کاربر:Mkhaghanif/صفحه تمرین
جایگاه و اهمیت
کلمات ناظر به خانواده: عیال، اسرة، ناء، أهل،
احکام فقهی ناظر به خانواده
تشکیل خانواده
توصیه به تشکیل خانواده، ازدواج، محارم، مهریه، نفقه (هزینه زندگی)، مسکن،
روابط زناشوئی
جدایی
جدایی از طرف مرد، جدایی از طرف زن، جدایی دو طرفه، فسخ نکاح، مرگ، بی‌خبری از شوهر
فرزندان
فرزندآوری، تنظیم خانواده، ولایت، حضانت، هزینه‌ها
حقوق والدین
جایگاه محوری پدر و جد در خانواده بر اساس فقه اسلامی
اخلاق در خانواده
جایگاه این بحث در متون اصلی دینی، کتاب‌های معروف ناظر به اخلاق در خانواده
چالش‌ها
چند همسری، ازدواج موقت
رویکردها به مسئله شر
طرح مسئله شر در شاخه‌های مختلف علمی و دیدگاه‌های متفاوت اندیشمندان نسبت به آن، موجب شده که رویکردهای متعددی در این زمینه شکل بگیرد. به همین دلیل، مسئله شر از دیدگاه‌های گوناگونی بررسی شده است:
رویکرد فلسفی
فلاسفه بر این باورند که خداوند خیرخواه محض است و به‌واسطه قاعده سنخیت بین علت و معلول، طبیعی است از خیر محض شر صادر نشود. بر همین اساس، دو رویکرد عدمی و وجودی برای پاسخگویی به شبهه شر ارائه کرده‌اند. در پاسخ اول، فلاسفه با رویکرد عدمی به این نتیجه رسیده‌اند که شر به‌طور مستقل وجود ندارد بلکه در نبود خیرات معنا پیدا می‌کند، بنابراین نیازی به صادرکننده شر نیست. بدین معنا که شرور یا به ذات خود عدم وجود چیزی هستند یا نداشتن کمال در چیزی تلقی می‌شوند. با اثبات عدمی بودن شرور، نیازی به علت نیست.[۱]
ملاصدرا فیلسوف شیعی در پاسخ دوم، جهان هستی را به پنج صورت تقسیم کرده است که صدور سه صورت آن بر خداوند محال است.[۲] براساس این تقسیم‌بندی، جهان هستی به پنج حالت قابل تقسیم است: خیر محض، شر محض، خیر بسیار با الشر اندک، شر بسیار با الخیر اندک و یا تساوی خیر و شر. حکمت خداوند تنها با دو حالت اول سازگار است و از این رو تنها این دو حالت توسط خداوند خلق شده‌اند که با مطلقاً خیربودن او سازگاری دارد.[۳] مسئله شر در علم فلسفه، در چند موضوع آمده که اهم آنها این موارد است: قاعده «الواحد لا یصدر منه إلا الواحد»، بحث «تبیین ماهیت خیر و شر»،[۴] مسئله «علت دخول شر بر قضای الهی»، موضوع «تلازم شرور با عالم مادی و مقدمه بودن شرور برای حصول خیرات کثیر در عالم و کمتر بودن شرور این عالم نسبت به خیرات آن»[۵]
رویکرد کلامی
مسئله شر در علم کلام قدیم، در ارتباط با موضوع «عدل الهی» مطرح شده و متکلمان مسلمان معمولاً بحث از شرور را در بحث افعال الهی و ذیل بحث توحید مطرح می‌کنند.[۶] متکلمان برای توضیح ارتباط بین حوادث ناگوار و عدالت خداوند دو پاسخ کلی و جزیی ارائه کرده‌اند. در پاسخ کلی، متکلم با استفاده از براهین عقلی بر اثبات عدالت الهی تمرکز دارد؛ اما در پاسخ جزیی، هدف او روشن ساختن حکمت نهفته در پس این اتفاقات ناگوار است.[۷]
