حسن بن موسی خشاب: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Fouladi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حسن بن موسى الخشّاب؛''' راوى [[شيعه|شيعى]] [[قرن دوم]] و [[قرن سوم]]. | '''حسن بن موسى الخشّاب؛''' راوى [[شيعه|شيعى]] [[قرن دوم]] و [[قرن سوم]]. | ||
==مشخصات== | ==مشخصات== | ||
كنيه‌اش ابومحمد است و در اسناد روايات غالبا با نام حسن‌بن موسى<ref>خويى، ج 5، ص 145</ref> و در برخى روايات با لقب خشّاب آمده<ref>خویی، ج 5، ص 146، ج 23، ص 92</ref> كه ظاهرا ناظر به شغل چوب‌فروشى خود يا خاندانش است.<ref>سمعانى، ج 2، ص 366</ref> | كنيه‌اش ابومحمد است و در اسناد روايات غالبا با نام حسن‌بن موسى<ref>خويى، ج 5، ص 145</ref> و در برخى روايات با لقب خشّاب آمده<ref>خویی، ج 5، ص 146، ج 23، ص 92</ref> كه ظاهرا ناظر به شغل چوب‌فروشى خود يا خاندانش است.<ref>سمعانى، ج 2، ص 366</ref> | ||
===ولادت=== | ===ولادت=== | ||
از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب [[امام كاظم]](ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته [[شوشترى]]<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران [[امام صادق]](ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref> | از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب [[امام كاظم]](ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته [[شوشترى]]<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران [[امام صادق]](ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref> | ||
==مشایخ== | ==مشایخ== | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۹۸: | ||
این تحقیق اقتباسی است از مقاله ''خشاب، حسن بن موسی''، در دانشنامه جهان اسلام.[http://www.encyclopaediaislamica.com] | این تحقیق اقتباسی است از مقاله ''خشاب، حسن بن موسی''، در دانشنامه جهان اسلام.[http://www.encyclopaediaislamica.com] | ||
[[رده: | [[رده:محدثان شیعه قرن2(قمری)]] | ||
[[رده: | [[رده:محدثان شیعه قرن3(قمری)]] | ||
[[رده: | [[رده:یاران امام عسکری]] | ||
نسخهٔ ۲ فوریهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۱۱:۴۳
حسن بن موسى الخشّاب؛ راوى شيعى قرن دوم و قرن سوم.
مشخصات
كنيه‌اش ابومحمد است و در اسناد روايات غالبا با نام حسن‌بن موسى[۱] و در برخى روايات با لقب خشّاب آمده[۲] كه ظاهرا ناظر به شغل چوب‌فروشى خود يا خاندانش است.[۳]
ولادت
از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب امام كاظم(ع)، صحيح باشد،[۴] زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته شوشترى[۵] در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران امام صادق(ع)، خلط شده است.[۶]
مشایخ
با اينكه طوسى[۷] نام او را ذيل نام اصحاب امام حسن عسكرى(ع) آورده اما مستقيما از آن حضرت روايتى نقل نكرده[۸] بلكه عمده روايات وى با واسطه از امام صادق(ع) است.
خشّاب از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) چون احمدبن محمدبن ابى‌نصر بَزَنطى، على بن اَسْباط، و على بن حَسّان واسطى نقل حديث كرده است.[۹]
از ديگر مشايخ او غياث‌بن كَلّوب است[۱۰]كه بيشتر روايات خشّاب از اوست.[۱۱]
خشّاب، راوى كتاب غياث نيز ذكر شده است.[۱۲] به‌گفته طوسى[۱۳] غياث بن كلّوب از اهل سنت است اما اصحاب اماميه به روايت او در صورت عدم روايت معارض از طريق شيعه، عمل كرده‌اند و خويى[۱۴] بر همين مبنا به وثاقت غياث‌بن كلّوب حكم داده است.
راويان معتبر و محدّثان سرشناسى از خشّاب روايت كرده‌اند،[۱۵] از جمله محمدبن حسن صفار قمى،[۱۶]على بن ابراهيم[۱۷] و سعد بن عبداللّه اشعرى.[۱۸] همچنين حُمَيْدبن زياد روايات زيادى از خشّاب به نقل از حسن‌بن على‌بن يوسف معروف به ابن‌بَقّاح راوى شيعى كه از اصحاب امام صادق(ع) روايت كرده شنيده است.[۱۹]
اعتبار رجالی
رجاليان متقدم حسن بن موسى را توثيق كرده و از وجوه اصحاب شمرده و او را به علم و كثرت حديث ستوده‌اند.[۲۰]
رجاليان متأخر وى را ممدوح دانسته‌اند[۲۱] و جزائرى[۲۲] او را در شمار راويان حَسَن آورده است.[۲۳]
محمدباقر بهبهانى[۲۴] براى وثاقت خشّاب ادله‌اى اقامه كرده است، از جمله: اوصافى كه نجاشى براى خشّاب شمرده و به گزارش وى، ابن‌وليد خشّاب را در شمار راويان ضعيفى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت مى‌كند، قرار نداده است،[۲۵] اعتماد و استناد كشّى و شيخش، حمدويه‌بن نصير، به روايات حسن‌بن موسى از جمله درباره واقفى بودنِ احمدبن حسن‌بن اسماعيل ميثمى[۲۶] و حسن‌بن سَماعه[۲۷] و روايت مشايخ حديث قم، نظير عمران‌بن موسى و محمدبن حسن صفار، از وى.
