پرش به محتوا

آزر: تفاوت میان نسخه‌ها

۷۱۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۳ ژانویهٔ ۲۰۱۹
جز
ویرایش
جز (اصلاح درجه‌بندی)
جز (ویرایش)
خط ۱: خط ۱:
'''آزَر'''، پدر یا عموی [[حضرت ابراهیم(ع)]] است که نام وی در آیه ۷۴ [[سوره انعام]] آمده است. در این آیه از آزر، با تعبیر «أب» یاد شده است؛ به همین دلیل برخی آزر را پدر حضرت ابراهیم دانسته‌اند. کسانی معتقدند که پدران انبیاء نباید مشرک باشند، به همین دلیل آزر پدر ابراهیم نیست. [[سید محمدحسین طباطبائی|طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن|المیزان]] معتقد است آزر پدر ابراهیم نیست. در برخی از منابع تاریخی نام پدر ابراهیم را [[تارخ]] ثبت کرده‌اند. درخواست استغفار [[حضرت ابراهیم (ع)]] برای آزر از جمله مسائل کلامی است که مورد مناقشه قرار گرفته است.
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[دی]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Shamsoddin  }}
'''آزَر'''، عموی [[حضرت ابراهیم(ع)]] است که نامش در [[قرآن]] آمده است. در آیه ۷۴ [[سوره انعام]] از آزر، با تعبیر «أب» یاد شده، به همین دلیل برخی آزر را پدر حضرت ابراهیم دانسته‌اند، در حالی‌که در زبان عربی، اب برای اشاره به عمو و جد نیز به کار می‌رود و در برخی از منابع تاریخی نام پدر ابراهیم [[تارخ]] ثبت شده است.  


درخواست استغفار [[حضرت ابراهیم (ع)]] برای آزر از مسائل کلامی است که مورد مناقشه قرار گرفته است.
==شخصیت‌شناسی==
==شخصیت‌شناسی==
آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹.</ref> در روایتی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است. قبل از تولد [[حضرت ابراهیم(ع)]]، آزر نزد نمرود پیش‌بینی کرد در این زمان مردی به دنیا می‌آید که مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>
آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹.</ref> در روایتی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref> بر اساس این روایت، قبل از تولد [[حضرت ابراهیم(ع)]]، آزر پیش‌بینی کرد در این زمان مردی به دنیا می‌آید که مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>


در [[التبیان فی تفسیر القرآن|تفسیر تبیان]] آمده است آزر به معنای خطاکار است یا اینکه اسم بتی بوده است و آزر بت‌پرست بوده است. وی عمو یا جد مادری ابراهیم (ع) بوده و اسم پدر ابراهیم(ع) تارخ {{یادداشت|برخی منابع کلمه تارخ را استفاده کرده‌اند (طریحی، مجمع البحرین‏، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۴۴).}} بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶.</ref> برخی آزر را جد مادری ابراهیم(ع) یا عموی وی دانسته‌اند؛<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> در مقابل برخی وی را پدر [[حضرت ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶.</ref>
در [[التبیان فی تفسیر القرآن|تفسیر تبیان]] آمده است آزر به معنای خطاکار است یا اینکه اسم بتی بوده است و آزر بت‌پرست بوده است. وی عمو یا جد مادری ابراهیم(ع) بوده و اسم پدر ابراهیم(ع) تارخ {{یادداشت|برخی منابع کلمه تارخ را استفاده کرده‌اند (طریحی، مجمع البحرین‏، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۴۴).}} بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶.</ref> برخی آزر را جد مادری ابراهیم(ع) یا عموی وی دانسته‌اند؛<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> در مقابل برخی وی را پدر [[حضرت ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶.</ref>


==آزر در قرآن==
==آزر در قرآن==
در آیه ۷۴ [[سوره انعام]] به آزر تصریح شده است:
وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ (۷۴)
ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟
همچنین در آیات دیگر نیز به آزر اشاره شده است:
* آیه ۴۸ [[سوره مریم]]: قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.
* آیه ۴۸ [[سوره مریم]]: قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.
* آیه ۱۱۴ [[سوره توبه]]: وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ. استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت.
* آیه ۱۱۴ [[سوره توبه]]: وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ. استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت.


==آزر، پدر یا عموی حضرت ابراهیم==
==پدر یا عموی ابراهیم==
قرآن آزر را «أب ابراهیم» معرفی می‌کند.<ref>سوره انعام، آیه ۷۴.</ref> اما با توجه به برخی اشکالات، تعدادی از مفسران، پدر بودن آزر را نپذیرفته و کلمه «أب» را بر غیر معنای ظاهری آن حمل کرده‌اند. در نتیجه دو قول در این مسئله وجود دارد:
قرآن آزر را «أب ابراهیم» معرفی می‌کند.<ref>سوره انعام، آیه ۷۴.</ref>{{یادداشت|«وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ (۷۴)؛ ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟»}} اما تعدادی از مفسران، پدر بودن آزر را نپذیرفته و کلمه «أب» را بر غیر معنای ظاهری آن حمل کرده‌اند. در نتیجه دو قول در این مسئله وجود دارد:


