آیه مباهله: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه مباهله از آیاتی است که برای فضیلت [[اصحاب کساء|اصحاب کِساء]] (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) به آن استناد شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۴؛ مظفر، دلائل‌الصدق، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۴۰۳-۴۰۴.</ref> [[عبدالله بن بیضاوی]] از مفسران اهل‌سنت، آن را دلیلی بر حقانیت پیامبر در ادعای [[نبوت]] و فضیلت همراهان او ذکر کرده است.<ref>بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۱.</ref> همچنین [[زمخشری|جارالله زمخشری]] (درگذشت ۵۳۸ق) مفسر اهل‌سنت نیز این آیه را قوی‌ترین دلیل بر فضیلت اصحاب کساء دانسته است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]] (درگذشت ۴۶۹ق) مفسر شیعه نیز گفته است که این آیه بر برتری [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]] بر همه زنان دلالت دارد.<ref> طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۶.</ref>

{{گفت و گو

| عرض = ۱۰۰

}}

{{اصلی|مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران}}

آیه مباهله در پاسخ به مسیحیان [[نجران]] نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref> گروهی از مسیحیان نجران برای گفتگو با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] درباره ادعای [[نبوت خاصه|رسالت وی]] به [[مدینه]] آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، [[حضرت عیسی(ع)]] را بنده‌ای از بندگان خدا معرفی کرد. آنها متولد شدن عیسی(ع) بدون پدر را دلیل بر الوهیت او دانستند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۷۵.</ref> مسیحیان نجران بر باور خویش اصرار داشتند، پیامبر(ص) آنان را به مباهله دعوت نمود و آنها پذیرفتند. پیامبر(ص) روز موعود به‌همراه علی، فاطمه و [[حسنین|حَسَنَین]] برای مباهله حاضر شد؛ ولی مسیحیان، چون جدیت پیامبر(ص) و همراهانش را مشاهده کردند، به توصیه بزرگ‌ان از مباهله منصرف شدند. آنان با پیامبر(ص) صلح کردند و از او خواستند با پرداخت [[جزیه]]، بر دین خود باقی بمانند و پیامبر نیز پذیرفت.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.</ref>  

به گفته [[سید نورالله حسینی شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] متکلم شیعه، مفسران اتفاق‌نظر دارند که «ابناءَنا» (فرزندانمان) در آیه مباهله به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین]]، «نساءَنا» (زنانمان) به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و «اَنفُسَنا» (خودمان) به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] اشاره دارد.<ref>مرعشى، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] احادیثی را که دلالت دارند بر اینکه آیه مباهله در شأن [[اصحاب کساء|آل‌عبا]] نازل شده است [[تواتر|متواتر]] دانسته است.<ref>مجلسی، حق‌الیقین، انتشارات اسلامیه، ج‏۱، ص۶۷.</ref> در کتاب [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|اِحقاق‌الحق]] (تألیف [[سال ۱۰۱۴ هجری قمری|۱۰۱۴ق]])، حدود شصت منبع از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] ذکر شده‏ است که تصریح کرده‌اند آیه مباهله درباره این افراد نازل شده است؛<ref>نگاه کنید: مرعشى، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶-۷۲.</ref> ازجمله الکَشّاف اثر زَمَخشَری،<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> التفسیر الکبیر اثر [[فخر رازی]]،<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق. ج۸، ص۲۴۷.</ref> و [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|اَنوارُ التَّنزیل و اَسرارُ التَّأویل]] اثر عبدالله بن عمر بیضاوی.<ref> بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق،‌ ج۲، ص۲۱.</ref>

==احتجاج‌های تاریخی==

بنا بر روایات، امامان شیعه و برخی از صحابه برای اثبات فضیلت امام علی(ع) به آیه مباهله استناد کرده‌اند:

[[عامر بن سعد بن ابی‌وقاص]] از پدرش [[سعد بن ابی‌وقاص]] نقل می‌کند که [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] به سعد گفت: چرا [[امام علی علیه‌السلام|علی]] را [[سب علی(ع)|سب]] نمی‌کنی؟ سعد گفت:

