روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''روزه''' (به عربی: صوم) خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای دیگر از[[طلوع فجر| اذان صبح]]  تا اذان [[ مغرب شرعی |مغرب]] به انگیزه پیروی از فرمان خداوند است. روزه جزو [[فروع دین]]، برترینِ[[عبادت| عبادات]] و از [[احادیث بنی الاسلام| ارکان پنج‌گانه اسلام]] بوده و در ادیان پیش از [[اسلام]] نیز به روش‌هایی وجود داشته است.

در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله: کسب [[تقوا]]، سپر آتش دوزخ، [[تکفیر گناهان|کفاره گناهان]]، [[زکات]] بدن، عامل دوری از [[شیطان]]. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.

روزه به خودداری کردن از انجام کارهای خاص مانند خوردن و آشامیدن از [[طلوع فجر]] (اذان صبح) تا[[مغرب شرعی| مغرب]] با [[قصد قربت]] گفته می‌شود.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref> البته برخی از فقها روزه را به آماده ساختن [[نفس]] برای اجتناب از [[مبطلات روزه]] تعریف کرده‌اند.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref> به عقیده [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر شیعه، [[اسلام]] در روزه، تنها خودداری از خوردن و آشامیدن را کافی نمی‌داند، بلکه دستور می‌دهد که روزه‌دار از هرچه که موجب آلودگی و ارتکاب گناه است و یا او را به هوس‌ها و [[نفس اماره|وسوسه‌های نفسانی]] سوق می‌دهد، دوری کند.<ref>طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۲.</ref>

مفسران با استفاده از عبارت «لعلکم تتقون؛ باشد كه پرهيزگارى كنيد» در [[آیه روزه]] فلسفه روزه‌‌گرفتن را رسیدن به [[تقوا]] می‌دانند.<ref> نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۶۲۳ـ۶۲۴.</ref> در روایتی که در [[علل الشرائع (کتاب)|کتاب علل‌الشرایع]] در باب علت وجوب روزه نقل شده، فلسفه روزه چشاندن سختی و رنج گرسنگی به ثروتمندان جامعه برای ترحم به فقیران ذکر شده است.<ref> صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ج۲، ص۳۷۸.</ref> همچنین در روایت دیگری درباره فلسفه وجوب روزه ماه رمضان آمده است هنگامی که [[آدم (پیامبر)|حضرت آدم]] از [[شجره ممنوعه]] خورد، اثر آن تا ۳۰ روز در شکم او باقی ماند از این‌رو خدا سی روز روزه بر ذریه‌اش واجب کرد.<ref>صدوق، علل الشرایع، المکتبة الحیدریة، ج۲، ص۳۷۸.</ref> در روایتی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در فلسفه وجوب روزه به یادآوری [[قیامت|روز قیامت]] و توجه به سختی آن اشاره شده است.<ref>نگاه کنید به عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۱۶.</ref> برخی نیز سلامتی بدن را از دیگر فلسفه‌های وجوب روزه می‌دانند و آن را به [[صوموا تصحوا|روایت صوموا تَصِحّوا]] (منسوب به پیامبر) مستند می‌کنند.<ref>سوری لکی، «فلسفه وجوب روزه»، ص۳۲-۳۳.</ref>

در روایات آثار فراوانی برای روزه ذکر شده است برخی آنها عبارتند از:

{{پایان}}

به‌گفته [[عبدالله جوادی آملی]]، مفسر قرآن، در [[تفسیر تسنیم (کتاب)|تفسیر تسنیم]]، روزه روحیه نظم، [[قناعت]] و صبر در برابر [[گناه|گناهان]] و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند.<ref>جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.</ref> همچنین بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در [[ایران]]، در [[رمضان|ماه رمضان]] کاهش پیدا می‌کند.<ref>[http://aftabnews.ir/fa/news/201772/ «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»]، پایگاه خبری آفتاب.</ref> همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است.<ref> رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.</ref> تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان دانسته شده است.<ref> رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref>

