ویکی شیعه:Featured articles/2025/29
عالم ذر از نظریات درباره جایگاه میثاق الهی، که بر اساس آن، خدا انسانها را پیش از حیات دنیوی، به صورت ذرّه خلق کرده و با آنان در خصوص ربوبیت خودش پیمان بسته است. میان دانشمندان دینی درباره واقعیت عالم ذر اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی آن را مسلّم و غیرقابل انکار میدانند و برخی آن را امری غیرقابل پذیرش محسوب میکنند. عالم ذر به این دلیل مورد توجه عالمان دینی قرار گرفته که تفاوتهایی در خلقت میان انسانها وجود دارد و بر اساس تفاوتها اشکالاتی متوجه عدل الهی میشود. برپایه نظریه عالم ذر، اگر فردی در خانواده نامناسب، شرایط بد و ویژگیهای نامطلوبی در دنیا قرار گرفته است، نتیجه امتحان خودش در عالم ذر بوده است. افراد خوب هم چون زودتر و بهتر از دیگران به ربوبیت خدا گواهی دادهاند، در این دنیا در وضعیت بهتری قرار داده شدهاند. موافقان عالم ذر، برای اثبات آن، به قرآن، روایات متعدد، و استدلالهای عقلی استناد میکنند. مخالفان نیز آیات قرآن، ضعف سندی و محتوایی روایات، و تضاد وجود عالم ذر با عقل را از دلایل خود بر رد این نظریه بیان میکنند. در زمینه جایگاه میثاق الهی، نظریات جایگزینی هم برای عالم ذر وجود دارد. مثلاً برخی میگویند، منظور از شهادت انسانها به ربوبیت خداوند، فطرت الهی انسان است که وجود خدا را تصدیق میکند. برخی از عالم ملکوت سخن گفتهاند که در آنجا انسان با علم حضوری خدا را درک میکند. طبق دیدگاه جمعی از علما نیز میثاق الهی همان آگاهی درونیِ ناشی از عقل انسان است. درباره مسئله عالم ذر آثاری نوشته شده است؛ ازجمله کتاب اَلمَقاصِدُ العَلِیَّةُ فی الْمطالبِ السَنِیَّة (هدفهای والا در مباحث ارزشمند و متعالی)، نوشته عبدالحسین امینی، فقیه و متکلم است که بیش از ۲۰۰ صفحه از آن به تفسیر آیه میثاق اختصاص یافته است.
دیگر مقالات منتخب: صلوات – جهنم – بسط تجربه نبوی