Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۸۴۱
ویرایش
صحیفه سجادیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Ali.jafari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
صحیفه سجادیه به زبان‌های مختلفی مانند فارسی، انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی و تامیلی ترجمه شده است. بر این اثر ده‌ها شرح نوشته شده که مشهورترین آنها [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|رِیاض‌ُ السالکین]] نوشته [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]] است. برخی از محققان دعاهای دیگر امام سجاد را که در منابع دیگر آمده، در کتاب‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند. | صحیفه سجادیه به زبان‌های مختلفی مانند فارسی، انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی و تامیلی ترجمه شده است. بر این اثر ده‌ها شرح نوشته شده که مشهورترین آنها [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|رِیاض‌ُ السالکین]] نوشته [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]] است. برخی از محققان دعاهای دیگر امام سجاد را که در منابع دیگر آمده، در کتاب‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند. | ||
== مهم‌ترین کتاب شیعه بعد از | ==مهم‌ترین کتاب شیعه بعد از نهج البلاغه== | ||
صحیفه سجادیه مهم‌ترین و برجسته‌ترین کتاب شیعیان بعد از [[نهج البلاغه| | صحیفه سجادیه مهم‌ترین و برجسته‌ترین کتاب شیعیان بعد از [[نهج البلاغه|نهج البلاغه]] است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۲۸۱.</ref> این کتاب دعاهای نقل‌شده از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را در بر دارد.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته [[ابن‌شهرآشوب]] (درگذشت ۵۸۸ق)، صحیفه سجادیه جزو نخستین کتاب‌هایی است که پس از ظهور اسلام نوشته شده است<ref> ابن‌شهرآشوب، معالم العلما، ۱۳۸۰ق، ص۲.</ref> [[مرتضی مطهری]]، اسلام‌پژوه شیعه، صحیفه سجادیه را قدیمیترین کتاب شیعه بعد از قرآن معرفی کرده و معتقد است دعاهای صحیفه سجادیه، هم از نظر سند و هم از نظر محتوا، بسیار اعتبار دارد.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> وی این کتاب را تنها کتابی معرفی می‌کند که از اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم قمری به صورت یک کتاب در دست بوده است.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول | {{جعبه نقل قول | ||
| عنوان = بخشی از یادداشت [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] درباره صحیفه سجادیه در حاشیه نسخهای از صحیفه سجادیه که به نوه خود [[سید علی خمینی]] هدیه کرده است: | | عنوان = بخشی از یادداشت [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] درباره صحیفه سجادیه در حاشیه نسخهای از صحیفه سجادیه که به نوه خود [[سید علی خمینی]] هدیه کرده است: | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
[[آقابزرگ تهرانی]]، نسخه‌شناس شیعه نوشته است صحیفه سجادیه را «اُختُ القرآن» (خواهر قرآن)، «اِنجیل اهل‌بیت»، «زَبور آل‌محمد» و «صحیفهٔ کامله» لقب داده‌اند.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته عزالدین جزایری، این کتاب در [[هند#مدارس و حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه هندوستان]] تدریس می‌شده است.<ref>جزائری، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۲ق، ص۱۹.</ref> | [[آقابزرگ تهرانی]]، نسخه‌شناس شیعه نوشته است صحیفه سجادیه را «اُختُ القرآن» (خواهر قرآن)، «اِنجیل اهل‌بیت»، «زَبور آل‌محمد» و «صحیفهٔ کامله» لقب داده‌اند.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> به گفته عزالدین جزایری، این کتاب در [[هند#مدارس و حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه هندوستان]] تدریس می‌شده است.<ref>جزائری، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۲ق، ص۱۹.</ref> | ||
== نام دیگر؛ صحیفه کامله == | ==نام دیگر؛ صحیفه کامله== | ||
به نظر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]]، از شارحان صحیفه، به دلیل کافی بودن دعاهای این کتاب برای حوایج دنیا و آخرت یا به دلیل اینکه این کتاب همهٔ ویژگی‌های یک دعای کامل را دارد، به «صحیفه کامله» نام‌گذاری شده است.<ref>مدنی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> همچنین احتمال داده شده این نام‌گذاری برای متمایز شدن نسخهٔ صحیفهٔ نزد [[امامیه]] از نسخهٔ [[زیدیه]] باشد؛ زیرا زیدیه هم نسخهای از صحیفه را در اختیار دارند که تقریباً نصف نسخهای است که [[امامیه]] نقل کرده‌اند.<ref>حکیم، اعلام الهدایة، ۱۴۲۵ق، ج۶، ص۲۱۱.</ref> | به نظر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]]، از شارحان صحیفه، به دلیل کافی بودن دعاهای این کتاب برای حوایج دنیا و آخرت یا به دلیل اینکه این کتاب همهٔ ویژگی‌های یک دعای کامل را دارد، به «صحیفه کامله» نام‌گذاری شده است.<ref>مدنی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> همچنین احتمال داده شده این نام‌گذاری برای متمایز شدن نسخهٔ صحیفهٔ نزد [[امامیه]] از نسخهٔ [[زیدیه]] باشد؛ زیرا زیدیه هم نسخهای از صحیفه را در اختیار دارند که تقریباً نصف نسخهای است که [[امامیه]] نقل کرده‌اند.<ref>حکیم، اعلام الهدایة، ۱۴۲۵ق، ج۶، ص۲۱۱.</ref> | ||
