المستدرک علی الصحیحین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

محمد بن عبدالله مشهور به حاکم نیشابوری یا ابن البَیِّع (۳۲۱-۴۰۵ق) از محدثان [[اهل سنت|اهل‌سنت]]. برخی تعداد نوشته‌های او را بیش از ۱۰۰۰ تألیف دانسته‌اند. تاریخ نیشابور، فضایل فاطمه الزهراء، مقتل الحسین، معرفة الحدیث و المستدرک علی الصحیحین از آثار حاکم است. برخی کتاب معرفة الحدیث او را نخستین متن مدون در علوم حدیث می‌دانند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۹۱.</ref> حاکم در آثار خود بخشی از [[برتری اهل بیت علیهم السلام|فضایل اهل بیت]] را نقل کرده است. برخی از عالمان اهل سنت او را [[رافضی]] خطاب نموده و به [[شیعه]] منسوب کرده‌اند.<ref>سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۰۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۱۳۱-۱۳۲، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۹.</ref>  

مستدرک به معنای تکلمه‌زدن و کامل کردن نوشته یا کتاب است. منظور از آن در اصطلاح حدیث کتابی است که به عنوان متمم و کامل‌کننده کتاب حدیثی نوشته می‌شود و احادیثی را که بر اساس شیوه نویسنده کتاب، می‌بایست در کتاب اول آورده شود، اما در آن نیامده را، گردآوری می‌کند.<ref> نجف‌زاده، دانش حدیث، ص۲۷۳؛ پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۴.</ref>  

المستدرک علی الصحیحین به ادعای نویسنده آن، احادیثی را که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده‌ و شرط‌های آن دو را داشته، اما در این دو کتاب نیامده‌اند، را گردآورده است. البته حاکم احادیثی را که خود صحیح می‌دانست به آن افزوده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۲.</ref>حاکم نیشابوری در متن مستدرک از کتاب خود با نام ''المستدرک علی الشیخین'' نام برده است.<ref>المستدرک، ج۴، ص۴۸۸.</ref> و برخی دیگر نیز از کتاب او با این نام یاد کرده‌اند.<ref> ذهبی سیر اعلام ج۱۷ ص۱۷۵؛ ابن جوزی الموضوعات ج۱ ص ۳۵، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref>  

حاکم نیشابوری نگارش المستدرک را در سال ۳۷۳ق آغاز کرده است. او در مقدمه المستدرک، انگیزه خود را از نگارش آن، درخواست گروهی از اهل سنت مبنی جمع‌آوری احادیثی که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده اما در [[صحیحین]] نیامده‌‌اند. معرفی کرده است. او همچنین گفته است گروهی بر ما خرده می‌گیرند که تمام روایات صحیح نزد شما کمتر از ۱۰۰۰۰ حدیث است اما بخاری و مسلم در نگارش کتاب‌های صحیح خود، ادعایی مبنی بر آوردن تمام احادیث صحیح نکرده‌اند.<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ج۱، ص۲-۳.</ref>

حاکم در المستدرک مجموعه‌ای از روایات درباره [[برتری اهل بیت علیهم السلام|فضایل اهل‌بیت]] را گرد آورده است. او حدود ۲۶۰ روایت در فضیلت  [[امام علی (ع)]] نقل کرده است. به دلیل نقل روایاتی همچون [[حدیث طیر]] و [[حدیث غدیر]] برخی از [[اصحاب حدیث]] از حاکم و کتاب او انتقاد کرده‌اند.<ref> حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۲؛ سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۰۲.</ref> برخی از نویسندگان، نسبت [[رافضی]] و شیعی را به حاکم، به دلیل وجود این احادیث در المستدرک دانسته‌اند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۹. </ref>