۱۷٬۸۰۹
ویرایش
روزه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | {{مقاله توصیفی فقهی}} | ||
'''روزه''' (به عربی: صوم) خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای | '''روزه''' (به عربی: صوم) خودداری از خوردن و آشامیدن و برخی کارهای دیگر از[[طلوع فجر| اذان صبح]] تا اذان [[ مغرب شرعی |مغرب]] به انگیزه پیروی از فرمان خدا است. روزه جزو [[فروع دین]]، برترینِ [[عبادت| عبادات]] و از [[احادیث بنی الاسلام| ارکان پنج‌گانه اسلام]] بوده و در ادیان پیش از [[اسلام]] نیز به روش‌هایی وجود داشته است. | ||
در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله: کسب [[تقوا]]، سپر آتش دوزخ، کفاره | در منابع دینی برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بیان شده است؛ از جمله: کسب [[تقوا]]، سپر آتش دوزخ، کفاره گناهان، [[زکات]] بدن، عامل دوری از [[شیطان]]. همچنین گفته می‌شود روزه‌داری آثار جسمی و روانی همچون کاهش اضطراب و افسردگی، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد. | ||
روزه از نظر فقهی بر چهار قسم [[واجب]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[حرام]] بوده و [[روزه ماه رمضان]] از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن،[[آمیزش| آمیزش جنسی]]، [[دروغ]] بستن بر [[خدا]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه |امامان(ع)]]، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی ماندن بر [[جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]]، [[استمناء|خودارضایی]]، فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، [[مبطلات روزه]] هستند. کسی که روزه بر او [[واجب]] است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و [[کفاره]] بر عهده او است. | روزه از نظر فقهی بر چهار قسم [[واجب]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[حرام]] بوده و [[روزه ماه رمضان]] از روزه‌های واجب به شمار می‌رود. خوردن و آشامیدن،[[آمیزش| آمیزش جنسی]]، [[دروغ]] بستن بر [[خدا]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه |امامان(ع)]]، رساندن غبار غلیظ به حلق، باقی ماندن بر [[جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]]، [[استمناء|خودارضایی]]، فرو بردن تمام سر در آب و استفراغ کردن، [[مبطلات روزه]] هستند. کسی که روزه بر او [[واجب]] است، اگر آگاهانه یکی از مبطلات آن را انجام دهد، قضای روزه و [[کفاره]] بر عهده او است. | ||
==جایگاه و آثار روزه‌داری== | ==جایگاه و آثار روزه‌داری== | ||
روزه، از بافضیلت‌ترین [[عبادت |عبادات]]<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۸۱.</ref> و از [[احادیث بنی الاسلام|ستون‌های پنج‌گانه اسلام]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۲، ص۱۸-۲۴ و ج۴، ص۶۲.</ref> و گونه‌ای از [[جهاد]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴.</ref> شمرده شده و ترک آن عامل خروج از [[ایمان]]<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.</ref> دانسته شده است. روزه آثار فراوانی دارد؛ برخی از آنها عبارتند از: | روزه، از بافضیلت‌ترین [[عبادت |عبادات]]<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۸۱.</ref> و از [[احادیث بنی الاسلام|ستون‌های پنج‌گانه اسلام]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۲، ص۱۸-۲۴ و ج۴، ص۶۲.</ref> و گونه‌ای از [[جهاد]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴.</ref> شمرده شده و ترک آن عامل خروج از [[ایمان]]<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.</ref> دانسته شده است. روزه آثار فراوانی دارد؛ برخی از آنها عبارتند از: | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
#عامل شادی در قیامت<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۵.</ref> | #عامل شادی در قیامت<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۵.</ref> | ||
#یاری‌دهنده در مشکلات دنیا و [[آخرت]]<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۴۳، ح۴۱.</ref> | #یاری‌دهنده در مشکلات دنیا و [[آخرت]]<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۴۳، ح۴۱.</ref> | ||