== تعداد دعاهای صحیفه سجادیه == | ==تعداد دعاهای صحیفه سجادیه== | ||
صحیفه سجادیه در ابتدا مجموعه‌ای از ۷۵ [[دعا]] و نیایش بود که امام سجاد(ع) آنها را بر دو فرزندش، یعنی [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[زید بن علی]] املا کرد و ازهمین‌رو نسخهٔ اولیه آن در دو نسخه نوشته شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> [[یحیی بن زید]] نسخهای را که پدرش زید نوشته بود، در اختیار [[متوکل بن هارون بلخی]] (اولین راوی صحیفه سجادیه) قرار داد.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> متوکل نیز آن نسخه را نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] برد و با نسخهای که از امام باقر بر جا مانده بود، مقایسه کرد و هیچ اختلافی در آنها پیدا نکرد.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> امام صادق آن کتاب را بر متوکل بن هارون املا کرد و متوکل آنها را نوشت؛ ولی ۱۱ دعای آن را از دست داد و تنها ۶۴ دعا باقی ماند.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> تعدادی از آن ۶۴ دعا نیز به دوره‌های بعد منتقل نشد. به همین دلیل نسخه‌های صحیفه سجادیه تنها ۵۴ دعا دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> | صحیفه سجادیه در ابتدا مجموعه‌ای از ۷۵ [[دعا]] و نیایش بود که امام سجاد(ع) آنها را بر دو فرزندش، یعنی [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[زید بن علی]] املا کرد و ازهمین‌رو نسخهٔ اولیه آن در دو نسخه نوشته شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> [[یحیی بن زید]] نسخهای را که پدرش زید نوشته بود، در اختیار [[متوکل بن هارون بلخی]] (اولین راوی صحیفه سجادیه) قرار داد.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> متوکل نیز آن نسخه را نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] برد و با نسخهای که از امام باقر بر جا مانده بود، مقایسه کرد و هیچ اختلافی در آنها پیدا نکرد.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> امام صادق آن کتاب را بر متوکل بن هارون املا کرد و متوکل آنها را نوشت؛ ولی ۱۱ دعای آن را از دست داد و تنها ۶۴ دعا باقی ماند.<ref>صحیفه سجادیه، مقدمه.</ref> تعدادی از آن ۶۴ دعا نیز به دوره‌های بعد منتقل نشد. به همین دلیل نسخه‌های صحیفه سجادیه تنها ۵۴ دعا دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
صحیفه سجادیه به خط [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] نیز از نسخه‌های قدیمی صحیفه است که علاوه بر ۵۴ دعای صحیفه‌های دیگر، چهار دعا بیشتر دارد.<ref>[http://www.iqna.ir/fa/News/3409269 خبرگزاری ایکنا، «صحیفه سجادیه کفعمی در مشهد رونمایی شد».]</ref> | صحیفه سجادیه به خط [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] نیز از نسخه‌های قدیمی صحیفه است که علاوه بر ۵۴ دعای صحیفه‌های دیگر، چهار دعا بیشتر دارد.<ref>[http://www.iqna.ir/fa/News/3409269 خبرگزاری ایکنا، «صحیفه سجادیه کفعمی در مشهد رونمایی شد».]</ref> | ||
== شهرت‌یافتن صحیفه == | ==شهرت‌یافتن صحیفه== | ||
به گفته حدیث‌پژوهان، صحیفه در دوران مجلسیِ اول، یعنی [[محمدتقی مجلسی]] مشهور شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> او به واسطه رؤیا یا [[مکاشفه]] و [[ملاقات با امام زمان]] در آن، به نسخهای از این کتاب دست یافت و چنان در ترویج آن کوشید که در خانه مردم، علاوه بر [[قرآن]]، یک صحیفه هم وجود داشت.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱.</ref> به گفته محمدتقی مجلسی، نیمی از مردم [[اصفهان]]، به برکت انس با صحیفه سجادیه، [[مستجاب الدعوه|مستجاب‌الدعوه]] شده بودند.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱-۴۲۲.</ref> | به گفته حدیث‌پژوهان، صحیفه در دوران مجلسیِ اول، یعنی [[محمدتقی مجلسی]] مشهور شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> او به واسطه رؤیا یا [[مکاشفه]] و [[ملاقات با امام زمان]] در آن، به نسخهای از این کتاب دست یافت و چنان در ترویج آن کوشید که در خانه مردم، علاوه بر [[قرآن]]، یک صحیفه هم وجود داشت.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱.</ref> به گفته محمدتقی مجلسی، نیمی از مردم [[اصفهان]]، به برکت انس با صحیفه سجادیه، [[مستجاب الدعوه|مستجاب‌الدعوه]] شده بودند.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱-۴۲۲.</ref> | ||
== دیدگاه اهل‌تسنن و اسلام‌پژوهان == | ==دیدگاه اهل‌تسنن و اسلام‌پژوهان== | ||
{{جعبه نقل قول | {{جعبه نقل قول | ||
| عنوان = بخشی از نامه [[طنطاوی جوهری]] به [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]]: | | عنوان = بخشی از نامه [[طنطاوی جوهری]] به [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]]: | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
