پرش به محتوا

مرجعیت زن: تفاوت میان نسخه‌ها

مرجعیت زن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۱

۱٬۱۱۹ بایت حذف‌شده ،  ۲۵ مه
بدون خلاصۀ ویرایش
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{احکام}}
{{احکام}}
{{مقاله توصیفی فقهی}}
{{مقاله توصیفی فقهی}}
'''مرجعیت زن''' به معنای [[تقلید (فقه)|تقلید احکام]] از مجتهدِ زن است. براساس فتوای مشهور میان [[فقه امامیه|فقهای امامی]] بعد از قرن دهم قمری، [[ذکوریت|مرد بودن]] از شرایط [[مرجع تقلید]] است. شرط مرد بودن در مرجعیت را نخستین بار [[شهید ثانی]] مطرح کرد و پس از ذکر آن توسط [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[العروة الوثقی (کتاب)|کتاب عُرْوَة الوثقی]]، در [[رساله توضیح‌المسائل|رساله‌های مراجع تقلید]] رواج پیدا کرده است.
'''مرجعیت زن''' به معنای [[تقلید (فقه)|تقلید احکام]] از مجتهدِ زن است. براساس فتوای مشهور میان [[فقه امامیه|فقهای امامی]] بعد از قرن دهم قمری، [[ذکوریت|مرد بودن]] از شرایط [[مرجع تقلید]] است. شرط مرد بودن در مرجعیت را نخستین بار [[شهید ثانی]] مطرح کرد و پس از ذکر آن توسط [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] (درگذشت: ۱۳۳۷ق) در [[العروة الوثقی (کتاب)|کتاب عُرْوَة الوثقی]]، در [[رساله توضیح‌المسائل|رساله‌های مراجع تقلید]] رواج پیدا کرده است.


در مقابل، برخی فقها، به امکان تقلید از مجتهدِ زن با وجود شرایط، [[فتوا]] داده‌اند. از این گروه می‌توان به [[محمد صادقی تهرانی]]، [[یوسف صانعی]] و [[محمدابراهیم جناتی]] اشاره نمود. به نظر [[عبدالله جوادی آملی]] زنان می‌توانند از مجتهد اعلم زن [[تقلید (فقه)|تقلید]] کنند.  
در مقابل، برخی فقها، به امکان تقلید از مجتهدِ زن با وجود شرایط، [[فتوا]] داده‌اند. از این گروه می‌توان به [[محمد صادقی تهرانی]]، [[یوسف صانعی]] و [[محمدابراهیم جناتی]] اشاره نمود. به نظر [[عبدالله جوادی آملی]] زنان می‌توانند از مجتهد اعلم زن [[تقلید (فقه)|تقلید]] کنند.  
خط ۱۰: خط ۱۰:


==تاریخچه بحث در فقه امامیه==
==تاریخچه بحث در فقه امامیه==
شرط مردبودن در مرجعیت را نظر مشهور فقهای امامیه، مخصوصاً فقهای بعد از سده دهم هجری دانسته‌اند.<ref>قائنی، «تقلید از مجتهد زن (۱)»، ص۳۷.</ref> گفته شده علت این که فقهای متقدم به مشروط بودن مرجعیت به مردانگی تصریح نکرده‌اند، واضح بودن این شرط نزد آن‌ها با توجه به مشروط بودن قضاوت به این ویژگی یا مطرح نبودن باب اجتهاد و تقلید در کتب فقهی آن دوران است.<ref>سیفی مازندرانی، الإجتهاد و التقلید (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی)، ۱۴۳۵ق، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref>
شرط مردبودن در مرجعیت را نظر مشهور فقهای امامیه، مخصوصاً فقهای بعد از سده دهم هجری دانسته‌اند.<ref>قائنی، «تقلید از مجتهد زن (۱)»، ص۳۷.</ref> [[شهید ثانی]] ([[سال ۹۱۱ هجری قمری|۹۱۱]]-[[سال ۹۵۵ هجری قمری|۹۵۵]] یا [[سال ۹۶۵ هجری قمری|۹۶۵ق]]) مردن بودن را از شرایط مفتی ذکر کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۶۲.</ref> گفتهاند در کلمات فقیهان پیش از او چنین شرطی ذکر نشده است.<ref>علائی رحمانی، «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»، ص۸۹؛ ایزدی‌فرد و کاویار، «واکاوی ادله ناظر بر مرجعیت زنان در فقه امامیه»، ص۲۱۸؛ نگاه کنید به سیفی مازندرانی، الإجتهاد و التقلید، ۱۴۳۵ق، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref>.