#عامل [[استجابت دعا]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۱۰؛ | #عامل [[استجابت دعا]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۱۰؛ راوندی، الدعوات، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۷.</ref> به‌ویژه هنگام [[افطار]].<ref>راوندی، الدعوات، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۷.</ref> | ||
#عامل تندرستی بدن<ref>پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷، ح۱۸۵۴.</ref> | #عامل تندرستی بدن<ref>پاینده، نهج الفصاحة، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷، ح۱۸۵۴.</ref> | ||
# عامل تقویت حافظه<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۵۱.</ref> | # عامل تقویت حافظه<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۵۱.</ref> | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
به‌گفته [[عبدالله جوادی آملی]]، مفسر قرآن، در [[تفسیر تسنیم (کتاب)|تفسیر تسنیم]]، روزه روحیه نظم، [[قناعت]] و صبر در برابر [[گناه|گناهان]] و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند.<ref>جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.</ref> به عقیده [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر شیعه، [[اسلام]] در عملِ روزه، تنها خوددارى از خوردن و آشاميدن را كافى نمى‌داند، بلكه دستور مى‌دهد كه روزه‌دار از هرچه كه موجب آلودگى و ارتكاب گناه است و يا او را به هوس‌ها و [[نفس اماره|وسوسه‌هاى نفسانى]] سوق مى‌دهد، دوری كند.<ref>طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۲.</ref> | به‌گفته [[عبدالله جوادی آملی]]، مفسر قرآن، در [[تفسیر تسنیم (کتاب)|تفسیر تسنیم]]، روزه روحیه نظم، [[قناعت]] و صبر در برابر [[گناه|گناهان]] و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می‌کند.<ref>جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۲۸۸.</ref> به عقیده [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، مفسر شیعه، [[اسلام]] در عملِ روزه، تنها خوددارى از خوردن و آشاميدن را كافى نمى‌داند، بلكه دستور مى‌دهد كه روزه‌دار از هرچه كه موجب آلودگى و ارتكاب گناه است و يا او را به هوس‌ها و [[نفس اماره|وسوسه‌هاى نفسانى]] سوق مى‌دهد، دوری كند.<ref>طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۲.</ref> | ||
بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در [[ایران]]، در [[رمضان|ماه رمضان]] کاهش پیدا می‌کند.<ref>[http://aftabnews.ir/fa/news/201772/ «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»]، پایگاه خبری آفتاب.</ref> همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است.<ref>رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.</ref> تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان دانسته شده است.<ref> رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه‌ها، آمار تخلفات اجتماعی در [[ایران]]، در [[رمضان|ماه رمضان]] کاهش پیدا می‌کند.<ref>[http://aftabnews.ir/fa/news/201772/ «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان»]، پایگاه خبری آفتاب.</ref> همچنین بر اساس بررسی‌های پزشکی، روزه در تندرستی و سلامتی جسم و روان مفید است.<ref> رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.</ref> تأثیر مثبت در سیستم ایمنی، کاهش اضطراب و افسردگی، سلامت روان، افزایش عزت نفس و پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله آثار روزه در سلامت جسم و روان دانسته شده است.<ref> رضایی، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7416/92425 «روزه‌داری و سلامت از نگاه پزشکی»]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | ||
=== مفهوم‌شناسی === | ===مفهوم‌شناسی=== | ||
روزه خودداری از انجام کارهای خاص مانند خوردن و آشامیدن از طلوع [[طلوع فجر |فجر صادق]] تا [[مغرب شرعی| مغرب]] | روزه به خودداری کردن از انجام کارهای خاص مانند خوردن و آشامیدن از طلوع [[طلوع فجر |فجر صادق]] تا[[مغرب شرعی| مغرب]] با [[قصد قربت]] گفته می‌شود.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref> البته برخی از فقها روزه را به آماده ساختن [[نفس]] برای اجتناب از [[مبطلات روزه]] تعریف کرده‌اند.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۳۶۳.</ref> | ||