به گفته ویلیام چیتیک، اسلام‌پژوه آمریکایی، بیشتر مردم غرب اسلام را به جمود، ظاهرگرایی و قانون‌زدگی می‌شناسند؛ اما صحیفه سجادیه می‌تواند منظره‌ای کاملاً جدید به مخاطب نشان دهد و آن دسته از بینش‌های انسانی را که شرط تحقق آرمان‌های اسلامی است بیان کند.<ref>چیتیک، «مقدمه‌ای بر صحیفه سجادیه»، ص۸۵-۸۶.</ref> | به گفته ویلیام چیتیک، اسلام‌پژوه آمریکایی، بیشتر مردم غرب اسلام را به جمود، ظاهرگرایی و قانون‌زدگی می‌شناسند؛ اما صحیفه سجادیه می‌تواند منظره‌ای کاملاً جدید به مخاطب نشان دهد و آن دسته از بینش‌های انسانی را که شرط تحقق آرمان‌های اسلامی است بیان کند.<ref>چیتیک، «مقدمه‌ای بر صحیفه سجادیه»، ص۸۵-۸۶.</ref> | ||
== اعتبار کتاب == | ==اعتبار کتاب== | ||
به گزارش حدیث‌پژوهان، صحیفه سجادیه همواره نزد علمای شیعه مشهور و مقبول بوده است و علمایی مانند [[شیخ طوسی]]، [[قطب‌الدین راوندی]]، [[شهید اول]] و [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کَفعَمی]] دعاهایی از آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> [[محمدباقر مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بِحارُ الاَنوار]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۹.</ref> و همچنین آقابزرگ تهرانی صحیفه سجادیه را از نظر [[اسناد|سندی]]، در حد [[تواتر]] می‌دانند؛ چراکه راویانش در تمام طبقات و در تمام دوره‌ها اجازه نقل آن را گرفته‌اند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸–۱۹.</ref> | به گزارش حدیث‌پژوهان، صحیفه سجادیه همواره نزد علمای شیعه مشهور و مقبول بوده است و علمایی مانند [[شیخ طوسی]]، [[قطب‌الدین راوندی]]، [[شهید اول]] و [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کَفعَمی]] دعاهایی از آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> [[محمدباقر مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بِحارُ الاَنوار]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۹.</ref> و همچنین آقابزرگ تهرانی صحیفه سجادیه را از نظر [[اسناد|سندی]]، در حد [[تواتر]] می‌دانند؛ چراکه راویانش در تمام طبقات و در تمام دوره‌ها اجازه نقل آن را گرفته‌اند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸–۱۹.</ref> | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
با این حال برخی محققان ادعای تواتر این کتاب را (به دلیل متعدد نبودن راوی اصلی کتاب) ناصحیح می‌دانند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> ابوالقاسم خویی نیز وثاقت متوکل بن هارون (راوی اصلی کتاب) را نامعلوم دانسته است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الاسلامیة، ج۱۵، ص۱۸۵.</ref> به نظر [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، اگرچه از بلاغت بالا و معانی والای صحیفه به دست می‌آید که اصل این کتاب از امام سجاد صادر شده است، با این حال نمی‌توان تمام جملات آن را به امام سجاد نسبت داد و حجت دانست.<ref>خمینی، المکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> [[فقه|فقیهان]] و [[تفسیر|مفسرانی]] در کتاب‌ها و استدلال‌های خود به فقراتی از کتاب صحیفه سجادیه استناد کرده‌اند.<ref>برای نمونه: شهید ثانی، الروضة البهیّه، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۷۳؛ بحرانی، حدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۶، ص۳۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۱۵۸؛ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۸؛ مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۳۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۹.</ref> [[ابوالمعالی کلباسی|ابوالمَعالی کَلباسی]] (درگذشت ۱۳۱۵ق) رساله مستقلی را در بررسی سند صحیفه سجادیه نوشته است.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> این رساله در ضمن [[الرسائل الرجالیة (کتاب)|کتاب الرَّسائلُ الرِّجالیه]] چاپ شده است.<ref>نگاه کنید: کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> | با این حال برخی محققان ادعای تواتر این کتاب را (به دلیل متعدد نبودن راوی اصلی کتاب) ناصحیح می‌دانند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> ابوالقاسم خویی نیز وثاقت متوکل بن هارون (راوی اصلی کتاب) را نامعلوم دانسته است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الاسلامیة، ج۱۵، ص۱۸۵.</ref> به نظر [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، اگرچه از بلاغت بالا و معانی والای صحیفه به دست می‌آید که اصل این کتاب از امام سجاد صادر شده است، با این حال نمی‌توان تمام جملات آن را به امام سجاد نسبت داد و حجت دانست.<ref>خمینی، المکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> [[فقه|فقیهان]] و [[تفسیر|مفسرانی]] در کتاب‌ها و استدلال‌های خود به فقراتی از کتاب صحیفه سجادیه استناد کرده‌اند.