پرش به محتوا

نماز شب: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۵۲۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۶ اوت ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح ارقام)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:


==اهمیت و فضیلت==
==اهمیت و فضیلت==
نماز شب، از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است که در روایات بر خواندن آن تأکید شده است. از جمله [[پیامبر اکرم|پیامبر(ص)]] در وصیتش به [[امام علی(ع)]] سه بار بر نماز شب سفارش کرده است.<ref> صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۱ و ج۴، ص۱۷۹.</ref> همچنین از آن حضرت خطاب به مسلمانان نقل شده است: «بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد؛ زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد و خشم پروردگار را خاموش می‌کند و سوزش آتش را در [[قیامت]] دفع می‌کند.<ref> متقی هندی، کنز العمال، ج۷، ص۷۹۱، ح۲۱۴۳۱.</ref> ترک‌کنندگان آن از زیان‌کاران معرفی شده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۶. </ref>  
نماز شب، از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است که در روایات بر خواندن آن تأکید شده است. از جمله [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در وصیتش به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] سه بار بر نماز شب سفارش کرده است.<ref> صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۱ و ج۴، ص۱۷۹.</ref> همچنین از آن حضرت خطاب به مسلمانان نقل شده است: «بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد؛ زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد و خشم پروردگار را خاموش می‌کند و سوزش آتش را در [[قیامت]] دفع می‌کند.<ref> متقی هندی، کنز العمال، ج۷، ص۷۹۱، ح۲۱۴۳۱.</ref> ترک‌کنندگان آن از زیان‌کاران معرفی شده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۶. </ref>
{{جعبه نقل قول| عنوان =[[پیامبر(ص)]]:| نقل‌قول= ابراهیم بن سیابه می‌گوید: یکی از خانواده من به [[امام عسکری(ع)]] نامه نوشت و در مورد نماز شب مسافر در اوّل شب سوال کرد، امام(ع) در پاسخ نوشت: فضیلت نماز شب مسافر در اوّل شب مثل فضیلت نماز آخر شب غیرمسافر است.| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع= مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۲۱۰.}}


به گفته شیخ صدوق نماز شب بر پیامبر(ص) واجب بوده است و بر دیگران مستحب صدوق مستند این مطلب را [[آیه ۷۹ سوره اسراء]] ذکر کرده است.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.</ref>
به گفته [[شیخ صدوق]] نماز شب بر پیامبر(ص) واجب بوده است و بر دیگران مستحب. صدوق مستند این مطلب را [[آیه ۷۹ سوره اسراء]] ذکر کرده است.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.</ref>
==چگونگی خواندن نماز شب==
==چگونگی خواندن==


{{جعبه نقل قول| عنوان =آیت‌الله قاضی خطاب به علامه طباطبایی:| نقل‌قول= «فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.»| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع=}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =آیت‌الله قاضی خطاب به علامه طباطبایی:| نقل‌قول= «فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.»| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع=}}
خط ۱۶: خط ۱۵:
نماز شب ۱۱ رکعت است که به این ترتیب خوانده می‌شود:
نماز شب ۱۱ رکعت است که به این ترتیب خوانده می‌شود:
# هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب.
# هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب.
# دو رکعت به نیت [[نماز شفع|نماز شَفع]] که مستحب است در رکعت اول آن [[سوره حمد]] و [[سوره ناس]]، و در رکعت دوم سوره حمد و [[سوره فلق]] خوانده شود.
# دو رکعت به نیت [[نماز شفع|نماز شَفع]]: مستحب است در رکعت اول آن [[سوره فاتحه|سوره حمد]] و [[سوره ناس]] و در رکعت دوم سوره حمد و [[سوره فلق]] خوانده شود.
# یک رکعت به نیت [[نماز وتر|نماز وَتر]] که بهتر است پس از سوره حمد، سه مرتبه [[سوره توحید]] و یک مرتبه سوره‌های [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]] قرائت شود. به طولانی کردن [[قنوت]] این نماز سفارش بیشتری شده است.<ref>بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۸۷.</ref>
# یک رکعت به نیت [[نماز وتر|نماز وَتر]]: بهتر است پس از سوره حمد، سه مرتبه [[سوره اخلاص|سوره توحید]] و یک مرتبه سوره‌های [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]] قرائت شود. به طولانی کردن [[قنوت]] این نماز سفارش شده است.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۲۸۷.</ref> همچنین مستحب است در [[قنوت]] نماز وتر برای چهل مؤمن [[دعا]] یا [[استغفار]] کند. هفتاد مرتبه ذکر {{حدیث|اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ}}، هفت مرتبه: {{حدیث|هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ|ترجمه=این است مقام پناه برنده به تو از آتش دوزخ}}، و سیصد بار «اَلعَفو» بگوید و سپس این دعا را بخواند: {{حدیث|رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ|ترجمه=و به من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی}}
 