==پیشینه روزه‌داری== | ==پیشینه روزه‌داری== | ||
{{اصلی| آیه روزه}} | {{اصلی| آیه روزه}} | ||
بنابر [[آیه]] ۱۸۳ [[سوره بقره]]، روزه در ادیان پیش از [[اسلام]] وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.</ref> در [[تورات]]<ref>نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.</ref> و [[انجیل]]<ref>انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.</ref> گزارش‌هایی از روزه گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] پیش از دریافت [[الواح موسی |الواح]]، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.<ref>سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.</ref> در [[قرآن]] از روزه گرفتن [[زکریا (پیامبر)|زکریا(ع)]]<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> و [[حضرت مریم(س)|مریم(س)]]<ref>سوره مریم، آیه ۲۶.</ref> {{یاد|<nowiki> براساس برخی ازتفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است یعنی صحبت نکردن در طی روز یا روزهایی معیّن. ( علامه طباطبایی]]، المیزان، چاپ اسماعیلیان، ج۲، ص۷.) | بنابر [[آیه]] ۱۸۳ [[سوره بقره]]، روزه در ادیان پیش از [[اسلام]] وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷ و ۸.</ref> در [[تورات]]<ref>نگاه کنید به: سفر خروج، فصل ۳۴، آیه ۲۸؛ کتاب دوم سموئیل، فصل ۱۲، آیه ۱۶؛ کتاب دوم تواریخ، فصل ۲۰، آیه ۳.</ref> و [[انجیل]]<ref>انجیل لوقا، فصل۲،آیه ۳۷، فصل ۴، آیه ۲ و فصل ۵، آیه ۳۴.</ref> گزارش‌هایی از روزه گرفتن امت‌های پیشین ذکر شده است. به تصریح تورات، [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] پیش از دریافت [[الواح موسی |الواح]]، چهل شبانه‌روز روزه گرفت و از خوردن و آشامیدن خودداری نمود.<ref>سفر تثینه، فصل ۹، آیه ۹.</ref> در [[قرآن]] از روزه گرفتن [[زکریا (پیامبر)|زکریا(ع)]]<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> و [[حضرت مریم(س)|مریم(س)]]<ref>سوره مریم، آیه ۲۶.</ref> {{یاد|<nowiki> براساس برخی ازتفاسیر منظور از روزه زکریا و مریم در قرآن روزه سکوت است یعنی صحبت نکردن در طی روز یا روزهایی معیّن.( علامه طباطبایی]]، المیزان، چاپ اسماعیلیان، ج۲، ص۷.)}}و در روایات<ref>به‌عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۷ و ج۱۷، ص۲۹۲.</ref> نیز از روزه در ادیان پیش از اسلام سخن به میان آمده است. همچنین گفته شده روزه در دیگر اقوام پیش از اسلام همچون مصریان، یونانیان، رومیان و هندیان قدیم نیز وجود داشته است.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۷.</ref> | ||
بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ [[رمضان |ماه رمضان]] در [[۲ شعبان |دوم شعبان]]<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.</ref> یا [[۲۸ شعبان]] [[سال ۲ هجری قمری |سال دوم قمری]]، ۱۳ روز پس از [[تغییر قبله]] وضع شد.<ref> | بر اساس منابع اسلامی، دستور روزۀ [[رمضان |ماه رمضان]] در [[۲ شعبان |دوم شعبان]]<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۴۹۵.</ref> یا [[۲۸ شعبان]] [[سال ۲ هجری قمری |سال دوم قمری]]، ۱۳ روز پس از [[تغییر قبله]] وضع شد.<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.</ref> این دستور و برخی احکام مربوط به آن در [[قرآن]] آمده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۳-۱۸۵و۱۸۷.</ref> در ابتدای تشریع این حکم، روزه‌داران پس از [[افطار]] تنها تا پیش از خوابیدن مجاز به غذا خوردن بودند و [[آمیزش|رابطه جنسی]] در تمام ماه رمضان [[حرام]] بود، اما این دو حکم پس از مدتی [[ناسخ و منسوخ |نسخ]] شد.<ref>طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.</ref> | ||
==اقسام روزه== | ==اقسام روزه== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
* روزۀ [[مستحب]]ی زن بدون موافقت شوهر | * روزۀ [[مستحب]]ی زن بدون موافقت شوهر | ||
* [[روزه وصال]] | * [[روزه وصال]] | ||