<ref>برای نمونه: شهید ثانی، الروضة البهیّه، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۷۳؛ بحرانی، حدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۶، ص۳۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۱۵۸؛ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۸؛ مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۳۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۹.</ref> [[ابوالمعالی کلباسی|ابوالمَعالی کَلباسی]] (درگذشت ۱۳۱۵ق) رساله مستقلی را در بررسی سند صحیفه سجادیه نوشته است.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> این رساله در ضمن [[الرسائل الرجالیة (کتاب)|کتاب الرَّسائلُ الرِّجالیه]] چاپ شده است.<ref>نگاه کنید: کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> | ||
== نسخه‌ها و چاپ‌ها == | ==نسخه‌ها و چاپ‌ها== | ||
[[پرونده:برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه.jpg|180px|بندانگشتی|برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه]] | [[پرونده:برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه.jpg|180px|بندانگشتی|برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه]] | ||
صحیفه سجادیه از کتاب‌هایی است که نسخه‌های خطی فراوانی دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> تنها در ایران برای این کتاب بیش از سه هزار نسخه خطی ثبت شده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> یکی از قدیمیترین نسخه‌های صحیفه (تاریخ کتابت: ۶۹۵ق) در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] نگهداری می‌شود.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> در تعمیرات [[حرم امام رضا]] در سال ۱۳۴۸ش هم نسخهای قدیمی از صحیفه پیدا شد که تاریخ کتابت آن سال ۴۱۶ق است<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> و راویانش همه از اهل‌سنت‌اند.<ref>حسینی طهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۵ق، ج۱۵، ص۱۱۰.</ref> [[آستان قدس رضوی]] این نسخه را که تفاوت‌هایی با نسخه‌های مشهور دارد و ناقص‌تر است، چاپ کرده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> | صحیفه سجادیه از کتاب‌هایی است که نسخه‌های خطی فراوانی دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> تنها در ایران برای این کتاب بیش از سه هزار نسخه خطی ثبت شده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> یکی از قدیمیترین نسخه‌های صحیفه (تاریخ کتابت: ۶۹۵ق) در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] نگهداری می‌شود.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> در تعمیرات [[حرم امام رضا]] در سال ۱۳۴۸ش هم نسخهای قدیمی از صحیفه پیدا شد که تاریخ کتابت آن سال ۴۱۶ق است<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> و راویانش همه از اهل‌سنت‌اند.<ref>حسینی طهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۵ق، ج۱۵، ص۱۱۰.</ref> [[آستان قدس رضوی]] این نسخه را که تفاوت‌هایی با نسخه‌های مشهور دارد و ناقص‌تر است، چاپ کرده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
صحیفه سجادیه برای نخستین‌بار در سال ۱۲۴۸ق در [[شهر کلکته هند]] چاپ شد.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۷.</ref> در دهه‌های بعدی، ترجمه این کتاب به زبان‌های مختلف و نیز شرح‌های آن در همین شهر چاپ گردید.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> همچنین [[ایران]] در سال ۱۲۶۲ق، [[مصر]] در سال ۱۳۲۲ق، [[دمشق]] در سال ۱۳۳۰ق، و [[عراق]] در سال ۱۳۵۲ق برای نخستین‌بار این کتاب را چاپ کردند.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۸.</ref> | صحیفه سجادیه برای نخستین‌بار در سال ۱۲۴۸ق در [[شهر کلکته هند]] چاپ شد.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۷.</ref> در دهه‌های بعدی، ترجمه این کتاب به زبان‌های مختلف و نیز شرح‌های آن در همین شهر چاپ گردید.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> همچنین [[ایران]] در سال ۱۲۶۲ق، [[مصر]] در سال ۱۳۲۲ق، [[دمشق]] در سال ۱۳۳۰ق، و [[عراق]] در سال ۱۳۵۲ق برای نخستین‌بار این کتاب را چاپ کردند.<ref>جلیسه، «نگاهی اجمالی بر چاپ‌های صحیفه سجادیه در دوره قاجار و پهلوی»، ص۳۰۸.</ref> | ||
== محتوا == | ==محتوا== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = [[امام سجاد(ع)]]:| نقل‌قول = پروردگارا! بر پاکان از [[اهل بیت]] محمد(ص) درود بفرست. کسانی را که برای حکومت برگزیدی، و گنجینه‌های علوم خود و حافظان دینت و خلفای خود در روی زمین و حجت خود بر بندگانت قرار دادی، آنان را با اراده خود از هر پلیدی و آلودگی پاک و مبرا ساختی و وسیله‌ای برای رسیدن به تو و [[بهشت]] جاودانت اختیار نمودی.|تاریخ بایگانی| منبع = <small> صحیفه سجادیه، دعای ۴۷ فقره ۵۶.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = [[امام سجاد(ع)]]:| نقل‌قول = پروردگارا! بر پاکان از [[اهل بیت]] محمد(ص) درود بفرست. کسانی را که برای حکومت برگزیدی، و گنجینه‌های علوم خود و حافظان دینت و خلفای خود در روی زمین و حجت خود بر بندگانت قرار دادی، آنان را با اراده خود از هر پلیدی و آلودگی پاک و مبرا ساختی و وسیله‌ای برای رسیدن به تو و [[بهشت]] جاودانت اختیار نمودی.|تاریخ بایگانی| منبع = <small> صحیفه سجادیه، دعای ۴۷ فقره ۵۶.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
