ویکی شیعه:Featured articles/2025/10
سیره عقلاء یا بنای عقلاء، عادت مردم و توافق عملیشان بر انجام یا ترک کاری است. سیره عقلاء اصطلاحی پرکاربرد در فقه و اصول فقه است و مسائل زیادی در فقه، بهویژه در ابواب معاملات به کمک آن اثبات میشود. سیرهٔ عقلا مسئلهای اصولی است و در علم اصول درباره شرایط حجیت آن بحث میشود و از جهتی دیگر، خودش دلیلی برای اثبات اعتبار برخی مسائل اصولی، مثل حجیت خبر واحد ثقه و حجیت ظواهر است. حجیت یک سیرهٔ عقلائی زمانی اثبات میشود که اصطلاحاً مورد امضای شارع قرار گرفته باشد؛ یعنی ردع یا منعی از سوی وی نسبت به آن سیره نرسیده باشد. از سیره عقلاء برای تنقیح و روشن ساختن موضوع حکم شرعی هم استفاده میشود؛ بدین بیان که گاهی حکم شرعی بهوسیله دلیلی از قرآن و سنت یا غیر آندو اثبات میشود، ولی موضوع آن حکم مبهم است. سیره عقلاء یکی از راههایی است که به کمک آن میتوان این گونه موضوعات را روشن ساخت. برای مثال در دلیل شرعی آمده که «آلت قمار حرام است» و این سیره عقلاء یا عرف است که تعیین میکند چه چیزی آلت قمار محسوب میشود. به سیرههایی که پس از عصر معصوم(ع) ایجاد شدهاند، سیرههای مستحدثه گویند. درباره حجیت این سیرهها اختلافنظر است. اصولیان راههایی برای تشخیص سیرههای عقلائی، چه در عصر معصوم و چه غیر آن و همچنین راههایی برای احراز عدم منع سیرههای عقلایی از سوی شارع معرفی کردهاند.
دیگر مقالات منتخب: هابیل – بقعههای بقیع – سپاه صحابه