آیه ۲۳ سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها

برای این آیه شأن‌نزول‌های مختلفی ذکر شده است. به‌گفته نویسنده [[منهج الصادقین فی الزام المخالفین (کتاب)|تفسیر منهج الصادقین]]، بیشتر مفسران و محدثان برآنند که این آیه در شأن [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه بن عبدالمطلب]]، [[جعفر بن ابی‌طالب]] و [[عبیدة بن حارث|عبیده بن حارث]] نازل شده است. روایتی از امام علی(ع) نیز در این باره نقل شده است. در منابع تفسیری اهل‌سنت، [[اسباب نزول|شأن نزول]] این آیه درباره اَنَس بن نَضْر، از [[صحابه]]، بیان شده است.

==متن و ترجمه==

|از میان مؤمنان مردانی‌اند که به آنچه با خدا عهد بستند، صادقانه وفا کردند. برخی از آنان به شهادت رسیدند و برخی از آنها در [همین] انتظارند و [هرگز عقیده خود را] تبدیل نکردند.(ترجمه فولادوند)}}

شأن‌نزول‌های مختلفی برای آیه ۲۳ سوره احزاب نقل شده است. به گفته [[ملا فتح‌الله کاشانی]] (درگذشت ۹۸۸ق) در [[منهج الصادقین فی الزام المخالفین (کتاب)|تفسیر منهج الصادقین]]، جمهور مفسران و محدثان برآنند که این آیه در شأن [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه بن عبدالمُطَّلِب]]، [[جعفر بن ابی‌طالب]] و [[عبیدة بن حارث|عُبیدة بن حارث]] نازل شده است.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۷، ص۲۷۲.</ref> وی در جای دیگری نقل کرده است [[اسباب نزول|سبب نزول]] آیه درباره گروهی از [[صحابه]] مانند حمزه بن عبدالمطلب، [[مصعب بن عمیر|مُصعَب بن عُمیر]] و انس بن جبیر است که نذر کرده بودند تا در میدان جنگ ملازم پیامبر(ص) باشند و تا به شهادت نرسند، آرام نگیرند. خداوند در آیه ۲۳ احزاب این گروه از مؤمنان را توصیف کرده که آنان در عهد خود راست‌‌گو بودند.<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۷، ص۲۷۱.</ref> برپایه روایتی از امام علی(ع) این آیه درباره خودشان، حمزه و جعفر و عبیدة بن حارث نازل شد.<ref>عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۲۵۸.</ref>  

واژه نَحْب به معانی همچون [[نذر]] و پیمان، [[مرگ]] و خطر آمده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۴۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۴۵.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]،<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۴۹.</ref> [[ملا فتح‌الله کاشانی|ملافتح‌الله کاشانی]]،<ref>کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۷، ص۲۷۱.</ref> [[راغب اصفهانی|راغِب اصفهانی]]<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ۷۹۳ و ۷۹۴.</ref> و علامه طباطبایی<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۶، ص۲۹۰.</ref> به نقل از راغب در المفردات، معنای اصلی نَحْب را نذر و «قَضی نَحْبَه» را به معنای وفای به نذر دانسته‌اند؛ اما معتقدند مراد از واژه نحب در آیه ۲۳ احزاب، مردن یا کشته شدن در راه خداست.

درباره اینکه این آیه ناظر به چه کسانی است، میان مفسران اختلاف‌نظر وجود دارد. در [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیر قمی]] از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۰۷ و ج۲، ص۱۸۸و۱۸۹.</ref> و در [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان شیخ طوسی]]<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۸، ص۳۲۹.</ref> آمده است که مراد از کسانی که به شهادت رسیدند، [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] و [[جعفر بن ابی‌طالب]] و مقصود از کسانی که در انتظارند، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] است. این مطلب را [[حاکم حسکانی|حاکم حَسَکانی]] (درگذشت ۴۹۰ق) از علمای اهل‌سنت در [[شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (کتاب)|شَواهدُ التَنزیل]] از [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] نقل کرده است.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۶.</ref> در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که این آیه درباره ما نازل شده است؛ به خدا سوگند من در انتظارم و هیچ تغییر و تبدلی در من ایجاد نشده است.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵؛ عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۲۵۹.</ref>

به باور آیت‌الله مکارم شیرازی، میان تفاسیر و مصادیق ذکر شده ذیل آیه، منافاتی نیست؛ زیرا آیه مفهوم گسترده‌ای دارد که همه شهیدان اسلام را که پیش از ماجرای [[غزوه خندق|جنگ اَحزاب]] شهید شدند و بلکه هر شهیدی در هر زمان و مکان را شامل می‌شود. منتظران نیز تمام کسانی را که در انتظار پیروزی و شهادت بودند، دربرمی‌گیرد؛ البته افرادی مانند حمزه و علی(ع) در رأس این دو گروه قرار داشتند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۴۶ و ۲۴۷.</ref>

این آیه در موارد متعددی درباره شهیدان به کار رفته است. نقل شده [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] این آیه را در [[واقعه کربلا]] و در کنار جنازه [[شهدای کربلا]] همچون [[مسلم بن عوسجه اسدی|مُسْلم بن عَوْسَجَه]] تلاوت نمود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۲۴۶ و ۲۴۷.</ref> همچنین گفته شده آن حضرت هنگامی که خبر شهادت [[مسلم بن عقیل]] را شنید، این آیه را خواند.<ref>مطهری، مجموعه آثار ،۱۳۹۰ش، ج۱۷، ص۳۲۹؛ مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ۱۳۸۸ش، ص۱۶۰.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در پیام تسلیت به مناسبت شهادت [[عطاء‌الله اشرفی اصفهانی]]، از [[شهید محراب|شهدای محراب]]، او را از مصادیق بارز «رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ‌» معرفی کرد.<ref>خمینی،‌ صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۵۰.</ref> در یادواره‌های شهدا و پیام‌های تسلیت درباره شهدا<ref>برای نمونه نگاه کنید به: «[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49118 بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای استان ایلام]»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای؛ «[https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=40583 پیام به مناسبت هفته دفاع مقدس و روز تجلیل از شهیدان و ایثارگران]»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای؛ «[https://noorihamedani.ir/post/view?id=7986 پیام آیت‌الله العظمی نوری همدانی به سومین یادواره شهدای قرآنی]»،‌ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی نوری همدانی؛ «[https://www.isna.ir/news/96101809315 تجلیل از مادران، همسران و دختران شهدای روحانی قم]»، خبرگزاری ایسنا.</ref> از جمله پیام تسلیت [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] و علما در شهادت [[قاسم سلیمانی|سردار سلیمانی]]<ref>«[https://www.mizanonline.ir/fa/news/582942 پیام‌های تسلیت مراجع تقلید، علما و شخصیت‌های حوزوی به شهادت سردار سلیمانی]»، خبرگزاری میزان.</ref> نیز این آیه بسیار به کار رفته است.

==نگارخانه==

پرونده:آیه ۲۳ سور احزاب در دیدار آیت الله خامنه ای با خانواده سردار سلیمانی.jpg|آیه ۲۳ سور احزاب نصب شده در دیدار [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] با خانواده [[قاسم سلیمانی|سردار سلیمانی]] در اولین سالگرد شهادتش. ۱۳۹۹ش.

پرونده:خون‌نامه یگان دیدبانی گردان ادوات لشکر ۳۲ انصارالحسین همدان.jpg|خون‌نامه یگان دیدبانی گردان ادوات لشکر ۳۲ انصارالحسین همدان در ۲ دی ۱۳۶۵ش.