پرش به محتوا

توقیعات امام مهدی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
افزایش جزیی
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جز (افزایش جزیی)
خط ۱۳: خط ۱۳:


همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اخبار به [[عالم غیب|غیب]] و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱.</ref> گفته شده دلیل این کار احتمالا سخنی از [[حسین بن روح نوبختی]] است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که گفته «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>
همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اخبار به [[عالم غیب|غیب]] و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱.</ref> گفته شده دلیل این کار احتمالا سخنی از [[حسین بن روح نوبختی]] است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که گفته «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>
در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط نواب اربعه ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> نواب اربعه نیز از طریق وکیلان خود با شیعیان در مناطق مختلف در ارتباط بودند.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۸۸.</ref> توقیع‌ها پس از صدور، توسط پیکی مخصوص، با ارائه نشانه، فرستاده می‌شد.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref> هویت این پیک‌ها در گزارش‌های موجود ذکر نشده و با تعابیری همچون امرأة، غلام، غلام اسود، الرسول من عند الحسین بن روح و رسول الخلف از آنان یاد شده است.<ref>صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۷ و ۴۹۱ و ۴۹۵ و ۴۹۷ و ۵۰۵.</ref> دلیل این رعایت ملاحظات امنیتی و جهات تقیه‌آمیز دانسته شده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref>


== تعداد و اعتبار==
== تعداد و اعتبار==
خط ۲۴: خط ۲۶:


همچنین در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] (نوشته شده در قرن ششم قمری) دو توقیع از امام مهدی خطاب به [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) نقل شده است که مربوط به دوره [[غیبت کبری]] است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۷-۵۰۰.</ref> البته [[آیت‌الله خویی]] در انتساب این توقیع‌ها به حضرت مهدی، تردید کرده است به گفته وی بر فرض که شیخ مفید به صدور این توقیع‌ها از جانب امام مهدی یقین پیدا کرده باشد اما برای ما یقینی نیست چراکه واسطه این توقیع به شیخ مفید و نیز واسطه شیخ مفید به شیخ طبرسی شناخته نیست.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۲۲۰.</ref> همچنین در نوشته‌های شیخ مفید و کتاب الغیبه شیخ طوسی (شاگرد شیخ مفید) که درباره [[غیبت]] نوشته شده به آنها اشاره نشده است. همچنین در کتاب الاحتجاج که بیش از یک قرن پس از درگذشت شیخ مفید نوشته شده به سند این دو توقیع اشاره نشده است. البته با استناد به جمله پایانی توقیع «فاَخفِهِ عَن کُلِّ اَحَدٍ وَاطوِهِ؛ آن را از همه پنهان بدار و در هم بپیج.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۹.</ref> احتمال داده شده که شیخ مفید آن را مخفی نگه داشته از این رو به دست شیخ طوسی هم نرسیده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref>
همچنین در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] (نوشته شده در قرن ششم قمری) دو توقیع از امام مهدی خطاب به [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) نقل شده است که مربوط به دوره [[غیبت کبری]] است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۷-۵۰۰.</ref> البته [[آیت‌الله خویی]] در انتساب این توقیع‌ها به حضرت مهدی، تردید کرده است به گفته وی بر فرض که شیخ مفید به صدور این توقیع‌ها از جانب امام مهدی یقین پیدا کرده باشد اما برای ما یقینی نیست چراکه واسطه این توقیع به شیخ مفید و نیز واسطه شیخ مفید به شیخ طبرسی شناخته نیست.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۲۲۰.</ref> همچنین در نوشته‌های شیخ مفید و کتاب الغیبه شیخ طوسی (شاگرد شیخ مفید) که درباره [[غیبت]] نوشته شده به آنها اشاره نشده است. همچنین در کتاب الاحتجاج که بیش از یک قرن پس از درگذشت شیخ مفید نوشته شده به سند این دو توقیع اشاره نشده است. البته با استناد به جمله پایانی توقیع «فاَخفِهِ عَن کُلِّ اَحَدٍ وَاطوِهِ؛ آن را از همه پنهان بدار و در هم بپیج.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۹.</ref> احتمال داده شده که شیخ مفید آن را مخفی نگه داشته از این رو به دست شیخ طوسی هم نرسیده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref>
همچنین برخی از نویسندگان معاصر، پیامی را که به وسیله شیخ محمد کوفی شوشتری برای [[سید ابوالحسن اصفهانی]] نقل شده، در شمار توقیع‌ها حضرت مهدی(عج) ذکر کرده‌اند.{{مدرک}}