به گفته [[علی‌اکبر سیفی مازندرانی]] (زاده: ۱۳۳۵ش) از مجتهدان شیعه، شرط مرد بودن در کلمات فقیهان نزدیک به عصر او مطرح شده و در فقیهان تا حدود قرن دهم [[سال هجری قمری|هجری قمری]] چنین شرطی دیده نمی‌شود.<ref>سیفی مازندرانی، الإجتهاد و التقلید (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی)، ۱۴۳۵ق، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> گفته شده فقهای<ref>برای نمونه نگاه کنیدː سید مرتضی، الذریعة، ۱۳۴۸ش، ج۲، ص۷۹۹-۸۰۰؛ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۹۹؛ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۲۶.</ref> پیش از [[شهید ثانی]]<ref>شهید ثانی، الروضة البهیه فی شرح لمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۶۲.</ref> ([[سال ۹۱۱ هجری قمری|۹۱۱]]-[[سال ۹۵۵ هجری قمری|۹۵۵]] یا [[سال ۹۶۵ هجری قمری|۹۶۵ق]]) ضمن ذکر شروط مفتی، مرد بودن را ذکر نکرده‌اند.<ref>علائی رحمانی، «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»، ص۸۹؛ ایزدی‌فرد و کاویار، «واکاوی ادله ناظر بر مرجعیت زنان در فقه امامیه»، ص۲۱۸.</ref> با ذکر شرط ذکوریت توسط [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[العروة الوثقی (کتاب)|کتاب عروة الوثقی]]،<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۹.</ref> راه برای فقهای بعد از او در شرط دانستن این ویژگی برای مرجعیت هموار شد.<ref>علائی رحمانی، «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»، ص۸۹.</ref>
گفته شده علت این که فقهای متقدم به مشروط بودن مرجعیت به مردانگی تصریح نکرده‌اند، واضح بودن این شرط نزد آن‌ها با توجه به مشروط بودن قضاوت به این ویژگی یا مطرح نبودن باب اجتهاد و تقلید در کتب فقهی آن دوران است.<ref>سیفی مازندرانی، الإجتهاد و التقلید (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی)، ۱۴۳۵ق، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref>
 
 
با ذکر شرط ذکوریت توسط [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[العروة الوثقی (کتاب)|کتاب عروة الوثقی]]،<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۹.</ref> راه برای فقهای بعد از او در شرط دانستن این ویژگی برای مرجعیت هموار شد.<ref>علائی رحمانی، «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»، ص۸۹.</ref>


