حلال‌زادگی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حلال‌زادگی''' به تولد از راه مشروع و [[حلال]] گفته می‌شود. حلال‌زاده کسی است که از راه مشروع و حلال مانند [[ازدواج|ازدواج صحیح]] متولد شده باشد.

در [[فقه]] با عنوان «طهارت مَولِد» از حلال‌زادگی سخن گفته شده و در برخی [[ابواب فقه]] به عنوان شرط به کار رفته است. فقیهان، حلال‌زادگی و [[ولد الزنا|زنازاده]] نبودن را از جمله شرط‌های [[مجتهد|مجتهدی]] که از او می‌توان [[تقلید (فقه)|تقلید]] کرد، شرط [[امام جماعت]]، [[امام جمعه]]، [[قضاوت|قاضی]] و [[بینه شرعی|شاهد]] دانسته‌اند.

حلال‌زادگی به [[ولد الزنا|زنازاده]] نبودن و تولد از راه مشروع<ref>عاملی، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة‌، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۳</ref> و حلال‌زاده به کسی گفته می‌شود که از راه مشروع و حلال مانند [[ازدواج|ازدواج صحیح]] یا از راهی که در حکم مشروع است مانند [[وطی به شبهه|آمیزش به شبهه]] متولد شده است.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۶۶.</ref>

گفته شده کسی که حلال‌زادگی‌اش مشکوک است؛ ولی پدر و مادر مشخصی دارد، حلال‌زاده محسوب می‌شود؛ اما در صورتی که کودک، پدر و مادر مشخصی نداشته باشد مانند کودکی که پیدا شده، بیشتر [[مجتهد|فقیهان]] او را حلال‌زاده دانسته‌اند؛ هرچند برخی اشکالاتی به آن وارد کرده‌اند.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۶۷.</ref>  

*'''مرجعیت''': حلال‌زادگی را یکی از شرط‌های [[مجتهد|مجتهدی]] دانسته‌اند که از او می‌توان [[تقلید (فقه)|تقلید]] کرد ([[مرجع تقلید]]).<ref>بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ‌ص۱۳.</ref> [[شهید ثانی]] شرطیت حلال‌زادگی را [[اجماع|اجماعی]] دانسته است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۶۲.</ref> در کتاب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]]، زنازاده نبودن به‌عنوان شرط بیان شده است.<ref>طباطبایی یزدی،‌ العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱،‌ ص۲۷.</ref>

[[حسینعلی منتظری]]، از مراجع تقلید شیعه، در کتاب دراسات فی ولایة الفقیه، حلال‌زادگی را یکی از شرایط حاکم جامعه اسلامی دانسته و از او به‌عنوان [[فقیه جامع‌الشرائط|فقیه جامع الشرایط]] نام برده است.<ref>منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۷.</ref>

*'''امامت جماعت و جمعه''': برپایه اجماع فقهای امامیه،<ref>نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۴.</ref> حلال‌زادگی یکی از شرایط [[امام جماعت]] در [[نماز]] به شمار می‌رود و امامت شخص [[ولد الزنا|ولدالزنا]] جایز نیست.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۴.</ref> مستند این حکم را روایات دانسته‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۴.</ref> گفته شده مراد از این شرط، این است که ولدالزنا بودن امام جماعت احراز و معلوم نشده باشد.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، الموسوعة الفقهیه، ۱۴۲۳ق، ج۱۷، ص۲۰.</ref> ازاین‌رو، امامت جماعتِ کسی که در حلال‌زادگی او تردید است و زنازادگی او اثبات نشده، به اتفاق‌نظر فقها، صحیح و جایز شمرده شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۵.</ref> حلال‌زادگی را در [[امام جمعه|امامت جمعه]] نیز شرط دانسته‌اند.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۸۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۲۹۶.</ref>

*'''قضاوت''': حلال‌زادگی از شرایط قاضی و [[قضاوت]] شمرده شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴،‌ ص۵۹؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۰، ص۱۲.</ref> براساس این شرط، قضاوت شخص زنازاده صحیح نیست.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۰، ص۱۳.</ref>