==موضوع توقیع‌ها==
==موضوع توقیع‌ها==
خط ۳۹: خط ۳۹:
بخشی از توقیع‌های صادرشده از سوی امام مهدی دباره تکذیب و یا لعن مدعیان دروغین نیابت بوده است چرا که در دوره غیبت صغرا افرادی مدعی نیابت امام مهدی بودند از جمله این افراد [[ابومحمد حسن شریعی]] نخستین مدعی بابیت امام (واسطه بودن بین امام و مردم) در عصر [[غیبت صغری]] بود که توقیعی از سوی امام مهدی(عج) در [[لعن]] و بیزاری از وی صادر شد.<ref>طوسی، الغیبه، ج۱، ص۳۹۷.</ref>
بخشی از توقیع‌های صادرشده از سوی امام مهدی دباره تکذیب و یا لعن مدعیان دروغین نیابت بوده است چرا که در دوره غیبت صغرا افرادی مدعی نیابت امام مهدی بودند از جمله این افراد [[ابومحمد حسن شریعی]] نخستین مدعی بابیت امام (واسطه بودن بین امام و مردم) در عصر [[غیبت صغری]] بود که توقیعی از سوی امام مهدی(عج) در [[لعن]] و بیزاری از وی صادر شد.<ref>طوسی، الغیبه، ج۱، ص۳۹۷.</ref>
===فقهی===
===فقهی===
بخشی از محتوای توقیع‌ها، پاسخ به سؤالات [[فقه|فقهی]] است. در این توقیع‌ها، به پرسش‌های شیعیان درباره [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، شهادت، [[قضا]]، [[وقف]]، معاملات، [[خمس]]، [[صدقه]]، [[نکاح]]، [[مسکرات|مُسکرات]]، [[زیارت قبور]] [[ائمه(ع)]] و... پاسخ داده شده است.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۸۰-۲۳۹.</ref> فقیهان شیعه در موارد متعددی برای استنباط احکام شرعی به این توقیعات استناد کرده‌اند.<ref>برای مشاهده موارد نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۲۵۵-۳۲۰.</ref> به عنوان نمونه از توقیعی که امام مهدی در پاسخ محمد بن عبدالله حمیری که از حکم نماز خواندن در کنار قبر امامان پرسیده بود فقیهان شیعه حرام بودن یا مکروه بودن نمازگزاردن در جلوتر از قبر به گونه‌ای که نمازگزار پشت به قبر باشد را به این توقیع مستند کرده‌اند.<ref>عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۲۱۲-۲۱۴.</ref> در توقیع مذکور آمده است:
بخشی از محتوای توقیع‌ها، پاسخ به سؤالات [[فقه|فقهی]] است. در این توقیع‌ها، به پرسش‌های شیعیان درباره [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، شهادت، [[قضا]]، [[وقف]]، معاملات، [[خمس]]، [[صدقه]]، [[نکاح]]، [[مسکرات|مُسکرات]]، [[زیارت قبور]] [[ائمه(ع)]] و... پاسخ داده شده است.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۸۰-۲۳۹.</ref>  
===کرامت‌ها و دعاها===
بخشی از توقیع‌ها دربردارنده اموری است که [[کرامت|کرامت‌های]] امام مهدی(عج) را نشان می‌دهد، از جمله: دعاهای امام در پی درخواست‌های شیعیان و نیز خبردادن امام از برخی حقوق مالی پنهان و دیگر امور نهانی.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۳۲۲-۴۲۵.</ref> از این بخش از توقیعات برای اثبات حقانیت و امامت امام مهدی(عج) نیز استفاده می‌شود.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۹.</ref>
 