برخی از فقهای امامیه شرط مرد بودن را نپذیرفته‌اند. برخی از آن‌ها همچون [[محمد صادقی تهرانی]]<ref>صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۴ش، ص۲۶.</ref> ([[سال ۱۳۰۵ هجری شمسی|۱۳۰۵]] - [[سال ۱۳۹۰ هجری شمسی|۱۳۹۰ش]])، [[یوسف صانعی]] ([[سال ۱۳۱۶ هجری شمسی|۱۳۱۶ش]]-[[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|۱۳۹۹ش]])<ref>صانعی، مجمع المسائل، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۰.</ref> و [[محمدابراهیم جناتی|محمد ابراهیم جناتی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۱ هجری شمسی|۱۳۱۱ش]])<ref>جناتی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۸۲ش، ص۶۲؛ جناتی، ادوار فقه، ۱۳۷۴ش، ص۳۷۱.</ref> به امکان مرجعیت زن در صورت داشتن شرایط فتوا داده‌اند. [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) نیز بر این باور است که جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.<ref name=":0">جوای آملی، توضیح المسائل، ۱۳۹۶ش، ص۲۸.</ref>
برخی از فقهای امامیه شرط مرد بودن را نپذیرفته‌اند. برخی از آن‌ها همچون [[محمد صادقی تهرانی]]<ref>صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۴ش، ص۲۶.</ref> ([[سال ۱۳۰۵ هجری شمسی|۱۳۰۵]] - [[سال ۱۳۹۰ هجری شمسی|۱۳۹۰ش]])، [[یوسف صانعی]] ([[سال ۱۳۱۶ هجری شمسی|۱۳۱۶ش]]-[[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|۱۳۹۹ش]])<ref>صانعی، مجمع المسائل، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۰.</ref> و [[محمدابراهیم جناتی|محمد ابراهیم جناتی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۱ هجری شمسی|۱۳۱۱ش]])<ref>جناتی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۸۲ش، ص۶۲؛ جناتی، ادوار فقه، ۱۳۷۴ش، ص۳۷۱.</ref> به امکان مرجعیت زن در صورت داشتن شرایط فتوا داده‌اند. [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) نیز بر این باور است که جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.<ref name=":0">جوای آملی، توضیح المسائل، ۱۳۹۶ش، ص۲۸.</ref>
خط ۷۷: خط ۸۰:
* ساسانی، فرشته و میراحمدی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1682574/تحلیل-و-ارزیابی-ادله-فقهای-امامیه-پیرامون-مرجعت-زنان-با-تاکید-بر-دیدگاه-های-مقام-معظم-رهبری «تحلیل و ارزیابی ادلۀ فقهای امامیه پیرامون مرجعت زنان با تأکید بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری»]، پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، شماره۳۴، تابستان ۱۳۹۹ش.
* ساسانی، فرشته و میراحمدی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1682574/تحلیل-و-ارزیابی-ادله-فقهای-امامیه-پیرامون-مرجعت-زنان-با-تاکید-بر-دیدگاه-های-مقام-معظم-رهبری «تحلیل و ارزیابی ادلۀ فقهای امامیه پیرامون مرجعت زنان با تأکید بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری»]، پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، شماره۳۴، تابستان ۱۳۹۹ش.
* سجادی امین، مهدی، زنان، افتاء و مرجعیت، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، ۱۳۹۸ش.
* سجادی امین، مهدی، زنان، افتاء و مرجعیت، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، ۱۳۹۸ش.
* سید مرتضی، علی بن حسین، الذریعة الی اصول الشریعة، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۸ش.
* سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، الإجتهاد و التقلید (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی)، قم، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی(قدس سره)، ۱۴۳۵ق.
* سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، الإجتهاد و التقلید (دلیل تحریر الوسیلة للإمام الخمینی)، قم، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی(قدس سره)، ۱۴۳۵ق.
* شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیه فی شرح لمعة الدمشقیة، قم، مکتبة الداوری، ۱۴۱۰ق.
* شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیه فی شرح لمعة الدمشقیة، قم، مکتبة الداوری، ۱۴۱۰ق.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، به تحقیق حسن خرسان، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۵ق.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، به تحقیق حسن خرسان، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۵ق.
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ق.
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، به تحقیق حسن خرسان و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ش.
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، به تحقیق حسن خرسان و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ش.
* صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام (ط. القدیمة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی بیروت، بی‌تا.
* صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام (ط. القدیمة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی بیروت، بی‌تا.
خط ۹۰: خط ۹۱:
* طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
* طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
* علائی رحمانی، فاطمه، [https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_1236_59e788d91222bf3e115f22846724e7dd.pdf «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»]، نشریه مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان (مطالعات زنان)، دوره۱، شماره۱، ۱۳۸۲ش.
* علائی رحمانی، فاطمه، [https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_1236_59e788d91222bf3e115f22846724e7dd.pdf «اجتهاد و مرجعیت زنان از منظر دین»]، نشریه مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان (مطالعات زنان)، دوره۱، شماره۱، ۱۳۸۲ش.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی ۱۴۱۳ق.
* غروی اصفهانی، محمد حسین، بحوث فی علم الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
* غروی اصفهانی، محمد حسین، بحوث فی علم الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
* قائنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1687834/تقلید-از-مجتهد-زن-1 «تقلید از مجتهد زن (۱)»]، مجله فقه و اجتهاد، دوره ۳، شماره ۶ و ۷، مهر ۱۳۹۵ش.
* قائنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1687834/تقلید-از-مجتهد-زن-1 «تقلید از مجتهد زن (۱)»]، مجله فقه و اجتهاد، دوره ۳، شماره ۶ و ۷، مهر ۱۳۹۵ش.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/1256446»