* روزه نذر برای موفق شدن به کار حرام<ref>یزدی، العروة الوثقی، | * روزه نذر برای موفق شدن به کار حرام<ref>یزدی، العروة الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۴۷۶.</ref> | ||
* [[روزۀ سکوت]]: یعنی نیت کند که در طول روز یا برخی از ساعاتش در حال روزه حرف نزند و نیتش این باشد که اگر حرف بزند روزه‌اش باطل می شود.<ref>یزدی، العروة الوثقی، | * [[روزۀ سکوت]]: یعنی نیت کند که در طول روز یا برخی از ساعاتش در حال روزه حرف نزند و نیتش این باشد که اگر حرف بزند روزه‌اش باطل می شود.<ref>یزدی، العروة الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۴۷۶.</ref> | ||
* روزۀ [[ایام تشریق]](۱۲،۱۱و۱۳ ذی‌حجه) برای کسی که در سرزمین [[منی|مِنا]] است. | * روزۀ [[ایام تشریق]] (۱۲،۱۱و۱۳ ذی‌حجه) برای کسی که در سرزمین [[منی|مِنا]] است. | ||
* روزه مستحبی فرزند اگر موجب اذیت پدر | * روزه مستحبی فرزند اگر موجب اذیت پدر و مادر شود. <ref>یزدی، العروة الوثقی، مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۴۷۶.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
|- | |- | ||
|روزۀ [[مکروه]] <ref>جواهر | |روزۀ [[مکروه]] <ref>نجفی، جواهر الكلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۷، ص۱۰۳.</ref>{{یاد|کراهت در اینجا به معنای ثواب کمتر است.(طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱).}}||{{ستون-شروع|۲}} | ||
*روزۀ [[روز عاشورا]] | *روزۀ [[روز عاشورا]] | ||
* روزۀ [[روز عرفه]] برای کسی که می‌ترسد برای خواندن دعا دچار ضعف شود | * روزۀ [[روز عرفه]] برای کسی که می‌ترسد برای خواندن دعا دچار ضعف شود | ||
*روزۀ روزی که شک دارد روز عرفه است یا [[عید قربان]] | *روزۀ روزی که شک دارد روز عرفه است یا [[عید قربان]] | ||
*روزۀ مستحبی | *روزۀ مستحبی میهمان بدون رضایت میزبان<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ج۱، ص۱۵۵.</ref> | ||
*قضای روزه واجبی که فرصت برای گرفتنش باقی است بدون رضایت میزبان | |||
*روزۀ مستحبی در سفر | *روزۀ مستحبی در سفر | ||
*روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر{{یاد| برخی فقهاء گفته اند که اگر موجب اذیت پدر و مادر بشود جایز نیست واجازه را لازم ندانسته اند. <ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=45840&mid=259097 حکم روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.</ref> }} | *روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر{{یاد| برخی فقهاء گفته اند که اگر موجب اذیت پدر و مادر بشود جایز نیست واجازه را لازم ندانسته اند. <ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=45840&mid=259097 حکم روزۀ مستحبی فرزند بدون اذن پدر]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.</ref> }} | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
|- | |- | ||
|روزۀ [[مستحب]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۲.</ref>|| | |روزۀ [[مستحب]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۲.</ref>|| | ||
غیر از | همه روزهای سال (به غیر از روزهای مستحب، مکروه و حرام) البته روزه در برخی از روزها سفارش بیشتری شده است؛ مانند: روزه سه روز در هر ماه قمری (اولین پنجشنبه و چهارشنبه پس از دهم و تا قبل از بیستم و آخرین پنجشنبه هر ماه قمری)، روزۀ [[رجب|ماه رجب]] و [[شعبان]]، روز [[عید غدیر]]، روز [[بعثت| مبعث]]، روز تولد [[ حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]]، روز [[دحو الارض|دَحْوالارض]]، [[روز عرفه]] در صورتی که موجب ضعف برای خواندن دعا نشود.[[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران| روز مباهله]]، پنج‌شنبه‌ها و [[ جمعه (روز) |جمعه‌ها]]، روزه [[نوروز|عید نوروز]]، نیمه [[جمادی الاولی|جمادی‌الاولی]]<ref>نگاه کنید به: علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵و۶؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۵۲ و ج۱۷، ص۸۹-۱۳۲؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱ و ۶۵۷-۶۶۳.</ref> | ||
|} | |} | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[Image:روزه در هند.jpg|thumb|250px| مراسم [[افطاری]] در [[هندوستان]]]] | [[Image:روزه در هند.jpg|thumb|250px| مراسم [[افطاری]] در [[هند|هندوستان]]]] | ||
