المستدرک علی الصحیحین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

المستدرک علی الصحیحین به ادعای نویسنده آن، احادیثی را که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده‌ و شرط‌های آن دو را داشته، اما در این دو کتاب نیامده‌اند، را گردآورده است. البته حاکم احادیثی را که خود صحیح می‌دانست به آن افزوده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۲.</ref>حاکم نیشابوری در متن مستدرک از کتاب خود با نام ''المستدرک علی الشیخین'' نام برده است.<ref>المستدرک ج۴ ص۴۸۸</ref> و برخی دیگر نیز از کتاب او با این نام یاد کرده‌اند.<ref> ذهبی سیر اعلام ج۱۷ ص۱۷۵؛ ابن جوزی الموضوعات ج۱ ص ۳۵، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref>  

حاکم نیشابوری نگارش المستدرک را در سال ۳۷۳ق آغاز کرده است. او در مقدمه المستدرک، انگیزه خود را از نگارش آن، درخواست گروهی از اهل سنت مبنی جمع‌آوری احادیثی که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده اما در [[صحیحین]] نیامده‌‌اند. معرفی کرده است. او همچنین گفته است گروهی بر ما خرده می‌گیرند که تمام روایات صحیح نزد شما کمتر از ۱۰۰۰۰ حدیث است اما بخاری و مسلم در نگارش کتاب‌های صحیح خود، ادعایی مبنی بر آوردن تمام احادیث صحیح نکرده‌اند.<ref> نیشابوری، المستدرک، ج۱، ص۲-۳.</ref>

حاکم احادیثی را که بر طبق شروط بخاری و مسلم صحیح می‌داند، معمولا با عبارت «هذا حدیثٌ صحیح علی شرط الشیخین و لم یخرجاه» مشخص می‌کند<ref>به عنوان مثال، کتاب الایمان، ج۱، ص۹.</ref> او احادیثی را که بر طبق شرط یکی از بخاری و مسلم  صحیح می‌داند، با عبارت‌های «هذا حدیث صحیح علی شرط البخاری و لم یخرجاه.»<ref>به عنوان مثال، کتاب الایمان، ح ۲۱۰.</ref> و «هذا حدیث صحیح علی شرط مسلم و لم یخرجاه.» <ref>به عنوان مثال. کتاب الایمان، ج۱، ص۹.</ref> متمایز می‌کند. همچنین در ذیل احادیثی که خود صحیح می‌داند، عبارت «هذا حدیث صحیح الاسناد» درج می‌کند.<ref> به عنوان مثال، کتاب الایمان، ح۲۳۳.</ref>

کتاب المستدرک ۸۸۰۳ حدیث، ۵۱ کتاب و ۳۶۴۷ عنوان دارد بیشتر احادیث‌ آن در موضوعات فقهی است. المستدرک با کتاب الایمان شروع می‌شود<ref>المستدرک، ج۱، ص۳.</ref> و با کتاب الاهوال به پایان می‌رسد.

حاکم در المستدرک مجموعه‌ای از روایات درباره [[برتری اهل بیت علیهم السلام|فضایل اهل‌بیت]] را گرد آورده است. او حدود ۲۶۰ روایت در فضیلت  [[امام علی (ع)]] نقل کرده است. به دلیل نقل روایاتی همچون [[حدیث طیر]] و [[حدیث غدیر]] برخی از [[اصحاب حدیث]] از حاکم و کتاب او انتقاد کرده‌اند.<ref> حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۷۲؛ سمعانی، انساب، ج۲، ص۴۰۲.</ref> برخی از نویسندگان، نسبت [[رافضی]] و شیعی را به حاکم، به دلیل وجود این احادیث در المستدرک دانسته‌اند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۹. </ref>

گفته شده است برخی از صاحب‌نظران مانند [[محدث ارموی|ارموی]]، [[سیوطی]] و کنانی المستدرک حاکم نیشابوری را در زمره [[صحاح سته]] می‌دانند.<ref>سیوطی، جمع الجوامع، ج۱ ص۴۴؛ کتانی، الرسالة المستطرفة، ص۲۱، بنقل از پاکتچی، ج۲، ص۸۹.</ref> اما برخی از عالمان اهل سنت به وجود احادیث ضعیف در آن اشاره کرده‌اند. ابن جوزی حدود ۶۰ حدیث از احادیث المستدرک را در کتاب الموضوعات خود آورده است ذهبی نیز کتابی با عنوان تلخیص المستدرک نوشته و برخی از احادیث آن را کنار گذاشته است برخی تلخیص ذهبی را ردیه‌ای بر المستدرک می‌دانند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۹۰. </ref>