توقیعات امام مهدی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

همچنین برخی از سخنان [[نواب اربعه]] همچون اخبار به [[عالم غیب|غیب]] و اظهارنظر درباره مسائل دینی در محدوده توقیع‌ها ذکر شده است.<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۲-۵۰۴؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴، ۲۹۸، ۳۰۷،۳۰۸،۳۲۱.</ref> گفته شده دلیل این کار احتمالا سخنی از [[حسین بن روح نوبختی]] است<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۷۷.</ref> که گفته «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>

در دوره [[غیبت صغری]]، نامه‌های شیعیان به امام مهدی(عج) و پاسخ‌های او توسط نواب اربعه ردوبدل می‌شد.<ref>نگاه کنید طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۵۶. </ref> نواب اربعه نیز از طریق وکیلان خود با شیعیان در مناطق مختلف در ارتباط بودند.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۸۸.</ref> توقیع‌ها پس از صدور، توسط پیکی مخصوص، با ارائه نشانه، فرستاده می‌شد.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref> هویت این پیک‌ها در گزارش‌های موجود ذکر نشده و با تعابیری همچون امرأة، غلام، غلام اسود، الرسول من عند الحسین بن روح و رسول الخلف از آنان یاد شده است.<ref>صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۷ و ۴۹۱ و ۴۹۵ و ۴۹۷ و ۵۰۵.</ref> دلیل این رعایت ملاحظات امنیتی و جهات تقیه‌آمیز دانسته شده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۱.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = آخرین توقیع امام مهدی(عج) به [[علی بن محمد سمری|نایب چهارم]]:|«تو تا شش روز دیگر وفات خواهی کرد پس خود را آماده ساز و به کسی برای جانشینی پس از خودت وصیت نکن چراکه [[غیبت کبرا|غیبت دوم (کامل)]] آغاز گردیده است و مرا ظهوری نخواهد بود، مگر به اذن خداوند. ظهور، پس از گذشت زمانی دراز و سخت شدن دلها و پر شدن زمین از جور و ستم خواهد بود. بزودی کسانی از شیعیانم می‌آیند و ادعای دیدنِ مرا می‌کنند. آگاه باشید که هر کس پیش از [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی|صیحه]]، ادعای دیدن مرا کند، دروغگو و افترا زننده است.»|تاریخ بایگانی|| منبع = صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۱۶.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

در منابع حدیثی حدود ۱۰۰ توقیع از امام مهدی موجود است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷.</ref> بیشتر آنها مربوط به دوره غیبت صغری است و در کتاب‌های کمال‌الدین شیخ صدوق و الغیبه شیخ طوسی نقل شده است. در کتاب کمال‌الدین در باب مربوط به توقیع‌ها، ۴۹ توقیع و یک [[دعا]] نقل شده است. همچنین در کتاب الغیبة نیز ۴۳ توقیع و [[روایت]] نقل شده که ۱۲ عدد آنها از کمال‌الدین شیخ صدوق نقل شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷، پانویس۲.</ref>  

همچنین در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] (نوشته شده در قرن ششم قمری) دو توقیع از امام مهدی خطاب به [[شیخ مفید]] (درگذشت ۴۱۳ق) نقل شده است که مربوط به دوره [[غیبت کبری]] است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۷-۵۰۰.</ref> البته [[آیت‌الله خویی]] در انتساب این توقیع‌ها به حضرت مهدی، تردید کرده است به گفته وی بر فرض که شیخ مفید به صدور این توقیع‌ها از جانب امام مهدی یقین پیدا کرده باشد اما برای ما یقینی نیست چراکه واسطه این توقیع به شیخ مفید و نیز واسطه شیخ مفید به شیخ طبرسی شناخته نیست.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۲۲۰.</ref> همچنین در نوشته‌های شیخ مفید و کتاب الغیبه شیخ طوسی (شاگرد شیخ مفید) که درباره [[غیبت]] نوشته شده به آنها اشاره نشده است. همچنین در کتاب الاحتجاج که بیش از یک قرن پس از درگذشت شیخ مفید نوشته شده به سند این دو توقیع اشاره نشده است. البته با استناد به جمله پایانی توقیع «فاَخفِهِ عَن کُلِّ اَحَدٍ وَاطوِهِ؛ آن را از همه پنهان بدار و در هم بپیج.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۹.</ref> احتمال داده شده که شیخ مفید آن را مخفی نگه داشته از این رو به دست شیخ طوسی هم نرسیده است.<ref> محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۴۴۵.</ref>

==موضوع توقیع‌ها==

توقیع‌هایی که از سوی امام مهدی صادر شده است در موضوعات مختلفی همچون اعتقادی، فقهی، عزل و نصب وکیلان، دریافت [[وجوهات]]، تکذیب مدعیان دروغین نیابت و پاسخ به درخواست‌های شخصی شیعیان بوده است:<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۲.</ref> در دانشنامه امام مهدی توقیعات در چهار قسم کلی معارف اعتقادی، احکام فقهی، کرامت‌ها و دعاها و نیز موضوعات پراکنده دسته‌بندی شده‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷-۱۲۰.</ref> برخی از عناوین آنها عبارتند از:

{{جعبه نقل قول| عنوان = توقیع [[امام مهدی(عج)]] در لعن [[شلمغانی]] به [[حسین بن روح نوبختی|حسین بن روح]]:|:«به مردم اعلام کن که ما از شلمغانی پرهیز می‌کنیم؛ چنانکه پیش از او نیز از کسانی نظیر او همچون شریعی، نمیری، هلالی و بلالی پرهیز داشته‌ایم.»|تاریخ بایگانی|| منبع = طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۰.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

::«برای خواندن، پشت قبر بایستد و قبر را در پیش خود گذارد و نماز خواندن در جلوی قبر و یا مساوی آن جایز نیست.»<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۸۹.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان = نامه امام در تأیید [[حسین بن روح]]|: «ما او (حسین بن روح) را می‌شناسیم، خداوند تمام خوبی‌ها و خوشنودی‌های خویش را به وی بشناساند و او را با عنایت خود خرسند گرداند. از نامه او آگاه شدیم و به وی اطمینان داریم. او نزد ما دارای مقامی است که موجب شادی وی خواهد شد. خداوند احسان خود را نسبت به وی زیاد گرداند.»|تاریخ بایگانی|| منبع =طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۷۲.| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}