===مکروهات روزه=== | ===مکروهات روزه=== | ||
به گفته | به گفته فقیهان انجام برخی کارها در حال روزه [[مکروه]] است؛ از جمله: لمس، بوسیدن و ملاعبه با همسر، [[سرمه کشیدن]]، هرکاری که موجب ضعف شود، بوییدن گل‌ها، مرطوب کردن لباس، هرکاری که موجب خون‌آلود شدن دهان شود مثل دندان کشیدن، مضمضه کردن آب بدون غرض عقلایی.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۷۱و۱۷۲.</ref> | ||
===کسانی که نباید روزه بگیرند=== | ===کسانی که نباید روزه بگیرند=== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
#كسى كه به جهت پيرى نمى‌تواند روزه بگيرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.</ref> | #كسى كه به جهت پيرى نمى‌تواند روزه بگيرد، یا روزه‌داری برای او سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۵، م۱۷۲۵.</ref> | ||
#بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به [[فقیر]] دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.</ref> | #بیماری که زیاد تشنه می‌شود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند یا برای او تحمل تشنگی سخت است؛ البته در صورت دوم باید برای هر روز یک [[مد طعام]] به [[فقیر]] دهد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۶، م۱۷۲۷.</ref> | ||
#زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک | #زن باردار یا شیرده‌ای که شیرش کم است و روزه برای بچه یا خودش ضرر دارد؛ البته باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و روزه‌هایش را [[اداء|قضا]] کند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۷-۹۵۸، م۱۷۲۸ و ۱۷۲۹.</ref> | ||
#کسی که به جهت ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه.].</ref> | #کسی که به جهت ضعف جسمانی روزه گرفتن برایش قابل تحمل نیست یا برایش ضرر دارد؛ البته قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، باید برای هر روز، یک مد طعام به فقیر دهد.<ref>امام خمینی، استفتائات، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، برگزاری رسمی حوزه.].</ref> | ||
#[[ سفر شرعی|مسافری]]{{یاد|منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت [[سفر شرعی |سفرش]] حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).}} که کمتر از ده روز در مقصد بماند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.</ref>البته [[کثیر السفر |کثیرالسفر]] و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.</ref> | #[[ سفر شرعی|مسافری]]{{یاد|منظور از مسافر در شرع کسی است که مسافت [[سفر شرعی |سفرش]] حداقل هشت فرسخ(۴۱ کیلومتر، رفت و برگشت) باشد؛(امام خمینی، توضیح المسائل(مُحَشّی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۸۴، م۱۲۷۲).}} که کمتر از ده روز در مقصد بماند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۵۱، م۱۷۱۴ و ۱۷۲۳.</ref>البته [[کثیر السفر |کثیرالسفر]] و کسانی مثل رانندگان که شغل آنها سفر کردن است، از این حکم مستثتی هستند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۷۰۱.</ref> | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
===اِفطار یا بازکردن روزه=== | ===اِفطار یا بازکردن روزه=== | ||
{{اصلی|افطار|افطاری}} | {{اصلی|افطار|افطاری}} | ||
[[Image:افطار حرم رضوی.jpg|thumb|250px|[[افطاری]] در [[حرم امام رضا (ع)]]]] | [[Image:افطار حرم رضوی.jpg|thumb|250px|[[افطاری]] در [[حرم امام رضا(ع)]]]] | ||