به گفته برخی پژوهشگران، مضمون دعاهای صحیفه سجادیه بیشتر توحیدی است و درون‌مایه اصلی آنها تضرع به درگاه خدا است.<ref>عمادی حائری، «صحیفه سجادیه»، ص۳۹۲.</ref> امام سجاد در صحیفه، اصول اخلاقی و شیوه زندگی اجتماعی‌سیاسی را در قالب [[دعا]] و مناجات بیان کرده است؛<ref>سبحانی، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ج۶، ص۴۰۶.</ref> به گونه‌ای که مردم می‌توانستند با خواندن این دعاها با رویکرد سیاسی امام آشنا شوند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> علت اینکه امام سجاد این معارف را در قالب دعا بیان کرده است را شرایط ویژه دوران زندگانی وی (خصوصا در زمان حکومت [[عبدالملک بن مروان]]<ref>انصاری، اهل البیت(ع)، ۱۴۲۸ق، ص۲۷۹.</ref>) دانسته‌اند که با [[تقیه]] زندگی می‌کرد.<ref>خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۲۷.</ref> در این صحیفه کمتر دعایی است که در آن، از [[صلوات]] استفاده نشده باشد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> به گفته [[رسول جعفریان]] فرستادن صلوات و پیوند میان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[اهل‌بیت(ع)|آل او]]، اهمیت بسیاری در بیان عقاید شیعه دارد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> | به گفته برخی پژوهشگران، مضمون دعاهای صحیفه سجادیه بیشتر توحیدی است و درون‌مایه اصلی آنها تضرع به درگاه خدا است.<ref>عمادی حائری، «صحیفه سجادیه»، ص۳۹۲.</ref> امام سجاد در صحیفه، اصول اخلاقی و شیوه زندگی اجتماعی‌سیاسی را در قالب [[دعا]] و مناجات بیان کرده است؛<ref>سبحانی، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ج۶، ص۴۰۶.</ref> به گونه‌ای که مردم می‌توانستند با خواندن این دعاها با رویکرد سیاسی امام آشنا شوند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> علت اینکه امام سجاد این معارف را در قالب دعا بیان کرده است را شرایط ویژه دوران زندگانی وی (خصوصا در زمان حکومت [[عبدالملک بن مروان]]<ref>انصاری، اهل البیت(ع)، ۱۴۲۸ق، ص۲۷۹.</ref>) دانسته‌اند که با [[تقیه]] زندگی می‌کرد.<ref>خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۲۷.</ref> در این صحیفه کمتر دعایی است که در آن، از [[صلوات]] استفاده نشده باشد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> به گفته [[رسول جعفریان]] فرستادن صلوات و پیوند میان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[اهل‌بیت(ع)|آل او]]، اهمیت بسیاری در بیان عقاید شیعه دارد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۴.</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== ترجمه‌ها == | ==ترجمه‌ها== | ||
[[پرونده:Shahifah-sajjadiyah2.jpg|بندانگشتی|ترجمه صحیفه سجادیه به زبان مالایو به کوشش [[جلال‌الدین رحمت]]]] | [[پرونده:Shahifah-sajjadiyah2.jpg|بندانگشتی|ترجمه صحیفه سجادیه به زبان مالایو به کوشش [[جلال‌الدین رحمت]]]] | ||
{{اصلی|فهرست ترجمه‌های صحیفه سجادیه}} | {{اصلی|فهرست ترجمه‌های صحیفه سجادیه}} | ||
صحیفه سجادیه به زبان‌های مختلفی مانند فارسی، انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی، تامیلی<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۷۳-۲۹۳.</ref> روسی، برمه‌ای، کردی کرمانجی و رواندایی<ref>کرمانی و روزبه، آینه آثار: کارنامه ترجمه مجمع جهانی اهل‌بیت، ۱۴۰۱ش، ص۱۷.</ref> منتشر شده است. برخی از این ترجمه‌ها از این قرار است: | صحیفه سجادیه به زبان‌های مختلفی مانند فارسی، انگلیسی، فرانسوی، اندونزیایی، ترکی، اردو، اسپانیولی، بوسنیایی، آلبانیایی، تامیلی<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۷۳-۲۹۳.</ref> روسی، برمه‌ای، کردی کرمانجی و رواندایی<ref>کرمانی و روزبه، آینه آثار: کارنامه ترجمه مجمع جهانی اهل‌بیت، ۱۴۰۱ش، ص۱۷.</ref> منتشر شده است. برخی از این ترجمه‌ها از این قرار است: | ||
* ترجمه فارسی به قلم [[ابوالحسن شعرانی]]؛<ref>شعرانی، صحیفه سجادیه، ۱۳۹۳ش.</ref> | *ترجمه فارسی به قلم [[ابوالحسن شعرانی]]؛<ref>شعرانی، صحیفه سجادیه، ۱۳۹۳ش.</ref> | ||
* ترجمه فارسی اثر [[عبدالمحمد آیتی]]؛<ref>آیتی، صحیفه سجادیه، ۱۳۷۵ش.</ref> | *ترجمه فارسی اثر [[عبدالمحمد آیتی]]؛<ref>آیتی، صحیفه سجادیه، ۱۳۷۵ش.</ref> | ||
* ترجمه فارسی نوشته [[مهدی الهی قمشه‌ای]]؛<ref>الهی قمشه‌ای، صحیفه سجادیه، ۱۳۸۹ش.</ref> | *ترجمه فارسی نوشته [[مهدی الهی قمشه‌ای]]؛<ref>الهی قمشه‌ای، صحیفه سجادیه، ۱۳۸۹ش.</ref> | ||
* ترجمه فارسی به قلم [[محمدمهدی فولادوند]]، با عنوان «پیشوای چهره‌برخاک‌سایندگان»؛<ref>فولادوند، پیشوای چهره بر خاک‌سایندگان، ۱۳۷۹ش.</ref> | *ترجمه فارسی به قلم [[محمدمهدی فولادوند]]، با عنوان «پیشوای چهره‌برخاک‌سایندگان»؛<ref>فولادوند، پیشوای چهره بر خاک‌سایندگان، ۱۳۷۹ش.</ref> | ||