==آثار ==
مستحبّ است در [[قنوت]] نماز وتر برای چهل [[مؤمن]] [[دعا]] یا [[استغفار]] کند. هفتاد مرتبه ذکر: {{حدیث|اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ}}، هفت مرتبه: {{حدیث|هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ|ترجمه=این است مقام پناه برنده به تو از آتش دوزخ}}، و سیصد بار «اَلعَفو» بگوید و سپس این دعا را بخواند: {{حدیث|رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ|ترجمه=و به من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی}}
==آثار نماز شب==
{| class="vcard vertical-navbox" style="width:90%; border-radius:15px; text-align:right; font-size:100%; font-weight:normal; font-color:#003300; {{linear-gradient|top|#F0F5E7, #FAFCF7}} ; titlestyle = background:#C9E38F; clear:left; float:no; margin:15px auto; padding:0.2em; z-index:-1;"
{| class="vcard vertical-navbox" style="width:90%; border-radius:15px; text-align:right; font-size:100%; font-weight:normal; font-color:#003300; {{linear-gradient|top|#F0F5E7, #FAFCF7}} ; titlestyle = background:#C9E38F; clear:left; float:no; margin:15px auto; padding:0.2em; z-index:-1;"
|-
|-
خط ۶۲: خط ۵۹:
در روایات، گناه،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص۱۴۶؛ میزان الحکمة، ج ۵/۱۰۴۶۷. </ref> پرخوری<ref>مستدرک الوسایل، ج۶، ص۳۴۰.</ref> از اسباب محروم شدن از نماز شب معرفی شده‌اند.
در روایات، گناه،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص۱۴۶؛ میزان الحکمة، ج ۵/۱۰۴۶۷. </ref> پرخوری<ref>مستدرک الوسایل، ج۶، ص۳۴۰.</ref> از اسباب محروم شدن از نماز شب معرفی شده‌اند.