شکستن یا بازکردن روزه را [[افطار]] گویند.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.</ref> طبق دیدگاه مشهور فقیهان [[شیعه]]، روزه‌دار باید تا وقت [[اذان]] مغرب صبر کند و افطار نکند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.</ref> بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref> و باز کردن روزه با آب، شیر و خرما، [[مستحب]] است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.</ref> | شکستن یا بازکردن روزه را [[افطار]] گویند.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۲۴.</ref> طبق دیدگاه مشهور فقیهان [[شیعه]]، روزه‌دار باید تا وقت [[اذان]] مغرب صبر کند و افطار نکند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۸۸۰.</ref> بر اساس روایات، خواندن دعا و تلاوت سوره قدر هنگام افطار<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۴۷-۱۵۱.</ref> و باز کردن روزه با آب، شیر و خرما، [[مستحب]] است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۵۶-۱۶۱.</ref> برپایه [[ حدیث |روایات]]، افطاری دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.</ref> بر اساس آنچه در [[خطبه شعبانیه]] از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش [[افطاری]] دادن به یک مؤمن در [[ رمضان |ماه رمضان]] برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده و موجب آمرزش [[گناه |گناهان]] است.<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.</ref> | ||
برپایه [[ حدیث |روایات]]، افطاری دادن به روزه‌دار فضیلت دارد.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۸ و ۶۹؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۴و۱۳۵.</ref> بر اساس آنچه در [[خطبه شعبانیه]] از پیامبر(ص) نقل شده، پاداش [[افطاری]] دادن به یک مؤمن در [[ رمضان |ماه رمضان]] برابر با ثواب آزاد کردن یک بنده و موجب آمرزش [[گناه |گناهان]] است.<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۶.</ref> | |||
===قضا و کفاره روزه=== | ===قضا و کفاره روزه=== | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۱: | ||
چند نکته درباره قضا و کفاره روزه: | چند نکته درباره قضا و کفاره روزه: | ||
*کسی که روزه ماه رمضان بر او [[واجب]] بوده و نگرفته است باید آن را قضا کند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> قضای روزه، [[واجب فوری]] نیست، ولی باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> | *کسی که روزه ماه رمضان بر او [[واجب]] بوده و نگرفته است باید آن را قضا کند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۵-۶۳۷؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> قضای روزه، [[واجب فوری]] نیست، ولی باید تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۳۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> | ||
*کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعدی نیز نتواند روزه بگیرد، | *کسی که در ماه رمضان به جهت بیماری روزه نگرفته و تا رمضان بعدی نیز نتواند روزه بگیرد، قضای آنها واجب نیست، ولی باید برای هر روز، یک [[مد طعام|مُد طعام]] (۷۵۰ گرم گندم) به [[فقیر]] کفاره دهد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۶۴۰و۶۴۱؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دار العلم، ج۱، ص۲۹۹.</ref> | ||
*کسی که عمدا و بدون عذر شرعی، روزه واجبش را نگرفته، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب است<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۶؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۶۹.</ref> و کفاره آن، غذا دادن به شصت فقیر و یا دو ماه روزه است که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۸و۹۲۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۸۹.</ref> | *کسی که عمدا و بدون عذر شرعی، روزه واجبش را نگرفته، علاوه بر قضا، کفاره نیز بر او واجب است<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۶؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۱۶۹.</ref> و کفاره آن، غذا دادن به شصت فقیر و یا دو ماه روزه است که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲۸و۹۲۹؛ امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۸۹.</ref> | ||
*در صورت تأخیر بدون عذر در انجام قضای روزه تا ماه رمضان بعد، کفاره تأخیر(به ازای هر روزه یک [[مد طعام]]) نیز به آن تعلق می‌گیرد.<ref>امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> | *در صورت تأخیر بدون عذر در انجام قضای روزه تا ماه رمضان بعد، کفاره تأخیر (به ازای هر روزه یک [[مد طعام]]) نیز به آن تعلق می‌گیرد.<ref>امام خمینی، تحرير الوسيلة، دارالعلم، ج۱، ص۲۹۸.</ref> | ||