* ترجمه فرانسوی اثر [[فریده مهدوی دامغانی]] با عنوان «Les Psaumes De L'islam»؛<ref>مهدوی دامغانی، Les Psaumes De L'islam، الهدی.</ref> | *ترجمه فرانسوی اثر [[فریده مهدوی دامغانی]] با عنوان «Les Psaumes De L'islam»؛<ref>مهدوی دامغانی، Les Psaumes De L'islam، الهدی.</ref> | ||
* ترجمه تاجیکی به کوشش ملا معروف استروشنی؛<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۸۹.</ref> | *ترجمه تاجیکی به کوشش ملا معروف استروشنی؛<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۸۹.</ref> | ||
* ترجمه ترکی آذری اثر رسول اسماعیل‌زاده؛<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۹۰.</ref> | *ترجمه ترکی آذری اثر رسول اسماعیل‌زاده؛<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۹۰.</ref> | ||
* ترجمه مالایو اثر [[جلال‌الدین رحمت]] با عنوان «Shahifah Sajjadiyyah؛ Gita Suci Keluarga Nabi».<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۹۳.</ref> | *ترجمه مالایو اثر [[جلال‌الدین رحمت]] با عنوان «Shahifah Sajjadiyyah؛ Gita Suci Keluarga Nabi».<ref>حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش، ص۲۹۳.</ref> | ||
== شرح، تعلیقه و تکمله == | ==شرح، تعلیقه و تکمله== | ||
[[پرونده:کتاب ریاض السالکین.jpg|بندانگشتی|[[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|کتاب ریاض السالکین]] شرح صحیفه سجادیه، اثر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]]]] | [[پرونده:کتاب ریاض السالکین.jpg|بندانگشتی|[[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|کتاب ریاض السالکین]] شرح صحیفه سجادیه، اثر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]]]] | ||
{{اصلی|فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه}} | {{اصلی|فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه}} | ||
آقابزرگ تهرانی در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]] نزدیک به هفتاد شرح برای صحیفه سجادیه نام برده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۴۵-۳۵۹.</ref> مشهورترین شرح بر صحیفه را [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاضُ السّالکین]] نوشته [[سید علیخان کبیر]] می‌دانند و می‌گویند قدیمیترین شرحی که در دسترس است اَلفَوائدُ الشَّریفة فی شَرحِ الصَّحیفه به قلم [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۸.</ref> از دیگر شرح‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | آقابزرگ تهرانی در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]] نزدیک به هفتاد شرح برای صحیفه سجادیه نام برده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۴۵-۳۵۹.</ref> مشهورترین شرح بر صحیفه را [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاضُ السّالکین]] نوشته [[سید علیخان کبیر]] می‌دانند و می‌گویند قدیمیترین شرحی که در دسترس است اَلفَوائدُ الشَّریفة فی شَرحِ الصَّحیفه به قلم [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۸.</ref> از دیگر شرح‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
* «ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه» اثر [[سید علی نقی فیض الاسلام|سید علی‌نقی فیض الاسلام]]؛<ref>فیض الاسلام، ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ۱۳۷۶ش.</ref> | *«ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه» اثر [[سید علی نقی فیض الاسلام|سید علی‌نقی فیض الاسلام]]؛<ref>فیض الاسلام، ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ۱۳۷۶ش.</ref> | ||
* «تفسیر و شرح صحیفه سجادیه» اثر [[حسین انصاریان]]؛<ref>انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش.</ref> | *«تفسیر و شرح صحیفه سجادیه» اثر [[حسین انصاریان]]؛<ref>انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش.</ref> | ||
* «شهود و شناخت» اثر [[حسن ممدوحی کرمانشاهی]]؛<ref>ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش.</ref> | *«شهود و شناخت» اثر [[حسن ممدوحی کرمانشاهی]]؛<ref>ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش.</ref> | ||
* «[[ریاض العارفین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاضُ العارفین فی شَرحِ صحیفةِ سیدِ السّاجدین]]» اثر [[محمد بن محمد دارابی]]؛<ref>دارابی، ریاض العارفین فی شرح صحیفه سید الساجدین، ۱۴۲۱ق.</ref> | *«[[ریاض العارفین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاضُ العارفین فی شَرحِ صحیفةِ سیدِ السّاجدین]]» اثر [[محمد بن محمد دارابی]]؛<ref>دارابی، ریاض العارفین فی شرح صحیفه سید الساجدین، ۱۴۲۱ق.</ref> | ||
* «شرحُ الصَّحیفةِ السَّجادیه» اثر [[سید محمدحسین حسینی جلالی]].<ref>حسینی جلالی، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۳۶ق.</ref> | *«شرحُ الصَّحیفةِ السَّجادیه» اثر [[سید محمدحسین حسینی جلالی]].<ref>حسینی جلالی، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۳۶ق.</ref> | ||