مامقانى[۲۸] نيز باتوجه به قرائن پيش گفته خشّاب را موثق و احاديث او را صحيح يا حَسَن نزديك به صحيح دانسته است.[۲۹]
شوشترى[۳۰] دلايل بهبهانى را نقد كرده و نقل قميان از وى را دليل ثقه‌بودن او ندانسته است، زيرا در بين آنان افرادى هستند كه غث‌وسمين را نقل مى‌كنند و محدثان قُمىِ اهل نقد همچون احمدبن محمدبن عيسى اشعرى و ابن‌وليد نيز از آنها روايت نمى‌كنند. همچنين به نظر او استثنا نشدن وى از راويانى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت كرده، حداكثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمى‌كند.[۳۱]
موضوع روایات خشاب
موضوع بيشتر روايات خشّاب، فقهى[۳۲] يا اعتقادى با مضامينى چون صفات خدا،[۳۳] شأن و منزل اهل‌بيت(ع) و امامان شيعه،[۳۴] علم امام،[۳۵] مسئله غيبت[۳۶] و ردّ غُلات[۳۷] است.
وى همچنين رواياتى با مضمون اخلاقى[۳۸] نقل كرده است.
ابن‌قولويه نيز رواياتى از وى درباره فضل نماز در مسجد سَهله[۳۹] و ثوابت ذكر و زيارت امام حسين(ع)[۴۰] آورده است.
به گفته نجاشى[۴۱] خشّاب دو كتاب به نامهاى كتاب‌الرد على الواقفه و كتاب‌النوادر داشته و كتاب‌الحج و كتاب‌الانبياء نيز به او نسبت داده شده است. نجاشى[۴۲] و طوسى،[۴۳] هريك، طريق خود را به كتاب خشّاب ذكر كرده‌اند كه طريق طوسى را ضعيف دانسته‌اند.[۴۴]
موحد ابطحى[۴۵] احتمال مى‌دهد خشّاب كتابى رجالى نيز داشته باشد، زيرا كشّى نقلهاى فراوانى از وى درباره احوال راويان آورده است.[۴۶]
پانویس
- ↑ خويى، ج 5، ص 145
- ↑ خویی، ج 5، ص 146، ج 23، ص 92
- ↑ سمعانى، ج 2، ص 366
- ↑ طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214
- ↑ ج 3، ص 385
- ↑ طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358
- ↑ رجال، ص 398
- ↑ رجال، ص 420
- ↑ كلينى، ج 1، ص 192؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج1، ص 202، ج 3، ص 37، 249، ج 6، ص 214، 301؛ خويى، ج 5، ص 392ـ393
- ↑ طوسى، تهذیب، ج 3، ص 29، ج 6، ص 314؛ طوسی، فهرست، ص355ـ356
- ↑ خويى، ج 5، ص 391ـ395
- ↑ نجاشى، ص305؛ طوسى، فهرست، ص356
- ↑ عدة، ج 1، ص 379ـ380
- ↑ ج 13، ص 235
- ↑ خويى، ج 5، ص 392ـ395
- ↑ صفّار قمى، ص 31، 78، 337، 527؛ طوسى، تهذیب، ج 5، ص 377، ج 6، ص 162
- ↑ كلينى، ج 1، ص 337، ج 5، ص 470
- ↑ ابن‌قولويه، ص 84، 215، 427؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 202، ج 3، ص 200، 324
- ↑ كلينى، ج 2، ص 87، 114، 467، 621، ج 3، ص 504، ج 5، ص 34، 147، 325، ج 6، ص 297، 300، 539؛ خويى، ج 5، ص 392ـ395، ج 23، ص 343ـ344
- ↑ نجاشى، ص 42؛ ابن‌داوود حلّى، ص 78؛ علامه حلّى، ص 104
- ↑ طريحى، ص 105؛ اردبيلى، ج 1، ص 227؛ مجلسى، ص60؛ كاظمى، ص 193
- ↑ ج 3، ص100
- ↑ موسوى عاملى، ج 7، ص 360
- ↑ ص 155
- ↑ مامقانى، ج 21، ص 89ـ90
- ↑ كشّى، ص 468
- ↑ كشّى، ص 469
- ↑ ج 21، ص90
- ↑ زنجانى، ص 559؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 55؛ مامقانى، ج 21، ص 92، پانويس
- ↑ ج 3، ص 385
- ↑ مامقانى، ج 21، ص90ـ91، پانويس محيى‌الدين مامقانى؛خويى، ج 1، ص 74ـ75
- ↑ كلينى، ج 3، ص 542، ج 5، ص 147، 470، ج 6، ص 252، 297، 300، 305، ج 7، ص 173؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 138، 202، 237ـ238، 337، 444، ج 2، ص 53ـ54، 297، 358؛ اردبيلى، ج 1، ص 227ـ228؛ خويى، ج 5، ص 391ـ395، ج 23، ص 343ـ 344
- ↑ كلينى، ج 1، ص 127؛ ابن‌بابويه، التوحید، ص 316ـ317؛ كشى، ص 279ـ280
- ↑ صفّار قمى، ص 31، 37، 60، 65، 77ـ78، 81، 91ـ92، 98، 125، 138، 226، 340، 500؛ كلينى، ج 1، ص 180، 192، 221، 275
- ↑ صفّار قمى، ص 232ـ234، 242ـ243، 337، 346ـ347، 413، 440؛ كلينى، ج 1، ص 229؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص 412؛ كشّى ص 614