'''آزر، عموی حضرت ابراهیم(ع)'''
'''آزر، عموی ابراهیم(ع)'''
* [[شیخ طوسی]] در اثبات این مطلب به روایت صحیحی<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> از [[پیامبر(ص)]] استناد می‌کند: «فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ جَعَلَنَا فِی صُلْبِهِ، ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِ إِلَی صُلْبِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ وَ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَات؛ پس از خلق آدم، خداوند من و علی(ع) را در نسل مردان و زنان پاک منتقل می‌کرد و ما را به هیچیک از پلیدی‌های جاهلیت آلوده نکرد.»<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۳.</ref> شیخ طوسی بر اساس همین روایت نتیجه می‌گیرد که با توجه به بت‌پرست بودن آزر، امکان ندارد که وی پدر حضرت ابراهیم(ع) و جد [[پیامبر(ص)]] باشد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref>
* [[شیخ طوسی]] در اثبات این مطلب به روایت صحیحی<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref> از [[پیامبر(ص)]] استناد می‌کند: «فَلَمَّا خَلَقَ آدَمَ جَعَلَنَا فِی صُلْبِهِ، ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِ إِلَی صُلْبِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ وَ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَات؛ پس از خلق آدم، خداوند من و علی(ع) را در نسل مردان و زنان پاک منتقل می‌کرد و ما را به هیچیک از پلیدی‌های جاهلیت آلوده نکرد.»<ref>طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۳.</ref> شیخ طوسی بر اساس همین روایت نتیجه می‌گیرد که با توجه به بت‌پرست بودن آزر، امکان ندارد که وی پدر حضرت ابراهیم(ع) و جد [[پیامبر(ص)]] باشد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵.</ref>
* برخی از مفسران بر این مطلب چنین استدلال کرده‌اند::
* برخی از مفسران بر این مطلب چنین استدلال کرده‌اند::
خط ۳۱: خط ۲۸:
ظاهر تعبیر به «أب»، پدر بودن را می‌رساند. بنابراین برخی  از مفسران به همین ظاهر اکتفا کرده و به اشکالات پاسخ داده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۳۱.</ref>
ظاهر تعبیر به «أب»، پدر بودن را می‌رساند. بنابراین برخی  از مفسران به همین ظاهر اکتفا کرده و به اشکالات پاسخ داده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۳۱.</ref>


==مغفرت حضرت ابراهیم برای آزر==
==آمرزش‌طلبی ابراهیم برای آزر==
در آیه ۴۸ [[سوره مریم]] بیان شده که حضرت ابراهیم (ع) برای أب (پدر یا عمو یا جد مادری) خویش، آزر، طلب مغفرت می‌کند. [[علامه طباطبایی]] بیان می‌کند که [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر، دعای صوری بوده و در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲.</ref>
در آیه ۴۸ [[سوره مریم]] بیان شده که حضرت ابراهیم (ع) برای أب (پدر یا عمو یا جد مادری) خویش، آزر، طلب مغفرت می‌کند. [[علامه طباطبایی]] بیان می‌کند که [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر، دعای صوری بوده و در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲.</ref>


خط ۳۹: خط ۳۶:


==آزر در ادبیات فارسی==
==آزر در ادبیات فارسی==
در ادبیات فارسی نیز از آزرِ بت‌پرست در کنار ابراهیمِ موحد استفاده شده است:
در ادبیات فارسی آزرِ بت‌پرست در کنار ابراهیمِ موحد به کار رفته است:
* [[ناصر خسرو قبادیانی|ناصر خسرو]]:
* [[ناصر خسرو قبادیانی|ناصر خسرو]]:
{{شعر|نستعلیق}}
{{شعر|نستعلیق}}
خط ۴۵: خط ۴۲:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
* [[خواجه عبدالله انصاری]]: ابراهیم را چه زیان که آزر پدر اوست و آزر را چه سود که ابراهیم پسر اوست؟<ref>انصاری، مناجات‌نامه، ۱۳۸۲ش، ص۲۶.</ref>
* [[خواجه عبدالله انصاری]]: ابراهیم را چه زیان که آزر پدر اوست و آزر را چه سود که ابراهیم پسر اوست؟<ref>انصاری، مناجات‌نامه، ۱۳۸۲ش، ص۲۶.</ref>
* [[سعدی شیرازی|سعدی]]: و سنت جاهلان است که چون به‌دلیل از خصم فرومانند، سلسله ٔ خصومت جنبانند؛ چون آزر بت‌تراش که ...
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب|هنر بنمای اگر داری نه گوهر|گل از خارست و ابراهیم از آزر<ref>[http://ganjoor.net/saadi/golestan/gbab7/sh19/ سعدی، گلستان، باب هفتم در تأثیر تربیت، حکایت شمارهٔ ۱۹].</ref>}}
{{پایان شعر}}
* سعدی: {{شعر|نستعلیق}}
* سعدی: {{شعر|نستعلیق}}
{{ب|خلیل من همه بت‌های آزری بشکست|مجال خواب نمی‌باشدم ز دست خیال<ref>[http://ganjoor.net/saadi/divan/ghazals/sh40/ سعدی شیرازی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شماره ۴۰].</ref>}}
{{ب|خلیل من همه بت‌های آزری بشکست|مجال خواب نمی‌باشدم ز دست خیال<ref>[http://ganjoor.net/saadi/divan/ghazals/sh40/ سعدی شیرازی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل شماره ۴۰].</ref>}}