مجموع دعاهای رسیده از امام سجاد چندین برابر دعاهای موجود در صحیفه سجادیه است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> برخی عالمان تلاش کرده‌اند که دعاهای دیگر امام را از منابع دیگر جمع‌آوری کرده، در کتاب مستقلی منتشر کنند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> این کتاب‌ها با عنوان‌های «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الثَّانیه» (نوشته [[شیخ حر عاملی]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الثّالثه» (تألیف [[عبدالله بن عیسی افندی]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الرَّابعه» (به قلم [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیة الخامسه» (نوشته [[سید محسن امین]]) و «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ السّادسه» (نوشته [[محمدصالح حائری مازندرانی]]) شناخته می‌شوند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> سید محمدباقر موحد ابطحی در اثری با نام «صحیفه سجادیه کامله» ۲۷۲ دعا از امام سجاد را گردآوری کرده است.<ref>موحد ابطحی، الصحیفة السجادیة الکاملة، ۱۴۱۳ق.</ref> محمدباقر مجلسی چند دعای دیگر از امام سجاد را به آخر صحیفه سجادیه افزود که به نام مُلحَقات صحیفه معروف شد.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> در بیشتر نسخه‌های خطی، این ملحقات ثبت شده است.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> | مجموع دعاهای رسیده از امام سجاد چندین برابر دعاهای موجود در صحیفه سجادیه است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> برخی عالمان تلاش کرده‌اند که دعاهای دیگر امام را از منابع دیگر جمع‌آوری کرده، در کتاب مستقلی منتشر کنند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> این کتاب‌ها با عنوان‌های «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الثَّانیه» (نوشته [[شیخ حر عاملی]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الثّالثه» (تألیف [[عبدالله بن عیسی افندی]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ الرَّابعه» (به قلم [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]])، «الصَّحیفةُ السَّجادیة الخامسه» (نوشته [[سید محسن امین]]) و «الصَّحیفةُ السَّجادیةُ السّادسه» (نوشته [[محمدصالح حائری مازندرانی]]) شناخته می‌شوند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> سید محمدباقر موحد ابطحی در اثری با نام «صحیفه سجادیه کامله» ۲۷۲ دعا از امام سجاد را گردآوری کرده است.<ref>موحد ابطحی، الصحیفة السجادیة الکاملة، ۱۴۱۳ق.</ref> محمدباقر مجلسی چند دعای دیگر از امام سجاد را به آخر صحیفه سجادیه افزود که به نام مُلحَقات صحیفه معروف شد.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> در بیشتر نسخه‌های خطی، این ملحقات ثبت شده است.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> | ||
== آثار مرتبط == | ==آثار مرتبط== | ||
[[پرونده:المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفة الکاملة.jpg|بندانگشتی|کتاب المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ الْکامله، فهرست موضوعی بر صحیفه سجادیه به قلم [[سید علی‌اکبر قرشی]]]] | [[پرونده:المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفة الکاملة.jpg|بندانگشتی|کتاب المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ الْکامله، فهرست موضوعی بر صحیفه سجادیه به قلم [[سید علی‌اکبر قرشی]]]] | ||
در خصوص کتاب‌شناسی صحیفه سجادیه کتاب‌هایی نوشته شده است که از جمله آنها می‌توان به پژوهش‌نامه صحیفه سجادیه تألیف مجید غلامی‌جلیسه و [[کتاب‌شناسی امام سجاد صحیفه سجادیه و رساله حقوق (کتاب)|کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق]] نوشته سلمان حبیبی و مختار شمس‌الدینی اشاره کرد.<ref>نگاه کنید به: غلامی جلیسه، پژوهش‌نامه صحیفه سجادیه، ۱۳۹۰ش؛ حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش.</ref> همچنین در زمینه فهرست‌نگاری موضوعات صحیفه کتاب‌هایی نوشته شده که بعضی از آنها به قرار ذیل است: | در خصوص کتاب‌شناسی صحیفه سجادیه کتاب‌هایی نوشته شده است که از جمله آنها می‌توان به پژوهش‌نامه صحیفه سجادیه تألیف مجید غلامی‌جلیسه و [[کتاب‌شناسی امام سجاد صحیفه سجادیه و رساله حقوق (کتاب)|کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق]] نوشته سلمان حبیبی و مختار شمس‌الدینی اشاره کرد.<ref>نگاه کنید به: غلامی جلیسه، پژوهش‌نامه صحیفه سجادیه، ۱۳۹۰ش؛ حبیبی و شمس‌الدینی، کتاب‌شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، ۱۳۹۴ش.</ref> همچنین در زمینه فهرست‌نگاری موضوعات صحیفه کتاب‌هایی نوشته شده که بعضی از آنها به قرار ذیل است: | ||
