قاعده حرمت تغریر جاهل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حرمت تغریر جاهل''' یا '''حرمت اِغراء به جهل''' قاعده‌ای فقهی که طبق آن پنهان‌کردن حقیقت یا گفتن خلاف آن برای فرد ناآگاه به حقیقت و به [[گناه]] کشاندن او [[حرام]] است. این قاعده در [[فقه]] و [[کلام امامیه|کلام]] مورد بررسی و استناد قرار گرفته و قواعد فقهی دیگر همچون [[وجوب ارشاد جاهل]]، [[قاعده نفی غرر|نفی غرر در معاملات]] و [[قاعده حرمت اعانه بر اثم|حرمت اعانه بر گناه]] آن را تأیید و پشتیبانی می‌کند.  

فقیهان حرمت تغریر جاهل را متکی به برخی [[آیه|آیات قرآن]]، [[حدیث|روایات]] و [[دلیل عقلی]] دانسته‌اند. از جمله روایتی که می‌گوید اگر کسی بدون علم [[فتوا]] دهد، گناه کسانی که به چنین فتوایی عمل کنند در [[نامه اعمال]] او نوشته می‌شود.  

ممنوعیت اغراء به جهل در [[کلام اسلامی|علم کلام]] نیز وجود دارد. بدین ترتیب که از دیدگاه عقلی قبیح و محال است که خدا حکم شرعی یا مسئله اعتقادی را که بیانش بر عهده او است، کتمان کند یا خلافش را بیان کند.<ref>متقی نژاد، «قاعده قبح اغراء به جهل و کاربست آن در علم کلام»، ص۱۳۹.</ref>

[[مجتهد|فقیهان شیعه]] در استنباط مواردی از احکام، قاعده حرمت تغریر جاهل را تطبیق کرده‌اند، از جمله:

همچنین در دانش اصول فقه بیان شده سخن‌گفتن به‌گونه‌ای که متکلم بدون آوردن قرینه، معنای مجازی و خلاف ظاهر کلامش را اراده کند قبیح است. دلیل آن اغرای مخاطب به جهل در این حالت می‌باشد.<ref>طباطبایی، مفاتیح الاصول، ۱۲۹۶ق، ص۳۱؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۷۲.</ref>

در دانش کلام برای اثبات برخی مسائل اعتقادی به قاعده قبح اغراء به جهل استناد شده است، از جمله؛

*فرستادن [[پیامبران]]؛ [[هدف آفرینش انسان|هدف خدا از آفرینش انسان]] رسیدن او به کمال است. انسان با ویژگی اختیار خود برای رسیدن به کمال نیازمند شناخت بوده و علوم تجربی و عقل برای شناخت همه جنبه‌های مادی و معنوی زندگی کافی نیست. در نتیجه خدا باید با فرستادن افرادی انسان را با روشی غیر از روش عقلی و تجربه راهنمایی کند. اگر این افراد ارسال نشوند اغراء به جهل لازم می‌آید که بر خدا قبیح و محال است.<ref>متقی نژاد، «قاعده قبح اغراء به جهل و کاربست آن در علم کلام»، ص۱۴۰.</ref>

همچنین در باورهایی چون [[عصمت امامان]]،<ref>علامه حلی، ألفین، ۱۴۰۲ش، ص۲۲۵.</ref> لزوم تکلیف خدا بر انسان، ضرورت نصب امامان، اعتقاد به [[عصمت پیامبران]]، دلالت [[معجزه]] بر راستگویی پیامبران و مسائل دیگر از قاعده قبح اغراء به جهل استفاده می‌شود.<ref>محمودی، «بررسی قاعده فقهی حرمت تغریر جاهل»، ص۱۰۳.</ref>