کاربر:Hasaninasab/صفحه تمرین
رابعه دختر ابوالعباس
رابعه (-685 ق) دختر ابوالعباس احمد و نوه مستعصم آخرین خلیفه عباسی بود. دختر ابوالعباس احمد فرزند المستعصم بالله آخرین خلیفه عباسی، از زنان نیکوکار شیعه و ارباب فصاحت و اهل برّ و احسان. وی علوم اسلامی و فنون ادب را در دربار پدرش فراگرفت و بر اثر هوشمندی به مقام والای علمی نایل گردید. در سال 670 ق با شرف الدین هارون صدر اعظم عراق یکی از رجال برجسته شیعه ازدواج کرد و شدیداً تحت تأثیر خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام قرار گرفت و از محبّین آل علی شد. رابعه در امر نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و بازسازی مساجد و مدارس و برگزاری مجالس عزاداری و روضه خوانی بسیار کوشا بود، و موقوفات زیادی برای روشنایی و تعمیرات عتبات تعیین نمود. وی سرانجام در سال 685 ق با تسلّط ارغون خان که متمایل به یهودیت بود، همراه با اعضای دیگر خانواده اش به جرم تشیّع به شهادت رسیدند.(کتاب زنان نامدار شیعه به اهتمام احمد عیسی‌فر)
وفيها (سال 670ق) تزوَّج الصّاحب شَرَفُ الدّين هارون بن الوزير شمس الدّين الجوينيّ ببغداد برابعة بنت أحمد بن أمير المؤمنين المستعصم، على صَدَاقٍ مَبلغُهُ مائة ألف دينار مصريّ، وعقده قاضي القُضاة سِراجُ الدّين محمد بن أبي فِراس في دار صاحب الدّيوان علاء الدّين، بإنشاء بهاءَ الدّين عليّ بن عيسى الإربليّ، وشرطت عليه والدةُ العروس بأنْ لا يشرب الخمر، فأجاب.( تاريخ الاسلام - ت تدمري نویسنده : الذهبي، شمس الدين جلد : 49 صفحه : 66)
منصور [2] ابن صاحب الدّيوان علاء الدّين عطا ملك. الجْوينيّ، ثم البغداديّ، لَقَبُه نظام الدّين. قتلوه فِي رجب وهو شابّ. وأمّه هِيّ شمس والدة السّتّ رابعة بِنْت وليّ العهد أَحْمَد بْن المستعصم. ودُفن بتُربة والدته. وكان قد سَمِعَ «المقامات» من الشّيْخ فخر الدّين عَبْد اللَّه بْن ... [3] ، عَنْ منوجِهْر، عَنِ المصنّف. وكتب عَلَى ياقوت.
تربة السيدة زبيدة، (عائشة خاتون ومدرستها)، هذه التربة لم تكن لزوج هارون الرشيد وإنما تعود إلى (زبيدة بنت هارون الجويني) ، وأمها رابعة بنت أحمد ابن الخليفة المستعصم بالله. وللعلاقة اشتهرت غلطا بأنها زوجة هارون الرشيد.(موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نویسنده : العزاوي، عباس جلد : 5 صفحه : 231)
(سنة 685ق): توفيت رابعة ابنة أبي العباس أحمد ابن الخليفة المستعصم بالله زوجة الخواجة هارون ابن الصاحب شمس الدين محمد بن الجويني ببغداد ودفنت في تربة والدتها التي بمشهد عبيد الله. وقد مر ذكر أولادها.(موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نویسنده : العزاوي، عباس جلد : 1 صفحه : 381)
السيدة زبيدة : وتعرف (بالست زبيدة) وهذه بنت هارون الجويني من زوجته رابعة بنت أبي العباس أحمد ابن الخليفة المستعصم. والتربة المعروفة باسم ست زبيدة نقطع بأنها لها ، إذ لم نر من نال مكانة مثل هذه في عصرها ولا مثل أبيها وأمها وزوجها ... فلا غرابة أن تكون لها هذه التربة ... وقد مرّ بيان صداقها ... (موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نویسنده : العزاوي، عباس جلد : 1 صفحه : 457)
موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نویسنده : العزاوي، عباس جلد : 1 صفحه : 301 مطالب خوبی درباره ازدواج و مهریه رابعه دارد.
ورابعة هذه لها من هارون ثلاثة أولاد زبيدة والأمين والمأمون (موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نویسنده : العزاوي، عباس جلد : 1 صفحه : 333)
رابعة [1] بِنْت وليّ العهد أَبِي الْعَبَّاس أَحْمَد بْن المستعصم باللَّه.
وتُعرف بالسّيّدة النّبويّة، صاحبة الصّاحب الجليل [2] هارون بْن الصّاحب شمس الدّين مُحَمَّد بْن مُحَمَّد الْجُوينيّ، وأمّ أولاده المأمون عَبْد اللَّه، والأمين أَحْمَد، وزُبيدة.
ماتت ببغداد ودُفنت عند أمّها فِي جمادى الآخرة.
وفي هذه الأيّام قُتِل زوجها هارون [3] ، فلم يعلم أحدهما بموت الآخر.