به باور محققان به دلیل کافی‌نبودن جواب فلاسفه و رفع‌نشدن مشکل منافات شرور با عدالت خداوند؛ متکلمان به فکر جواب‌های جدیدی افتادند.[۸] مرتضی مطهری فیلسوف شیعی، باور دارد که جواب عدمی بودن شرور فلاسفه، به تنهایی نمی‌تواند برای حل مشکل عدل الهی کافی باشد.[۹] متکلمان دو راه‌حل «عوض» و «استحقاق» را مطرح کرده‌اند.[۱۰] متکلمان در دوره‌های متأخر برای پاسخگویی به مسئله شر، از نظریه‌های فلسفی مثل عدمی‌بودن شرور نیز استفاده کرده‌اند.[۱۱]
رویکرد فلسفه دین
مسئله شر در فلسفه دین با سه دیدگاه مختلف مورد بحث قرار گرفته است: «مسئله منطقی شر»، «شر به عنوان دلیلی علیه وجود خداوند» و «شر اگزیستانسیالیستی». در مسئله منطقی شر، ناسازگاری میان سه ویژگی اصلی خداوند، یعنی علم مطلق، قدرت مطلق و خیرخواهی مطلق با وجود شرور بررسی می‌شود. در بحث شر به عنوان دلیلی علیه وجود خداوند، این ادعا مطرح می‌شود که متکلمان توضیح منطقی قابل قبولی برای حضور شرور در جهان ارائه نمی‌دهند. در نهایت، شر اگزیستانسیالیستی بر جنبه‌های احساسی و عاطفی مسئله شر تمرکز دارد.[۱۲]
رویکرد اخلاقی
مسئله شر در حوزه فلسفه اخلاق، به تحلیل چگونگی تخصیص مفاهیم خوبی و بدی به موضوعات خاص می‌پردازد. اینکه چگونه یک موضوع به عنوان خوب یا بد شناخته می‌شود، از جمله مسائل اصلی مطرح شده در فلسفه اخلاق است.[۱۳]
- ↑ حسن‌زاده مشکانی، «بررسی و نقد راه‌حل عدمی انگاری شرور در دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی»، ۱۴۰۳ش، ص۷۶-۷۷.
- ↑ ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج ۷، ص ۶۹.
- ↑ میرداماد، القبسات، ۱۳۶۷ش، ص۴۳۳-۴۳۴.
- ↑ ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج ۷، ص ۵۹ - ۶۷ و طباطبائی، نهایة الحکمة، ۱۴۲۶ق، ص ٣١١.
- ↑ سهروردی، منطق التلویحات، ۱۳۳۴، ص ۷۸ - ۹۵.
- ↑ مطهری، عدل الهی، ۱۳۷۴ش، ص۶۲.
- ↑ حسن‌زاده مشکانی، بررسی تطبیقی دیدگاه جان هاسپرس و آیت‌الله جوادی آملی در مسئله شر، ۱۴۰۲ش، ص۱۵.
- ↑ جعفری، جبر و اختیار، ۱۳۸۸ش، ص۲۹۲-۲۹۴.
- ↑ مطهری، عدل الهی، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۷.
- ↑ سنجری، مسئله منطقی شر، ۱۳۹۰ش، ص۵۶-۵۸. (علامه حلی در کتاب باب حادی عشر در صفحه ۴۵ به توجیه شرور از باب عوض و انتصاف می‌پردازد.)
- ↑ خرازی، بدایه المعارف فی شرح العقاید الامامیه، بی‌تا، ج1، ص129
- ↑ پترسون و دیگران عقل و اعتقاد دینی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۸۴.
- ↑ حسن‌زاده مشکانی، بررسی تطبیقی دیدگاه جان هاسپرس و آیت‌الله جوادی آملی در مسئله شر، ۱۴۰۲ش، ص17.