==استناد به توقیع‌ها==
فقیهان شیعه در موارد متعددی برای استنباط احکام شرعی به این توقیعات استناد کرده‌اند.<ref>برای مشاهده موارد نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۲۵۵-۳۲۰.</ref> به عنوان نمونه از توقیعی که امام مهدی در پاسخ محمد بن عبدالله حمیری که از حکم نماز خواندن در کنار قبر امامان پرسیده بود فقیهان شیعه حرام بودن یا مکروه بودن نمازگزاردن در جلوتر از قبر به گونه‌ای که نمازگزار پشت به قبر باشد را به این توقیع مستند کرده‌اند.<ref>عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۲۱۲-۲۱۴.</ref> در توقیع مذکور آمده است:
::«برای خواندن، پشت قبر بایستد و قبر را در پیش خود گذارد و نماز خواندن در جلوی قبر و یا مساوی آن جایز نیست.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۸۹.</ref>
::«برای خواندن، پشت قبر بایستد و قبر را در پیش خود گذارد و نماز خواندن در جلوی قبر و یا مساوی آن جایز نیست.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۸۹.</ref>


===کرامت‌ها و دعاها===
همچنین امام خمینی با استناد به توقیع امام مهدی خطاب به اسحاق بن یعقوب که در آن آمده است که در پیشامدها به راویان احادیث ما مراجعه کنید،{{مدرک}} معتقد است که همه امور جامعه را باید به فقیهان سپرد.{{مدرک}}
بخشی از توقیع‌ها دربردارنده اموری است که [[کرامت|کرامت‌های]] امام مهدی(عج) را نشان می‌دهد، از جمله: دعاهای امام در پی درخواست‌های شیعیان و نیز خبردادن امام از برخی حقوق مالی پنهان و دیگر امور نهانی.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۳۲۲-۴۲۵.</ref> از این بخش از توقیعات برای اثبات حقانیت و امامت امام مهدی(عج) نیز استفاده می‌شود.<ref>برای مشاهده این توقیع‌ها نگاه کنید به: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۹.</ref>


==ردو بدل توقیع‌ها==
{{جعبه نقل قول| عنوان = نامه امام در تأیید [[حسین بن روح]]|: «ما او (حسین بن روح) را می‌شناسیم، خداوند تمام خوبی‌ها و خوشنودی‌های خویش را به وی بشناساند و او را با عنایت خود خرسند گرداند. از نامه او آگاه شدیم و به وی اطمینان داریم. او نزد ما دارای مقامی است که موجب شادی وی خواهد شد. خداوند احسان خود را نسبت به وی زیاد گرداند.»|تاریخ بایگانی|| منبع =طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۷۲.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان = نامه امام در تأیید [[حسین بن روح]]|: «ما او (حسین بن روح) را می‌شناسیم، خداوند تمام خوبی‌ها و خوشنودی‌های خویش را به وی بشناساند و او را با عنایت خود خرسند گرداند. از نامه او آگاه شدیم و به وی اطمینان داریم. او نزد ما دارای مقامی است که موجب شادی وی خواهد شد. خداوند احسان خود را نسبت به وی زیاد گرداند.»|تاریخ بایگانی|| منبع =طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۷۲.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط نواب اربعه ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> نواب اربعه نیز از طریق وکیلان خود با شیعیان در مناطق مختلف در ارتباط بودند.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۸۸.</ref> توقیع‌ها پس از صدور، توسط پیکی مخصوص، با ارائه نشانه، فرستاده می‌شد.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref> هویت این پیک‌ها در گزارش‌های موجود ذکر نشده و با تعابیری همچون امرأة، غلام، غلام اسود، الرسول من عند الحسین بن روح و رسول الخلف از آنان یاد شده است.<ref>صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۷ و ۴۹۱ و ۴۹۵ و ۴۹۷ و ۵۰۵.</ref> دلیل این رعایت ملاحظات امنیتی و جهات تقیه‌آمیز دانسته شده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref>


==منبع‌شناسی ==
==منبع‌شناسی ==