلاف فی الفقه، که ناتمام مانده است.
- مسائل المیافارقیات.
- مسائل مفردات، حدود ۱۰۰ مسأله از رشته‌های گوناگون است.
- مفردات من أصول الفقه.
- مقدمة فی الأصول الاعتقادیة.
- مناظرة الخصوم و کیفیة الاستدلال علیهم.
- نفی الحکم بعدم الدلیل علیه.
- نکاح أمیر المؤمنین ابنته من عمر.
- وجه العلم بتناول الوعید کافة الکفار.
پانویس
منابع
- شریف مرتضی، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، محقق/مصحح: سید محمدصادق آل بحر العلوم، نجف، المکتبة الرضویة، بی‌تا.