==آداب و احکام==
==احکام==
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]: {{حدیث|شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ.|ترجمه=شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او در خودداری از آزار مردم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[الخصال]]، ج۱، ص: ۶</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۷۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]: {{حدیث|شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ.|ترجمه=شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او در خودداری از آزار مردم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[الخصال]]، ج۱، ص: ۶</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۷۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
* می‌توان در نماز شب به خواندن نماز شفع و وتر یا نماز وتر به تنهایی اکتفا کرد. بافضیلت‌ترین بخش نماز شب، نماز شَفع و وَتر است و نماز وتر برتر از نماز شفع است.
* می‌توان در نماز شب به خواندن نماز شفع و وتر یا نماز وتر به تنهایی اکتفا کرد. بافضیلت‌ترین بخش نماز شب، نماز شَفع و وَتر است و نماز وتر برتر از نماز شفع است.
* وقت نماز شب از [[نیمه‌شب شرعی]] تا [[فجر صادق]] است و خواندن آن در هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ص۸۶۹-۸۷۲.</ref> [[سید علی سیستانی]] و [[حسین وحید خراسانی]] از مراجع تقلید وقت نماز شب را از ابتدای شب تا [[اذان صبح]] می‌دانند.<ref>[https://www.sistani.org/persian/qa/01067/ سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی]، «پرسش و پاسخ نماز شب»؛ [http://wahidkhorasani.com/فارسی/مسائل-شرعی/محتوا/218_مسائل-شرعی/384_وقت-نافله-های-یومیّه سایت دفتر ایت الله وحید خراسانی]، «وقت نوافل».</ref>
* وقت نماز شب از [[نیمه‌شب شرعی]] تا [[طلوع فجر]] (آغاز وقت نماز صبح) است و خواندن آن در هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ص۸۶۹-۸۷۲.</ref> [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] و [[حسین وحید خراسانی]] از مراجع تقلید، وقت نماز شب را از ابتدای شب می‌دانند.<ref>[https://www.sistani.org/persian/qa/01067/ سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی]، «پرسش و پاسخ نماز شب»؛ [http://wahidkhorasani.com/فارسی/مسائل-شرعی/محتوا/218_مسائل-شرعی/384_وقت-نافله-های-یومیّه سایت دفتر ایت الله وحید خراسانی]، «وقت نوافل».</ref>
# می‌توان نماز شب را نشسته خواند. ولی در حالت نشسته بهتر است که هر دو رکعت نشسته یک رکعت ایستاده لحاظ شود.
* در صورتی که نماز شب در حالت نشسته خوانده می‌شود بهتر است که هر دو رکعت نشسته یک رکعت ایستاده لحاظ شود.
# مسافر و کسی که برای او سخت است نماز را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
* مسافر و کسی که برای او سخت است نماز را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
# خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌توان به خواندن سوره حمد اکتفا کرد. همچنین [[قنوت]] در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌توان آن را بدون قنوت خواند.
* قضای نماز شب بر آن خواندن آن پیش از [[نیمه‌شب شرعی|نیمه‌شب]] برتری دارد.<ref>نگاه کنید به: عرفانیان، میرزاغلامرضا، «صلاة اللیل» صص ۱۲۵-۱۲۶</ref>  
# لازم نیست همه یازده رکعت را پشت سر هم بخواند و البته در چند نوبت خواندن بهتر است.
* در صورت نخواندن نماز شد، می‌توان قضای آن را به جا آورد.
# اگر مشغول نماز شب بود و هنگام [[اذان]] شد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده می‌تواند بقیه نماز شب را سبکتر بخواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می‌کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می‌خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می‌خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می‌کند.
 