* الدَّلیلُ اِلی موضوعاتِ الصَّحیفةِ السَّجادیه نوشته محمدحسین مظفر: در این اثر همه موضوعات ذکرشده در صحیفه سجادیه، در نوزده باب کلی بیان و ذیل آنها موضوعات جزئی و فرعی مطرح شده است.<ref>نگاه کنید به: مظفر، الدلیل إلی موضوعات الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۳ق.</ref> این کتاب را دفتر انتشارات اسلامی قم در سال ۱۴۰۳ق منتشر کرده است.<ref>مظفر، الدلیل إلی موضوعات الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۳ق.</ref> | *الدَّلیلُ اِلی موضوعاتِ الصَّحیفةِ السَّجادیه نوشته محمدحسین مظفر: در این اثر همه موضوعات ذکرشده در صحیفه سجادیه، در نوزده باب کلی بیان و ذیل آنها موضوعات جزئی و فرعی مطرح شده است.<ref>نگاه کنید به: مظفر، الدلیل إلی موضوعات الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۳ق.</ref> این کتاب را دفتر انتشارات اسلامی قم در سال ۱۴۰۳ق منتشر کرده است.<ref>مظفر، الدلیل إلی موضوعات الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۳ق.</ref> | ||
* فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، تألیف سیداحمد سجادی و دیگران: این کتاب را که موضوعات آن به ترتیب حروف الفبا سامان یافته، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرای قم در سال ۱۳۸۵ش در سه جلد منتشر کرده است.<ref>سجادی و دیگران، فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، ۱۳۸۵ش.</ref> | *فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، تألیف سیداحمد سجادی و دیگران: این کتاب را که موضوعات آن به ترتیب حروف الفبا سامان یافته، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرای قم در سال ۱۳۸۵ش در سه جلد منتشر کرده است.<ref>سجادی و دیگران، فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، ۱۳۸۵ش.</ref> | ||
* نمایه‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه اثر مصطفی درایتی و دیگران: این اثر در سال ۱۳۷۷ش به کوشش مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران در تهران و در دو جلد چاپ شده است.<ref>درایتی و دیگران، نمایه‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، ۱۳۷۷ش.</ref> | *نمایه‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه اثر مصطفی درایتی و دیگران: این اثر در سال ۱۳۷۷ش به کوشش مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران در تهران و در دو جلد چاپ شده است.<ref>درایتی و دیگران، نمایه‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، ۱۳۷۷ش.</ref> | ||
* حدیث بندگی، اثر سید کاظم ارفع: نویسنده در این اثر موضوعات مطرح‌شده در صحیفه سجادیه را به ترتیب حروف الفبا شرح می‌دهد.<ref>ارفع، حدیث بندگی، ۱۳۸۸ش.</ref> این اثر را انتشارات فیض کاشانی در تهران، در سال ۱۳۸۸ش منتشر کرده است.<ref>ارفع، حدیث بندگی، ۱۳۸۸ش.</ref> | *حدیث بندگی، اثر سید کاظم ارفع: نویسنده در این اثر موضوعات مطرح‌شده در صحیفه سجادیه را به ترتیب حروف الفبا شرح می‌دهد.<ref>ارفع، حدیث بندگی، ۱۳۸۸ش.</ref> این اثر را انتشارات فیض کاشانی در تهران، در سال ۱۳۸۸ش منتشر کرده است.<ref>ارفع، حدیث بندگی، ۱۳۸۸ش.</ref> | ||
* المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ الْکامله اثر [[سید علی‌اکبر قرشی]]: نشر این کتاب به کوشش انتشارات دار التبلیغ اسلامی قم در سال ۱۳۴۳ش انجام شده است.<ref>قرشی، المعجم المفهرس لألفاظ الصحیفة الکامله، ۱۳۴۳ش.</ref> | *المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ الْکامله اثر [[سید علی‌اکبر قرشی]]: نشر این کتاب به کوشش انتشارات دار التبلیغ اسلامی قم در سال ۱۳۴۳ش انجام شده است.<ref>قرشی، المعجم المفهرس لألفاظ الصحیفة الکامله، ۱۳۴۳ش.</ref> | ||
* المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ السَّجادیه اثر فاطمه احمدی: این کتاب را انتشارات اسوه در سال ۱۳۹۴ش چاپ کرده است.<ref>احمدی، المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفة السجادیه، ۱۳۹۴ش.</ref> | *المُعجَمُ الْمُفَهرَسُ لِاَلفاظِ الصَّحیفةِ السَّجادیه اثر فاطمه احمدی: این کتاب را انتشارات اسوه در سال ۱۳۹۴ش چاپ کرده است.<ref>احمدی، المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفة السجادیه، ۱۳۹۴ش.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* صحیفه سجادیه. | * صحیفه سجادیه. | ||
| خط ۱۸۳: | خط ۱۸۳: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/930106 آشنایی اجمالی با صحیفه سجادیه] | *[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/930106 آشنایی اجمالی با صحیفه سجادیه] | ||
* [http://ensani.ir/fa/content/65623/default.aspx اسناد و مشایخ راویان (صحیفه کامله)] | *[http://ensani.ir/fa/content/65623/default.aspx اسناد و مشایخ راویان (صحیفه کامله)] | ||
* [https://ssif1.ir/ سایت مؤسسه و بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه] | *[https://ssif1.ir/ سایت مؤسسه و بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه] | ||
* [https://bonyadsahifeh.com/ سایت بنیاد صحیفه سجادیه اصفهان] | *[https://bonyadsahifeh.com/ سایت بنیاد صحیفه سجادیه اصفهان] | ||
{{دعا}} | {{دعا}} | ||