- ↑ كلينى، ج 1، ص 337؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص360، 382
- ↑ كشّى، ص 225ـ226
- ↑ كلينى، ج 1، ص 27، ج 2، ص 87، 114، 467، ج 4، ص 22
- ↑ ص 74ـ76
- ↑ ص 212، 215، 286، 427
- ↑ ص 42
- ↑ ص 42
- ↑ فهرست، ص 127
- ↑ خويى، ج 5، ص 145؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 56
- ↑ موحد ابطحى، ج 2، ص 56
- ↑ كشّى، ص 80، 89ـ90
منابع
- ابن‌بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم (۱۳۵۷ش).
- ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرُه الفقیه، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.
- ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام‌النعمة، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.
- ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/ ۱۹۷۲، چاپ افست قم (بی‌تا).
- ابن‌قولویه، کامل‌الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.
- اردبیلی، محمد، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- بهبهانی، محمدباقربن محمد اکمل، تعلیقات علی منهج‌المقال، در محمدبن علی استرآبادی، منهج‌المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی (تهران) ۱۳۰۷.
- جزائری، عبدالنبی‌بن سعدالدین، حاوی‌الاقوال فی معرفة الرجال، قم ۱۴۱۸.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983؛
- زنجانی، موسی‌بن عبداللّه ، کتاب الجامع فی الرجال، (قم) ۱۳۹۴.
- سمعانی ، الانساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی ، حیدرآباد دکن 1383/ 1963؛
- شوشتری، قاموس الرجال قم، مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ دوم، 1425 ق
- صفّار قمی، محمد، بصائرالدرجات الکبری فی فضائل آل‌محمد (ع)، چاپ محسن کوچه‌باغی تبریزی، تهران ۱۳۶۲ش.
- طریحی،فخرالدین‌بن محمد ، جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، چاپ محمدکاظم طریحی، تهران (۱۳۷۴).
- طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، نجف ۱۳۷۵ـ۱۳۷۶/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ش.
- طوسی، محمدبن حسن، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- طوسی، محمدبن حسن، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
- طوسی، محمدبن حسن، عدّة‌الاصول و بذیله الحاشیة الخلیلیة، لخلیل‌بن غازی قزوینی، چاپ محمدمهدی نجف، (قم) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- طوسی، محمدبن حسن، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماءالمصنفین و اصحاب‌الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
- علامه حلّی، خلاصة‌الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷.
- کاظمی،محمدامین‌بن محمدعلی ، هدایة المحدثین الی طریقة المحمدین، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۰۵.
- کشّی، محمدبن عمر ، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکنب الاسلامیه،1388ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح‌المقال فی علم الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ.
- مجلسی، محمدباقربن محمدتقی ، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان‌ستایش، تهران ۱۳۷۸ش.
- ابطحی، محمدعلی موحد ، تهذیب‌المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی‌العباس احمدبن علی النجاشی، ج۲، نجف ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
- موسوی عاملی، محمدبن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع‌الاسلام، قم ۱۴۱۰.
- نجاشی، احمدبن علی ، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال‌النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
پیوند به بیرون
این تحقیق اقتباسی است از مقاله خشاب، حسن بن موسی، در دانشنامه جهان اسلام.[۱]