# قضای نماز شب بر تقدیم آن یعنی پیش از [[نیمه شب شرعی|نیمه‌شب]] خواندن برتری دارد.<ref>نگاه کنید به: عرفانیان، میرزاغلامرضا، «صلاة اللیل» صص ۱۲۵-۱۲۶</ref> سفارش شده در صورت محروم شدن از این نماز در وقت خود، قضای آن به جا آورده شود.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۰۲.</ref>
=== آداب ===
===دعای حزین===
# [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] خواندن دعای خاصی را در قنوت نماز وتر [[مستحب]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۲۸۶</ref>
# [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] خواندن دعای خاصی را در قنوت نماز وتر [[مستحب]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۲۸۶</ref>
# به گفته شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] پس از نماز شب خواندن [[دعای حزین]]{{یاد|اُناجیکَ یا مَوْجُوداً فی کُلِّ مَکانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدائی فَقَدْ عَظُمَ جُرْمی وَ قَلَّ حَیآئی،
به گفته شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] پس از نماز شب خواندن [[دعای حزین]]{{یاد|اُناجیکَ یا مَوْجُوداً فی کُلِّ مَکانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدائی فَقَدْ عَظُمَ جُرْمی وَ قَلَّ حَیآئی،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ اَیَّ الاَهْوالِ اَتَذَکَّرُ وَ اَیَّها اَنْسی وَ لَوْلَمْ یَکُنْ اِلا الْمَوْتُ لَکَفی کَیْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهی،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ اَیَّ الاَهْوالِ اَتَذَکَّرُ وَ اَیَّها اَنْسی وَ لَوْلَمْ یَکُنْ اِلا الْمَوْتُ لَکَفی کَیْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهی،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ حَتّی مَتی وَ اِلی مَتی اَقُولُ لَکَ الْعُتْبی مَرَّةً بَعْدَ اُخْری ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدی صِدْقاً وَ لا وَفاءً فَیاغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِکَ یا اَللَّهُ مِنْ هَویً قَدْ غَلَبَنی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیا قَدْ تَزَیَّنَتْ لی وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّی،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ حَتّی مَتی وَ اِلی مَتی اَقُولُ لَکَ الْعُتْبی مَرَّةً بَعْدَ اُخْری ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدی صِدْقاً وَ لا وَفاءً فَیاغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِکَ یا اَللَّهُ مِنْ هَویً قَدْ غَلَبَنی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیا قَدْ تَزَیَّنَتْ لی وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّی،
خط ۸۲: خط ۷۸:
(راز گویم با تو ای که هستی در هر جا و مکان، تا شاید فریادم را بشنوی، چونکه جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است. *مولایم ای مولایم، کدامیک از هراس هایم را یادآوری کنم و کدامیک را فراموش کنم و اگر نباشد، چسان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگتر و سخت تر است.*مولای من ای مولایم، تا چه وقت و تا کی بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم داری، نه یک بار بلکه بارها، ولی باز هم تو راستی و وفا از من نبینی، پس ای فریاد و باز هم ای فریاد، به درگاه تو، خدایا، از هوای نفسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که بر من حمله ور شده و از دنیایی که خود را برایم آراسته و از نفس فرمانده به بدی جز آنکه پروردگارم رحم کند.*مولای من ای مولایم، اگر به کسی چون من رحم کرده‌ای، پس به من نیز رحم کن و اگر کسی را مانند من پذیرفته‌ای، مرا هم بپذیر، ای پذیرنده ساحران (فرعون ) مرا هم بپذیر، ای که تا بوده از او نیکی دیده ام، ای که غذایم دادی به نعمت‌های خود در هر صبح و شام، رحم کن به من، روزی که به نزدت آیم، تنها در حالی که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزاری جویند، حتی پدر و مادرم و حتی کسی که رنج و تلاشم برای او بوده*پس اگر تو نیز به من رحم نکنی پس چه کسی به من رحم کند و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند، آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسی از من آنچه تو بدان داناتری از خودم، پس اگر بگویم آری کجا از عدل تو گریزگاهی است و اگر بگویم نکردم جواب دهی آیا من گواه تو نیستم*
(راز گویم با تو ای که هستی در هر جا و مکان، تا شاید فریادم را بشنوی، چونکه جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است. *مولایم ای مولایم، کدامیک از هراس هایم را یادآوری کنم و کدامیک را فراموش کنم و اگر نباشد، چسان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگتر و سخت تر است.*مولای من ای مولایم، تا چه وقت و تا کی بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم داری، نه یک بار بلکه بارها، ولی باز هم تو راستی و وفا از من نبینی، پس ای فریاد و باز هم ای فریاد، به درگاه تو، خدایا، از هوای نفسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که بر من حمله ور شده و از دنیایی که خود را برایم آراسته و از نفس فرمانده به بدی جز آنکه پروردگارم رحم کند.*مولای من ای مولایم، اگر به کسی چون من رحم کرده‌ای، پس به من نیز رحم کن و اگر کسی را مانند من پذیرفته‌ای، مرا هم بپذیر، ای پذیرنده ساحران (فرعون ) مرا هم بپذیر، ای که تا بوده از او نیکی دیده ام، ای که غذایم دادی به نعمت‌های خود در هر صبح و شام، رحم کن به من، روزی که به نزدت آیم، تنها در حالی که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزاری جویند، حتی پدر و مادرم و حتی کسی که رنج و تلاشم برای او بوده*پس اگر تو نیز به من رحم نکنی پس چه کسی به من رحم کند و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند، آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسی از من آنچه تو بدان داناتری از خودم، پس اگر بگویم آری کجا از عدل تو گریزگاهی است و اگر بگویم نکردم جواب دهی آیا من گواه تو نیستم*
پس گذشتت را گذشتت را خواهانم ای مولایم پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود، ای مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.)}} سفارش شده است.<ref> شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳-۱۶۴.</ref>
پس گذشتت را گذشتت را خواهانم ای مولایم پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود، ای مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.)}} سفارش شده است.<ref> شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳-۱۶۴.</ref>
==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
{{ستون|۴}}
{{ستون|۴}}