*در صورتی که روزه ماه رمضان با کار [[حرام|حرامی]] مانند خوردن [[خمر|شراب]] یا [[زنا]]، باطل شود، [[کفاره جمع]] دارد؛ یعنی باید برای هر روز، هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا دهد،<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴.</ref> البته برخی [[سید علی حسینی سیستانی|مراجع]]، [[کفاره جمع]] را [[احتیاط مستحب]] دانسته‌اند.<ref>سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹.</ref> | *در صورتی که روزه ماه رمضان با کار [[حرام|حرامی]] مانند خوردن [[خمر|شراب]] یا [[زنا]]، باطل شود، [[کفاره جمع]] دارد؛ یعنی باید برای هر روز، هم شصت روز روزه بگیرد و هم به شصت فقیر غذا دهد،<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۳۴۴.</ref> البته برخی [[سید علی حسینی سیستانی|مراجع]]، [[کفاره جمع]] را [[احتیاط مستحب]] دانسته‌اند.<ref>سیستانی، توضیح المسائل، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۸-۲۹۹.</ref> | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۲: | ||
*روزه خاص‌الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر دنیایی که مقدمه دین باشد.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref> در سخنان امام علی(ع) نیز به روزه بدن (خودداری اختیاری از خوراکی‌ها) و روزه نفس (کنترل حواس از گناهان و خالی ساختن قلب از بدی‌ها) و روزه قلب اشاره شده است.<ref>آمدی، غرر الحکم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳.</ref> | *روزه خاص‌الخاص، بدین معناست که انسان از دغدغه‌ها و اهداف دنیوی فاصله گیرد، مگر دنیایی که مقدمه دین باشد.<ref>انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۷۲.</ref> در سخنان امام علی(ع) نیز به روزه بدن (خودداری اختیاری از خوراکی‌ها) و روزه نفس (کنترل حواس از گناهان و خالی ساختن قلب از بدی‌ها) و روزه قلب اشاره شده است.<ref>آمدی، غرر الحکم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳.</ref> | ||
در [[حدیث |احادیث]] | در [[حدیث |احادیث]] معصومان(ع) نیز، روزه حقیقی به ترک همه چیزهایی که [[خدا]] نمی‌پسندد<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷.</ref> و روزهای که چشم، گوش، مو و پوست هم روزه‌دار باشد، معرفی شده است،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.</ref> همچنین روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم دانسته شده است.<ref>تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۴۲۳، ح۸۰.</ref> | ||
==کتاب‌شناسی== | ==کتاب‌شناسی== | ||
| خط ۱۶۰: | خط ۱۵۹: | ||
|چنان بر دل هر کسی بود دوست|نماز شب و روزه آیین اوست | |چنان بر دل هر کسی بود دوست|نماز شب و روزه آیین اوست | ||
<ref>[https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/tahmoores/sh1 فردوسی]، سایت گنجور.</ref>}} | <ref>[https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/tahmoores/sh1 فردوسی]، سایت گنجور.</ref>}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۲۱۴: | خط ۲۱۰: | ||
* محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | * محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، ۱۴۱۶ق. | * محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، ۱۴۱۶ق. | ||
*مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، تحقیق: حمید احمدی جلفایی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۲ش/۱۴۳۴ق. | |||
* نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء‌التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق. | * نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء‌التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق. | ||
* [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، خبرگزاری رسمی حوزه،] تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش. | * [http://hawzahnews.com/detail/News/334697 «نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه‌داری با ضعف جسمانی»، خبرگزاری رسمی حوزه،] تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ش. | ||