Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵
ویرایش
ناصرالدین شاه قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
ناصرالدین شاه، به «سلطان صاحبقران» نیز معروف بود و پس از کشته شدن «شاه شهید» نیز خوانده شد.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵</ref> | ناصرالدین شاه، به «سلطان صاحبقران» نیز معروف بود و پس از کشته شدن «شاه شهید» نیز خوانده شد.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵</ref> | ||
او در چهارده سالگی به دستور شاه [[ازدواج]] کرد<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۱۳۶.</ref> و در زمان کشته شدن هشتاد و پنج همسر [[ازدواج دائم|دائم]] و [[ازدواج موقت|موقت]] داشت.<ref> | او در چهارده سالگی به دستور شاه [[ازدواج]] کرد<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۳۶.</ref> و در زمان کشته شدن هشتاد و پنج همسر [[ازدواج دائم|دائم]] و [[ازدواج موقت|موقت]] داشت.<ref> | ||
معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، ۱۳۶۱ش، ص۱۶.</ref> | معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، ۱۳۶۱ش، ص۱۶.</ref> | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
==دوران سلطنت== | ==دوران سلطنت== | ||
ناصر الدین شاه حدود پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref> در دوران او، وجود قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف، قدرت نهادهای مذهبی و بازاری، امتیازهای مختلف به غرب؛ جدایی افغانستان و ... فراز و نشیب‌های بسیاری را سبب شد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۱۷۶- ۱۸۰ و فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶ </ref> | ناصر الدین شاه حدود پنجاه سال پادشاهی کرد.<ref>(پژوهشکده تحقیقات اسلامی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۰ش، ص۱۶)</ref> در دوران او، وجود قحطی‌ها، جنگ‌ها، شورش‌ها، درگیری‌های مختلف در دربار، صدراعظم‌های مختلف، قدرت نهادهای مذهبی و بازاری، امتیازهای مختلف به غرب؛ جدایی افغانستان و ... فراز و نشیب‌های بسیاری را سبب شد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۷۶- ۱۸۰ و فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۶ </ref> | ||
مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسی | مورخان دوره پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه را به مانند دیگر پادشاهان قاجار، دوران رقابت شدید [[روسی | ||
ه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در ایران با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۷۸–۳۷۹.</ref> | ه]] و [[انگلستان]] در تأمین منافع خویش دانسته‌اند. هر اقدامی در ایران با منافع یکی از این دو کشور در تقابل بود، به مشکل می‌خورد. شاه برای بسیاری از امور باید رضایت آنان را به دست می‌آورد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در [[روزنامه وقایع اتفاقیه]] در این مورد نوشته شده بود: «شاه به قدری از کیفیت حالی خود متنفر شده‌است که حکومت یک ده در حالتی که غیرمحکوم [خارجی] باشد به مراتب ترجیح به این سلطنت می‌دهد».<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۷۸–۳۷۹.</ref> | ||
مورخان کتاب‌ها و مقالات بسیاری در مورد این دوره طولانی سلطنت نوشته‌اند. برخی معتقدند در تحلیلی تاریخی شاید انتقاد به عملکرد ناصرالدین شاه بسیار آسان باشد، اما بررسی و واکاوی ژرف‌تر شرائط آن دوران، نتیجه‌گیری را بسیار دشوار می‌کند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۸.</ref> | مورخان کتاب‌ها و مقالات بسیاری در مورد این دوره طولانی سلطنت نوشته‌اند. برخی معتقدند در تحلیلی تاریخی شاید انتقاد به عملکرد ناصرالدین شاه بسیار آسان باشد، اما بررسی و واکاوی ژرف‌تر شرائط آن دوران، نتیجه‌گیری را بسیار دشوار می‌کند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ۲۱۸.</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
===فرقه بابیت=== | ===فرقه بابیت=== | ||
{{نوشتار اصلی|بابیه}} | {{نوشتار اصلی|بابیه}} | ||
پیروان [[علی محمد باب]] در شهرهای مختلف قیام کردند و شکست خوردند. | پیروان [[علی محمد باب]] در شهرهای مختلف قیام کردند و شکست خوردند. در نهایت علی محمد باب به دستور [[امیرکبیر]] در [[شعبان]] سال ۱۲۶۶قمری در تبریز اعدام شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۷.</ref> | ||