*'''شاهد''': حلال‌زادگی را از شروط شاهد در شهادت دادن در دادگاه شمرده‌اند. بنابراین شهادت ولدالزنا پذیرفته نیست.<ref>نگاه کنید به: محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴،‌ ص۱۲۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۱۱۷و۱۱۸.</ref> [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]]، این نظر را قول مشهورِ نزدیک به [[اجماع]] فقهای امامیه و مستند آن را احادیث معتبر و [[خبر مستفیض|مستفیض]] دانسته است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۱۱۷و۱۱۸.</ref>

در تعدادی از روایات که هم در منابع شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۱۶؛‌ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۳؛ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۱۳۸-۱۳۹؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۵.</ref> و هم در منابع روایی اهل‌سنت آمده،<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۸۷؛ ابن‌جزری، اسنی المطالب، اصفهان، ص۵۷ -۵۹؛ ابن‌مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی‌طالب، ۱۴۲۴ق، ص۷۶و۷۷؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۲۶۵و۲۶۶، ج۱۷، ص۲۵۰ و ج۲۱،‌ ص۳۶۳-۳۶۹.</ref> [[مودت اهل‌بیت(ع)|محبت اهل‌بیت(ع)]] به‌ویژه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نشانه حلال‌زادگی و بغض و دشمنی نسبت به آنان نشانه [[ولد الزنا|حرام‌زادگی]] دانسته شده است. به‌عنوان مثال در منابع اهل‌سنت از [[عبادت بن صامت]] و [[ابوسعید خدری|ابوسعید خُدْری]]، هر دو از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]]، نقل شده که ما فرزندانمان را با محبت علی بن ابی‌طالب می‌آزمودیم؛ اگر آنان به علی بن ابی‌طالب محبت نداشتند، می‌دانستیم که آنها از ما نیستند و حرام‌زاده هستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۲۸۷؛ ابن‌جزری، اسنی المطالب، اصفهان، ص۵۷ -۵۹؛ ابن‌مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی‌طالب، ۱۴۲۴ق، ص۷۶و۷۷.</ref> ابن‌جَزَری (۷۵۱- ۸۳۳ق) محدث و فقیه شافعی‌مذهب، گفته است از قدیم تا زمان او مشهور بود که کسی غیر از ولدالزنا نسبت به علی(ع) دشمنی نمی‌کرد.<ref>ابن‌جزری، اسنی المطالب، اصفهان، ص۵۷.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بحار الانوار]] در بابی با عنوان «أن حبهم علیهم السلام علامة طیب الولادة و بغضهم علامة خبث الولادة؛ ۳۱ حدیث گردآورده<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۱۴۵-۱۵۶.</ref> و در [[مرآة العقول (کتاب)|مرآه العقول]] آنها را [[تواتر|متواتر]] شمرده است.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲۶، ص۴۲۰.</ref>

در مقابل نظر علامه مجلسی مبنی بر تواتر احادیث حلال‌زاده بودن محبان ائمه(ع) و حرام‌زاده بودن دشمنان آنان، برخی از پژوهشگران دینی، سند تعدادی از این روایات را مخدوش دانسته‌اند و معتقدند روایان آن یا ناشناخته‌اند و یا اینکه از غلات به‌شمار می‌روند.<ref>قزوینی، «آیا شیعیان، مخالفان خود را «حرام‌زاده» می‌دانند؟»، مندرج در سایت موسسه تحقیقاتی ولی عصر.</ref> همچنین در مورد این روایات گفته شده حرام‌زاده بودن باعث سلب اختیار انسان نمی‌شود و علّت تامّه [[گناه|ارتکاب گناه]] و دوری از محبت و دوستی اهل بیت(ع) نیست و ممکن است فرزند زنا به واسطه در اختیار گرفتن سرنوشت خود مانند دیگر افراد مُحب ائمه(ع) شود، کما اینکه دلیلی وجود ندارد هر حلال‌زاده‌ای محب ائمه(ع) باشد. طبق این نظر، روایات دشمنی ولدالزنا با اهل بیت(ع)، ناظر به یک حکم کلی نیست؛ بلکه اشاره به وضعیت تکوینی افراد حرام‌زاده دارد که بیشتر از افراد حلال‌زاده در معرض دشمنی با ائمه(ع) قرار می‌گیرند؛ نه اینکه همیشه چنین باشد.{{مدرک}}