:::تازمانی که سه مطلب را به خاطر دارم، هرگز او را سب نخواهم نمود؛ که اگر یکی از آن سه مطلب مربوط به من بود، آن را بیش از اینکه شتران سرخ‌مو داشته باشم، دوست داشتم؛ از جمله وقتی آیه مباهله نازل شد، رسول خدا(ص) علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) را خواند و گفت: «{{عربی|اَللهُمَّ هؤلاءِ اَهلُ بَیتی}}»؛ یعنی خدایا اینان اهل‌بیت من هستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱/۱۳۵۲، ج۳، ص۲۳۲.</ref>

[[هارون عباسی]] به [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] گفت: شما چگونه می‌گویید ما نسل پیامبریم، در حالی که پیامبر(ص) نسلی ندارد؛ زیرا نسل صرفاً از طریق فرزند پسر است، نه دختر، و شما فرزندان دختر پیامبرید؟ امام کاظم در بخشی از پاسخ، آیه مباهله را تلاوت کرد. سپس گفت:

:::هیچ کس نگفته است که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] هنگام مباهله با نصاری، به جز علی بن ابی‌طالب و فاطمه و حسن و حسین، شخص دیگری را به همراه آورده است. پس مراد از «فرزندانمان» حسن و حسین، و مراد از «زنانمان» فاطمه، و مراد از «خودمان» علی بن ابی‌طالب است.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۱/۱۳۵۲، ج۳، ص۲۳۰-۲۲۹.</ref>

بر پایه گزارشی که [[شیخ مفید]] نقل کرده است، [[مأمون عباسی]] از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] درخواست کرد بزرگ‌ترین فضیلت امام علی(ع) را که [[قرآن]] بر آن دلالت دارد ذکر کند. امام رضا(ع) در پاسخ او آیه مباهله را قرائت کرد.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref> مأمون گفت: خداوند در این آیه فرزندان و زنان را به لفظ جمع آورده است، در حالی که پیامبر(ص) فقط دو پسر و تنها دخترش را همراه خود آورده بود. پس دعوت از نفس (خود) نیز در حقیقت، خود پیامبر(ص) است. و در این صورت، فضیلتی برای امام علی(ع) نخواهد بود. [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در پاسخ گفت:

:::آنچه گفتی درست نیست؛ زیرا دعوت‌کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند؛ چنان که امرکننده، به غیرخودش دستور می‌دهد؛ و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند؛ چنان‌که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) در مباهله، مردی غیر از امام علی(ع) را دعوت نکرد. پس ثابت می‌شود که وی نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.<ref>مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۴ق، ص۳۸.</ref>

[[پرونده:آیه مباهله (آل عمران ۶۱).jpg|بندانگشتی|خوشنویسی آیه مباهله (آل عمران ۶۱)]]

برخی از پژوهشگران و مفسران معاصر برداشت‌هایی فقهی از آیه مباهله کرده‌اند؛ از جمله:

در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] (تألیف قرن ۱۴ش) آمده است که هرچند خطاب دعوت به مباهله در آیه مباهله، مختص پیامبر(ص) است؛ اما دعوت به مباهله، امری مشروع و حکمی عمومی است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۹.</ref>

*مشروعیت دفاع از [[اسلام]] با فداکردن جان و دارایی:<ref> الغفوری، «خوانش فقهی جدید از آیه مباهله(۲)»، ص۵۲.</ref> به گفته عبدالاعلی سبزواری در [[مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (سبزواری)|تفسیر مواهب‌الرحمان]] یکی از نکاتی که از آیه مباهله استفاده می‌شود این است که هدف هر انسانی باید اِحقاق حق و حمایت از آن باشد و این آمادگی را داشته باشد که در این راه جان و مال و خانواده‌اش را فدا کند.<ref>سبزواری، مواهب الرحمان، ۱۴۰۹-۱۴۱۰ق، ج۶، ص۸.</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، بیروت، الاحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.

{{پایان}}

<onlyinclude>{{درجه‌بندی

  | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل