دعبل بن علی خزاعی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان            =دعبل خزاعی

| تصویر            =مرقد دعبل خزاعی در شوش.jpg

'''دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی''' ([[سال ۱۴۸ هجری قمری|۱۴۸]]-[[سال ۲۴۵ هجری قمری|۲۴۵ق]]) از شاعران و [[فهرست اصحاب امام کاظم(ع)|اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[فهرست اصحاب امام رضا(ع)|امام رضا(ع)]] بود. او به سبب سرودن [[تائیه دعبل|قصیدۀ تائیّه]]، شهرت دارد. وی این قصیده را برای نخستین‌بار برای [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در [[مرو]] خواند که مورد استقبال امام و شیعیان قرار گرفت. دعبل احادیثی را نیز از امامان نقل کرده که از جمله آنها می‌توان به [[خطبه شقشقیه|خُطبۀ شِقشِقیّه]] اشاره کرد. دعبل در شعرهای خود، دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد. او در [[سال ۲۴۵ هجری قمری|سال ۲۴۵ق]] به خاطر هجو یکی از حاکمان [[بنی‌عباس]] کشته و در [[شوش]] دفن شد.  

دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی از شاعران و از راویان احادیث اهل  بیت(ع) در قرن دوم و سوم هجری قمری بود.<ref>قلی‌زاده علیار، «مزارات الشیعه در قصیده تائیه دعبل خزاعی»، ص۵۳.</ref> [[تائیه دعبل|قصیدۀ تائیّه]]، مشهورترین قصیده دعبل است که آن را درباره سرگذشت [[اهل‌بیت(ع)]] و ستم‌هایی که بر آنها رفته، سروده است. وی این قصیده را برای نخستین‌بار در [[مرو]] برای [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] خواند که بسیار مورد توجه امام و شیعیان قرار گرفت.<ref>نگاه کنید به: امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۷-۵۰۳.</ref> دعبل اشعار متعددی را در مدح و رثای اهل‌بیت(ع) سروده است؛<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۰.</ref> چنان‌که با شنیدن خبر [[شهادت امام رضا(ع)]]، [[قصیده رائیه]] را در رثایش سرود.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۱.</ref> به گفته برخی محققان، دعبل جایگاه ویژه‌ای در شعر  داشته است.<ref>حمد، «مقدمه»، در دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۱.</ref> «طبقات الشعرا» و دیوان اشعار او، از آثار دعبل به شمار آمده است.<ref>حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷.</ref> به گفته [[سید محسن امین]]، مؤلف [[اعیان الشیعة (کتاب)|کتاب أعیانُ الشیعه]] دیوان اشعار او تا قرن ۱۳ق وجود داشت، اما پس از مدتی از بین رفت.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۱۵.</ref> برخی نویسندگان تلاش کرده‌اند شعر‌های او را که در کتاب‌های مختلف نقل شده، جمع‌آوری کنند.<ref>حمد، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳.</ref>  

{{-}}

[[پرونده:کتیبه_رائیه_دعبل_در_حرم_امام_رضا(ع).jpg|بندانگشتی|بخشی از کتیبه رائیه نصب شده در [[حرم امام رضا(ع)]] که در آن نوشته شده است:{{سخ}}قَبْرَانِ فِي طُوسَ خَيْرُ النَّاسِ كُلِّهِمْ{{سخ}}وَ قَبْرُ شَرِّهِمْ هَذَا مِنَ الْعِبَرِ{{سخ}}مَا يَنْفَعُ الرِّجْسُ مِنْ قُرْبِ الزَّكِيِّ وَ لَا{{سخ}}عَلَى الزَّكِيِّ بِقُرْبِ الرِّجْسِ مِنْ ضَرَر.]]

دعبل از [[اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[اصحاب امام رضا(ع)|امام رضا(ع)]] است<ref>ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، المطبعة الحیدریه، ص۱۵۱.</ref> و [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] را نیز درک کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷.</ref> او از جمله راویانی است که [[خطبه شقشقیه|خطبۀ شِقْشِقیّه]] را نقل کرده است.<ref>نگاه کنید به: شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۷۲.</ref> منزلت وی را در میان اصحاب امامان شیعه بزرگ دانسته‌اند؛<ref>نگاه کنید به: حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۴؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.</ref> دعبل از افرادی چون [[سفیان ثوری|سُفیان ثوری]]، [[مالک بن انس|مالک بن اَنس]] (پیشوای مالکیان)، [[سعید بن سفیان|سعید بن سُفیان]] و [[محمد بن اسماعیل]] روایت نقل کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷-۵۲۸.</ref> همچنین [[علی بن علی بن رزین|علی بن علی بن رَزین]] (برادر دعبل)، [[موسی بن حماد یزیدی|موسی بن حَمّاد یزیدی]]، [[اباصلت هروی|اباصَلت هِرَوی]] و [[علی بن حکیم]] از جمله افرادی هستند که از دعبل حدیث نقل کرده‌اند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref>

{{-}}

[[پرونده:آرامگاه_دعبل_خزاعی.jpg|بندانگشتی|آرامگاه منسوب به دعبل خزاعی در [[شوش|شهر شوش]]]]

دعبل در [[سال ۲۴۵ هجری قمری|سال ۲۴۵]]<ref>نجاشی،‌ رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۷.</ref> به خاطر هجو یکی از حاکمان [[بنی‌عباس]] کشته شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او زبان تندی داشت و هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او می‌ترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> گفته شده دعبل بر [[اهل‌بیت(ع)]] تعصب داشت<ref>حصری، زهر الآداب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۹.</ref> و تنها دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفه‌ها می‌کرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> برخی محققان احتمال داده‌اند کشته شدن او، به دلیل هجو [[متوکل عباسی|مُتَوکِّل عَبّاسی]] باشد؛ چون بعد از [[تخریب حرم امام حسین(ع)|تخریب قبر امام حسین(ع)]] به دستور متوکل، دعبل در سروده‌ای، متوکل را هجو کرد و بر [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] مرثیه گفت.<ref>قربانی‌زرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق،‌ ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکان‌ها و زمان‌های دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، ۱۹۰۰م، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش [[ابوالفتوح رازی]] مؤلف [[روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر روح الجنان]]، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به [[توحید]]، [[نبوت]] و [[امامت|ولایت امام علی(ع)]] سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد [[قصیده تائیه]] را در قبرش بگذارند.<ref>صدر، تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ص۱۹۵.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.

{{پایان}}

{{یاران امام رضا}}