علی محمد باب به دستور [[امیرکبیر]] در [[شعبان]] سال ۱۲۶۶قمری در تبریز اعدام شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۷.</ref> | |||
در [[شوال]] سال ۱۲۶۸ هجری قمری، تعدادی از بابیان ناصرالدین شاه را ترور کردند. این ترور ناموفق بود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۴.</ref> چند روز پس از این ترور نافرجام، دستگاه شاهنشاهی به سرکوبی فرقه بابیه پرداخت و تا حدود زیادی نیز موفق شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> | در [[شوال]] سال ۱۲۶۸ هجری قمری، تعدادی از بابیان ناصرالدین شاه را ترور کردند. این ترور ناموفق بود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۸۴.</ref> چند روز پس از این ترور نافرجام، دستگاه شاهنشاهی به سرکوبی فرقه بابیه پرداخت و تا حدود زیادی نیز موفق شد. <ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۲۹۰-۲۹۲.</ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۱: | ||
==آغاز مدرنیته ایران== | ==آغاز مدرنیته ایران== | ||
دوران ناصرالدین شاه عصر تحولات جهانی و کشمکش میان [[سنت]] و مدرنیته {{یادداشت| محققان مقصود از «مدرن شدن» را شامل تغییرات اقتصادی، اداری، نظامی، سیاسی و اجتماعی دانسته‌اند..<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۶</ref> }} بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود. اما یکی از اصلی‌ترین موانع، کاهش اقتدار شاه در صورت اصلاحات بود.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref> | دوران ناصرالدین شاه عصر تحولات جهانی و کشمکش میان [[سنت]] و مدرنیته {{یادداشت| محققان مقصود از «مدرن شدن» را شامل تغییرات اقتصادی، اداری، نظامی، سیاسی و اجتماعی دانسته‌اند..<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۳۶</ref> }} بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود. اما یکی از اصلی‌ترین موانع، کاهش اقتدار شاه در صورت اصلاحات بود.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref> | ||
شاه در حدود سال ۱۲۷۳ق نظر ناپلئون سوم؛ امپراتور [[فرانسه]] را در مورد تغییر و تحول خواسته بود. توصیه ناپلئون سوم این بود که شاه بین نو و کهنه را نگه دارد. او پیشنهاد داد ایران رسوم و عادات قدیمی خود را محکم نگاه بدارد و مثل [[عثمانی|عثمانی‌ها]] در جزئیات مقلد اروپا نشود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۴.</ref> | شاه در حدود سال ۱۲۷۳ق نظر ناپلئون سوم؛ امپراتور [[فرانسه]] را در مورد تغییر و تحول خواسته بود. توصیه ناپلئون سوم این بود که شاه بین نو و کهنه را نگه دارد. او پیشنهاد داد ایران رسوم و عادات قدیمی خود را محکم نگاه بدارد و مثل [[عثمانی|عثمانی‌ها]] در جزئیات مقلد اروپا نشود.<ref>امانت، قبله عالم: ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۴.</ref> | ||
اطرافیان شاه را نیز دو گروه تجددگرا و سنت‌گرا تشکیل داده بود. تجددطلبان همه صریحا یا ضمنا برتری غرب را جز در حیطه دین می‌پذیرفتند. این امر، موضعی دفاعی در پی داشت که بر برتری معنوی مسلمانان تأکید می‌کرد. آنان [[اسلام]] را به منزله هویتی اجتماعی در برابر ایدئولوژی‌های غربی قرار می‌دادند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۳۹.</ref> | اطرافیان شاه را نیز دو گروه تجددگرا و سنت‌گرا تشکیل داده بود. تجددطلبان همه صریحا یا ضمنا برتری غرب را جز در حیطه دین می‌پذیرفتند. این امر، موضعی دفاعی در پی داشت که بر برتری معنوی مسلمانان تأکید می‌کرد. آنان [[اسلام]] را به منزله هویتی اجتماعی در برابر ایدئولوژی‌های غربی قرار می‌دادند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۳۹.</ref> | ||
===مصادیق=== | ===مصادیق=== | ||
آغاز اصلاحات در این دوره توسط [[امیرکبیر]] بود. پس از او نیز این اصلاحات کم و بیش ادامه داشت.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref> | آغاز اصلاحات در این دوره توسط [[امیرکبیر]] بود. پس از او نیز این اصلاحات کم و بیش ادامه داشت.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref> | ||