وكان صَدَاقها عَلَيْهِ مائة ألف دينار، وهذا ما سُمع إلّا لملك. (تاريخ الاسلام - ت تدمري نویسنده : الذهبي، شمس الدين جلد : 51 صفحه : 218)
السيدة النبوية 00 - 0 - 685هـ - 000 - 1286م رابعة، بنت ولي العهد أبي العباس أحمد بن المستعصم بالله، أمير المؤمنين، وتعرف بالسيدة النبوية، زوجة الصاحب الملك هارون بن الصاحب شمس الدين محمد بن محمد الجويني، وأم أولاده: المأمون عبد الله، والأمير أحمد، وزبيدة. وكان صداقها على زوجها هارون المذكور مائة ألف دينار، " كصداق خديجة السلجوقية على الخليفة القائم بأمر الله، وكذلك المكتفي زوج ابنته زبيدة بالسلطان مسعود بن محمد بن ملكشاة السلجوقي على صداق مائة ألف دينار ". وماتت رابعة - صاحبة الترجمة - ببغداد سنة خمس وثمانين وستمائة في جمادى الآخرة. وفي التاريخ المذكور أيضاً قتل زوجها هارون المذكور، فلم يعلم أحد منهما بموت الآخر.( المنهل الصافي والمستوفي بعد الوافي نویسنده : ابن تغري بردي جلد : 5 صفحه : 338)
عبدالله بن مسمع
عبدالله بن مَسْمَع یکی از دو نامه‌رسان دعوت کوفیان از امام حسین (ع).
عبدالله بن مسمع الهمدانی السبیعی.[۱]
در سال 60 قمری وقتی خبر وفات معاویه، خلافت یزید و بیعت نکردن امام حسین (ع) به کوفه رسید، برخی شیعیان کوفه در خانه سلیمان بن صرد جمع شدند و نامه‌ای برای امام حسین (ع) نوشتند و وی را به کوفه دعوت کردند. نامه‌رسان‌های این نامه عبدالله بن مسمع و عبدالله بن وال بودند. این دو نفر به سرعت به سمت مکه رفتند و روز دهم ماه رمضان نامه را به امام حسین (ع) در مکه رساندند.[(الإرشاد، المفيد، ج2، ص37)] عبدالله بن مسمع در واقعه کربلا (سال 61ق) حضور نیافت و گفته شده است پس از این واقعه از توابین شد.[۲]
مرثیه
مرثیه‌سرایی سرودن و خواندان اشعار در سوگ عزیزان. شهادت امام حسین (ع) و از گونه‌های عزاداری است.
مفهوم‌شناسی
مرثیه به معنای شعری است که در رثای مرده سروده می‌شود و
پیشینه
مرثیه بر شهادت امام حسین و یارانش، از نخستین ساعات پس از واقعه عاشورا آغاز شد؛ از امام چهارم شیعیان و حضرت زینب کبری(س) در کربلا تا ام سلمه همسر پیامبر(ص) در مدینه.[۳]
امامان شیعه توجه ویژه‌ای به مرثیه‌سرایان واقعه کربلا نشان می‌داده‌اند؛ کمیت اسدی، سید حمیری، دعبل خزاعی، عبدالله بن کثیر و عوف بن عبدالله برخی از مرثیه‌سرایان معاصر ائمه بوده‌اند. به گزارش شیخ مفید در امالی، اولین مرثیه درباره امام حسین (ع) را عبة بن عمرو سهمی سروده است و به گزارش سید محسن امین در اعیان الشیعه، سلیمان بن قتة العروی التیمی.[۴]
شاعران هندی، ترک و ایرانی هم به سرودن مرثیه پرداخته‌اند؛ شاعرانی هندی از قبیل محمد رفیع سودا، میر محمدتقی، میرزا فصیح، عزیز لکنوی، جوش ملیح‌آبادی و سیماب اکبرآبادی. بغدادلی روحی، سید مشتاق مصطفی، عثمان نورس و ینی سحرلی آولی از مرثیه‌سرایان ترک‌زبان بوده‌اند.[۵]
گسترش مرثیه در ایران
با گسترش آیین‌ها و مجالس سوگواری در ایران، مرثیه‌سرایی هم اهمیت بسیاری یافت و این مرثیه‌ها در مجالس عزاداری خوانده می‌شد[۶] و محتشم کاشانی، اهلی شیرازی، فیاض لاهیجی و وصال شیرازی به مرثیه‌سرایی درباره واقعه عاشورا می‌پرداختند. شاعرانی مانند علی موسوی گرمارودی، علی اکبر خوشدل تهرانی، حبیب الله چایچیان، غلامرضا سازگار و علی انسانی، از مرثیه‌سرایان معاصر ایران‌اند.[۷]
پانویس
- ↑ إبصار العين، السماوي، ص38
- ↑ إبصار العين، السماوي، ص:38
- ↑ محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مرثیه‌سرایی، ۱۳۸۷ش، ص ۱۴.
- ↑ ملکی، «مرثیه»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۴۴۲.
- ↑ ملکی، «مرثیه»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۴۴۲.
- ↑ ملکی، «مرثیه»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۴۴۲.
- ↑ ملکی، «مرثیه»، در فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص ۴۴۲ و ۴۴۳.
یادداشت
منابع
- محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ‌نامه مرثیه‌سرایی و عزاداری سیدالشهدا علیه‌السلام، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش
- ملکی، امیرعیسی، «مرثیه»، در مجله فرهنگ سوگ شیعی، به اهتمام محسن حسام مظاهری، تهران، خیمه، ۱۳۹۵ش.
دیگر
مسائل مشکل
تست
 علی دهکردی در نقش شیخ مفید | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کارگردان | سیروس مقدم |
| نویسنده | محمود حسنی |
| بازیگران | محمدعلی کشاورز، علی دهکردی، آتیلا پسیانی، امین تارخ، داریوش ارجمند، کتایون ریاحی |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |