روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله:‌ کسب [[تقوا]]، سپر آتش [[جهنم|

دوزخ]]، کفاره [[ گناه |گناهان]]، [[زکات]] بدن، عامل دوری از [[شیطان]]. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.

روزه از نظر فقهی بر چهار قسم [[واجب]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[حرام]] بوده و روزۀ [[رمضان|

ماه رمضان]] از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن، [[آمیزش| آمیزش جنسی]]،‌ [[دروغ]] بستن بر [[خدا]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه |امامان(ع)]]، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی ماندن بر [[جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]]، [[استمناء|خودارضایی]]،‌ فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، [[مبطلات روزه]] هستند. کسی که روزه بر او [[واجب]] است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و [[کفاره]] بر عهده او است.<br>

روزه، از بافضیلت‌ترین [[عبادت |عبادات]]<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۸۱.</ref> و از [[احادیث بنی الاسلام|ستون‌های پنج‌گانه اسلام]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۲، ص۱۸-۲۴ و ج۴، ص۶۲.</ref> و گونه‌ای از [[جهاد]]<ref group="یادداشت">حضرت محمد(ص): «الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَادٌ؛ روزه گرفتن در گرما، جهاد است» (مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴).</ref> شمرده شده و ترک آن عامل خروج از [[ایمان]]<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.</ref> دانسته شده است. روزه آثار فراوانی دارد؛ برخی از آنها عبارتند از:

به‌گفته [[عبدالله جوادی آملی]]، مفسر قرآن و فیلسوف، در [[تفسیر تسنیم (کتاب)|تفسیر تسنیم]]، روزه روحیه نظم، [[قناعت]] و صبر در برابر [[گناه|گناهان]] و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند.<ref>جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.</ref> به عقیده [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر شیعه، [[اسلام]] در عملِ روزه، تنها خوددارى از خوردن و آشاميدن را كافى نمى‌داند، بلكه دستور مى‌دهد كه روزه‌دار از هرچه كه موجب آلودگى و ارتكاب گناه است و يا او را به هوس‌ها و [[نفس اماره|وسوسه‌هاى نفسانى]] سوق مى‌دهد، دوری كند.<ref>طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۲.</ref>

واژه صوم در لغت به‌معنای ترک چیزی یا خودداری کردن از چیزی آمده است.<ref>فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۱۹ق، ج، ص۱۷۱؛ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۳۲۳؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ص۵۰۰.</ref>

==پیشینه روزه‌داری ==

بنابر [[آیه]] ۱۸۳ [[سوره بقره]]، روزه در ادیان پیش از [[اسلام]] وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.</ref> در [[تورات]]<ref>نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.</ref> و [[انجیل]]<ref>انجیل لوقا، فصل۲،‌آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.</ref> گزارش‌هایی از روزه گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] پیش از دریافت [[الواح موسی |الواح]]، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.<ref>سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.</ref> در [[قرآن]] از روزه گرفتن [[زکریا (پیامبر)|زکریا(ع)]]<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> و [[مریم دختر عمران |مریم(س)]]<ref>سوره مریم، آیه ۲۶.</ref> {{یاد| براساس برخی ازتفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است یعنی صحبت نکردن در طی روز یا روزهایی معیّن. علامه طباطبایی تصریح دارد که یهودیان و مسیحیان روز هایی از سال را با شکل های مختلف روزه می گرفتند مانند: روزه به منظور نخوردن گوشت یا شیر یا مطلق خوردن و نوشیدن ، چنانچه در قرآن به روزه زکریّا و نیز مریم که خودداری از سخن گفتن بوده تصریح شده است. ( وفي القرآن قصة صوم زكريا عن الكلام وكذا صوم مريم عن الكلام) [[علامه طباطبایی]]، [[المیزان فی تفسیر القرآن]]، ج۲، ص۷، چاپ اسماعیلیان }}و در روایات<ref>به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.</ref> نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref>

بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ [[رمضان |ماه رمضان]] در [[۲ شعبان |دوم شعبان]]<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.</ref> یا [[۲۸ شعبان]] [[سال ۲ هجری قمری |سال دوم هجری قمری]]، ۱۳ روز پس از [[تغییر قبله]] وضع شد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳، ج۱۸، ص۱۹۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.</ref> این دستور و برخی احکام مربوط به آن در [[قرآن]] آمده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۳-۱۸۵و۱۸۷.</ref> در ابتدای تشریع این حکم، روزه‌داران پس از [[افطار]] تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و رابطه جنسی در تمام ماه رمضان [[حرام]] بود، اما این دو حکم پس از مدتی [[ناسخ و منسوخ |نسخ]] شد.<ref>طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.</ref>

| روزۀ [[واجب]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۰.</ref>||{{ستون-شروع|۳}}

| روزۀ [[حرام]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۴؛امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۶۷.</ref>||{{ستون-شروع|۳}}

| روزۀ [[مکروه]] <ref>جواهر الكلام ، شیخ محمد حسن،  ج۱۷، ص۱۰۳، ناشر: دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش. </ref> {{یاد|کراهت در اینجا به معنای ثواب کمتر است.(طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱).}}||{{ستون-شروع|۲}}

| روزۀ [[مستحب]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۲.</ref>||  

=== کسانی که نباید روزه بگیرند===

# كسى كه به جهت پيرى نمى‌تواند روزه بگيرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛‌ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.</ref>

# بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به [[فقیر]] دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.</ref>

# زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به فقیر دهد و روزه‌هایش را [[اداء|قضا]] کند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.</ref>

# کسی که به جهت ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه‌ بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه.].</ref>

# [[ سفر شرعی|مسافری]]{{یاد|منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت [[سفر شرعی |سفرش]]  حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).}} که کمتر از ده روز در مقصد بماند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.</ref>البته [[کثیر السفر |کثیرالسفر]] و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.</ref>

===اِفطار یا بازکردن روزه ===

*کسی که روزه ماه رمضان بر او [[واجب]] بوده و نگرفته است باید آن را [[اداء|قضا]] کند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة‌، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> قضای روزه، [[واجب فوری]] نیست، ولی باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة‌، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref>

*کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعدی نیز نتواند روزه بگیرد، [[اداء|قضای]] آنها واجب نیست، ولی باید برای هر روز، یک [[مد طعام|مُد طعام]] (۷۵۰ گرم گندم) به [[فقیر]] کفاره دهد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۴۰و۶۴۱؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة‌، دار العلم، ج۱، ص۲۹۹.</ref>  

*روزه خاص الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر دنیایی که مقدمه دین باشد.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref> برخی مراتب سه گانه روزه را به روزه شرعی، اخلاقی، وعرفانی تقسیم کرده اند.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/1170055، «نقش روزه در تعالی انسان از منظر عرفان اسلامی»]، سایت خبرگزاری شبستان.</ref>{{یاد| در سخنان امیرالمؤمنین(ع) به روزه بدن(صوم الجسد به معنای خودداری اختیاری از خوراکی‌ها) و روزه نفس(صوم النفس به معنای کنترل حواس از گناهان و خالی ساختن قلب از بدی‌ها) و روزه قلب(صوم القلب) اشاره شده است. آمدی، غرر الحکم،۱۴۱۰ق، ص۴۲۳.}}

در [[حدیث |احادیث]] معصومین(ع) نیز، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که [[خدا]] نمی‌پسندد<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.</ref> و روزه‌ای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.</ref>{{یاد|قَالَ أَبُو عَبْدِ اَلله عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ : إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ شَعْرُكَ وَ جِلْدُكَ وَ عَدَّدَ أَشْيَاءَ غَيْرَ هَذَا وَ قَالَ لاَ يَكُونُ يَوْمُ صَوْمِكَ كَيَوْمِ فِطْرِكَ«هرگاه روزه گرفتى، گوش و چشم و موى و پوست تو- و چيزهاى دیگر به جز این‌ها را ذکر کرد-روزه بگيرد.»و نیز فرمود: «مبادا روزى که روزه مى‌‌گيرى، همانند روزى باشد که افطار مى‌‌کنى.» }} همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.<ref>تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.</ref>{{یاد|صوم القلب خير من صيام اللّسان و صوم‌اللّسان خير من صيام البطن.}}

* الصوم فی الشریعة الاسلامیة الغرّاء، [[جعفر سبحانی]]، انتشارات مؤسسه امام صادق(ع).

* نور ملکوت روزه، علامه [[سید محمدحسین حسینی تهرانی]]، انتشارات مکتب وحی

* احکام روزه: ‌شرایط روزه، مفطرات روزه، قضا و کفاره، پژوهشکده باقرالعلوم(ع) در دو جلد.

* روزه درمان بیماری‌های روح و جسم، حسین موسوی‌راد، دفتر انتشارات اسلامی.

* [[رمضان|

ماه رمضان]]

== پانویس ==

== یادداشت ==