بنابر [[آیه روزه|آیه ۱۸۳ سوره بقره]]، روزه در ادیان پیش از [[اسلام]] وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.</ref> در [[تورات]]<ref>نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.</ref> و [[انجیل|اِنجیل]]<ref>انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.</ref> گزارش‌هایی از روزه‌گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] پیش از دریافت [[الواح موسی |الواح]]، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.<ref>سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.</ref> در [[قرآن]] از روزه گرفتن [[زکریا (پیامبر)|زکریا(ع)]]<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> و [[حضرت مریم(س)|مریم(س)]]<ref>سوره مریم، آیه ۲۶.</ref> {{یاد|<nowiki>براساس برخی از تفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است.( علامه طباطبایی]]، المیزان، چاپ اسماعیلیان، ج۲، ص۷.)</nowiki>}}و در روایات<ref>به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.</ref> نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref>

به گفته فقیهان انجام برخی کارها در حال روزه [[مکروه]] است؛ از جمله: لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر، [[سرمه کشیدن]]، هرکاری که موجب ضعف شود، بوییدن گل‌ها، مرطوب کردن لباس، هرکاری که موجب خون‌آلودشدن دهان شود مثل دندان کشیدن، مضمضه کردن آب بدون غرض عقلایی.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۷۱و۱۷۲.</ref>

#بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به [[فقیر]] بدهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.</ref>

#زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و روزه‌هایش را [[اداء|قضا]] کند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.</ref>

#[[ سفر شرعی|مسافری]]{{یاد|منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت [[سفر شرعی |سفرش]] حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).}} که کمتر از ده روز در مقصد بماند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.</ref>البته [[کثیر السفر |کثیرالسفر]] و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.</ref>

شکستن یا بازکردن روزه را [[افطار]] گویند.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.</ref> طبق دیدگاه مشهور فقیهان شیعه، روزه‌دار باید تا وقت [[اذان]] مغرب افطار نکند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.</ref> بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref> و باز کردن روزه با آب، شیر و خرما، [[مستحب]] است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.</ref> برپایه [[ حدیث |روایات]]، افطاری دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.</ref> بر اساس آنچه در [[خطبه شعبانیه]] از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش [[افطاری]] دادن به یک مؤمن در [[ رمضان |ماه رمضان]] برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده و موجب آمرزش [[گناه |گناهان]] است.<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.</ref>

*کسی که روزه ماه رمضان بر او [[واجب]] بوده و نگرفته است باید آن را قضا کند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> قضای روزه، [[واجب فوری]] نیست، ولی باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref>

*کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعدی نیز نتواند روزه بگیرد، قضای آنها واجب نیست، ولی باید برای هر روز، یک [[مد طعام|مُد طعام]] (۷۵۰ گرم گندم) به [[فقیر]] کفاره دهد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۴۰و۶۴۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دار العلم، ج۱، ص۲۹۹.</ref>

*کسی که عمدا و بدون عذر شرعی، روزه واجبش را نگرفته، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب است<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۶؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۶۹.</ref> و کفاره آن، غذا دادن به شصت فقیر و یا دو ماه روزه است که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۸و۹۲۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۸۹.</ref>

*در صورتی که روزه ماه رمضان با کار [[حرام|حرامی]] مانند خوردن [[خمر|شراب]] یا [[زنا]]، باطل شود، [[کفاره جمع]] دارد؛ یعنی باید برای هر روز، هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا دهد،<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴.</ref> البته برخی [[سید علی حسینی سیستانی|مراجع]]، [[کفاره جمع]] را [[احتیاط مستحب]] دانسته‌اند.<ref>سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹.</ref>

برای روزه درجاتی ذکر شده است: روزه عام، روزه خاص و روزه خاص الخاص.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref>

در [[حدیث |احادیث]] معصومان(ع) نیز، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که [[خدا]] نمی‌پسندد<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.</ref> و روزه‌ای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.</ref> همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.<ref>تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.</ref>