در این دوران، قوانین قضائی جدیدی وضع شود که براساس آن، دستگاه‌های اجرایی حق دخالت در نظام قضاء را نداشتند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۱۸۵.</ref> | در این دوران، قوانین قضائی جدیدی وضع شود که براساس آن، دستگاه‌های اجرایی حق دخالت در نظام قضاء را نداشتند.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۱۸۵.</ref> | ||
در دوره ناصرالدین شاه چهار مدرسه بزرگ ساخته شد؛ [[دارالفنون]]، مدرسه نظام ناصری تهران، مدرسه ظل السلطان در اصفهان و مدرسه تبریز.<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۶۸ش، ص۶۶۱.</ref> | در دوره ناصرالدین شاه چهار مدرسه بزرگ ساخته شد؛ [[دارالفنون]]، مدرسه نظام ناصری تهران، مدرسه ظل السلطان در اصفهان و مدرسه تبریز.<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۶۸ش، ص۶۶۱.</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۷: | ||
در کنار این‌ها، شاه تلاش کرد نوع پوشش همسران خود را نیز تغییر دهد. تغییری که با گذشت زمان به زنان دیگر نیز سرایت کرد.<ref>سوغات ناصرالدین شاه از فرنگ؛ چادر مشکی یا شلیته؟</ref> | در کنار این‌ها، شاه تلاش کرد نوع پوشش همسران خود را نیز تغییر دهد. تغییری که با گذشت زمان به زنان دیگر نیز سرایت کرد.<ref>سوغات ناصرالدین شاه از فرنگ؛ چادر مشکی یا شلیته؟</ref> | ||
برخی محققان معتقدند موج اصلاحاتی که در دوران ناصرالدین شاه واقع شد سبب شکل‌گیری بنیان‌های [[انقلاب مشروطه]] گردید.<ref> | برخی محققان معتقدند موج اصلاحاتی که در دوران ناصرالدین شاه واقع شد سبب شکل‌گیری بنیان‌های [[انقلاب مشروطه]] گردید.<ref>الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۷۴.</ref> | ||
==هنر== | ==هنر== | ||
شاه به خطاطی علاقمند بود و گاه از سرمشق‌های [[محمد رضا کلهر]] خطاط معروف، می‌نوشت. | شاه به خطاطی علاقمند بود و گاه از سرمشق‌های [[محمد رضا کلهر]] خطاط معروف، می‌نوشت.<ref>صحراگرد، ناصرالدین شاه و خوشنویسی، ۱۳۸۶ش، ص۷۶.</ref> | ||
او به سفرنامه‌نویسی علاقه وافری داشت و سفرنامه‌های مفصلی را نیز به قلم خود نوشت.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۶.</ref> | او به سفرنامه‌نویسی علاقه وافری داشت و سفرنامه‌های مفصلی را نیز به قلم خود نوشت.<ref>بی‌نام، ناصرالدین شاه قاجار، ضمیمه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۶.</ref> | ||
[[تعزیه]] در دوران ناصرالدین شاه مقبولیت بسیار یافت و [[تکیه|تکیه‌ها]] چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد. <ref> | [[تعزیه]] در دوران ناصرالدین شاه مقبولیت بسیار یافت و [[تکیه|تکیه‌ها]] چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد. <ref>الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۹۱.</ref> | ||
[[پرونده:نقاشی ناصرالدین شاه از خودش در آینه.jpg|200px|بندانگشتی|نقاشی ناصرالدین شاه از خودش در آینه.]] | [[پرونده:نقاشی ناصرالدین شاه از خودش در آینه.jpg|200px|بندانگشتی|نقاشی ناصرالدین شاه از خودش در آینه.]] | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۰۸: | ||
==مرگ== | ==مرگ== | ||
[[پرونده:عکس سنگ قبر ناصرالدین شاه.png|250px|بندانگشتی|سنگ قبر ناصرالدین شاه.]] | [[پرونده:عکس سنگ قبر ناصرالدین شاه.png|250px|بندانگشتی|سنگ قبر ناصرالدین شاه.]] | ||
در ۱۷ ذی‌القعده سال ۱۳۱۳ق شاه به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و دستور داد برخلاف همیشه حرم را قُرُق نکنند. [[میرزای رضای کرمانی]] از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده و تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref> | در ۱۷ ذی‌القعده سال ۱۳۱۳ق شاه به زیارت [[حضرت عبدالعظیم]] رفت و دستور داد برخلاف همیشه حرم را قُرُق نکنند. [[میرزای رضای کرمانی]] از مریدان [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]] با لباس زنانه پیش آمده و تیراندازی کرد و شاه کشته شد.<ref>مصحفی، ایران در دوره ناصرالدین شاه، تاریخ جامع ایران، ۱۳۹۴ش، ج۱۲، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref> | ||
چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> | چهل روز بعد، فرزند وی [[مظفرالدین شاه]] تاج‌گذاری کرد.<ref>فرهمند، گذری بر امتیازات پی در پی انگلیس در عهد ناصری، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۸.</ref> | ||