قبل از بعثت. اندیشمندان مسلمان بر این باوراند كـه پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت نمی‌توانست بخواند یا بنویسد و برای یادگیری این دو، نزد معلمی تعلیم ندید.[۱] از نظر مفسران، آیه ۴۸ سوره عنکبوت به صراحت بر این مطلب اشاره دارد.[۲]
شهید مطهری از اندیشمندان معاصر شیعه بیان می‌کند که احدی از مورخان، مسلمان یا غیر مسلمان، مدعی نشده است که آن حضرت در دوران کودکی یا جوانی، چه رسد به دوران پیری که دوره رسالت است، نزد کسی خواندن یا نوشتن آموخته است. همچنین احدی ادعا نکرده و موردی را نشان نداده است که آن حضرت قبل از دوران رسالت یک سطر خوانده و یا یک کلمه نوشته است.[۳]
مطهری در تایید نظر خود می‌نویسد: مردم حجاز، در آن زمان عموما مردمی بی‌سواد بودند. افرادی از آن‌ها که می‌توانستند بخوانند و بنویسند بسیار کم و مشخص بودند. ممکن نیست که شخصی در آن محیط، این فن را بیاموزد و در میان مردم به این صفت معروف نشود. در حالی‌که مخالفان پیامبر به این جهت او را متهم نکردند که چون با سواد است و خواندن و نوشتن می‌داند کتاب‌هایی نزد خود دارد و مطالبی که می‌آورد از آن کتاب‌ها استفاده کرده است. اگر پیامبر(ص) کوچک‌ترین آشنایی با خواندن و نوشتن می‌داشت قطعا مورد این اتهام واقع می‌شد.[۴]
امام رضا(ع) در مناظره با رأس الجالوت (عالم یهودی) از جمله دلایل صدق پیامبری حضرت محمد(ص) را این مسئله می‌داند که او هیچ کتابی نخوانده و نزد هیچ استادی نرفته بود. با این حال، کتابی آورد که حکایت پیامبران و خبر گذشتگان و آیندگان در آن آمده است. [۵]
بعد از بعثت. اندیشمندان مسلمان در خصوص بی سواد و با سواد بودن پیامبر(ص) بعد از بعثت اختلاف نظر دارند.[۶] برخی مانند سید مرتضی باور دارند که حضرت در دوران رسالت هم می خوانده و هم می نوشته است.[۷] طرفداران این نظریه با بهره‌گیری از آیات و روایات قائل شده اند چگونه ممکن است وحی - که همه چیز را می‌آموخته است - خواندن و نوشتن را نیاموخته باشد؟![۸] برخی عقیده دارند که پیامبر بعد از بعثت می‌خواند، ولی نمی‌نوشت.[۹]
شیخ صدوق در معانی الأخبار روایتی از امام جواد(ع) نقل می‌کند که در آن امام از باسواد بودن پیامبر(ص) سخن می‌گوید. در این روایت آمده است چطور کسی که نمی‌تواند بنوسید، می‌تواند کتاب را به دیگران بیاموزد؟ به خدا قسم رسول خدا(ص) به هفتاد و دو یا هفتاد و سه زبان می‌خواندند و می‌نوشتند.[۱۰]
در صحیح بخاری از منابع اهل‌سنت آمده است که در جریان صلح حدیبیه خود رسول خدا(ص) شخصاً عهد‌نامه را گرفت و نوشت.[۱۱] قرطبی از مفسران اهل‌سنت در تفسیر آیه ۴۸ سوره عنکبوت به نقل از عامر شعبی آورده است که پیامبر اکرم نامه شخصی به نام عیینه بن حصن را شخصاً مطالعه کرد و از آن‌چه در آن نوشته شده بود، خبر داد.[۱۲]
پانویس
- ↑ ابراهیمی و طهماسبی، نقد و بررسی آرای مستشرقان درباره امّی بودن پیامبر اکرم(ص)، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره ۵، شماره ۱۸، پاییز ۱۳۹۳.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۶۸ش، ج۸، ص۶۱؛ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۶، ص۴۰.
- ↑ مطهری، پیامبر امی، ۱۳۸۱ش، ص۹.
- ↑ مطهری، پیامبر امی، ۱۳۸۱ش، ص۹-۱۰.
- ↑ شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۵۷ش، ص ۴۱۹.
- ↑ ابراهیمی و طهماسبی، نقد و بررسی آرای مستشرقان درباره امّی بودن پیامبر اکرم(ص)، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره ۵، شماره ۱۸، پاییز ۱۳۹۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۱۳۵.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ج۳، ص۲۱۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۱۳۳.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ۱۳۷۹ق، ص۵۳-۵۴.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۶۸.
- ↑ قرطبی، تفسیر القرطبی، ۱۴۰۵ق، ج۱۳، ص۳۵۲.
منابع
- ابراهیمی، ابراهیم و طهماسبی، اصغر، نقد و بررسی آرای مستشرقان درباره امّی بودن پیامبر اکرم(ص)، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره ۵، شماره ۱۸، پاییز ۱۳۹۳.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، به تحقیق محمد زهیر بن ناصر، دارطوق النجاة، ۱۴۲۲ق.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۹ق.
- قرطبی، شمس الدین، تفسیر القرطبی، بیروت، دارإحياء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مطهری، مرتضی، پیامبر امی، تهران، صدرا، ۱۳۸۱ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، قم، مدرسه امیرالمومنین، ۱۳۶۸ش.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |