ویکی شیعه:نوشتار پیشنهادی هفته/۲۰۲۱/۳۸
خُطبه مُتّقین یا خطبه هَمّام از خطبه‌های مشهور نهج البلاغه درباره صفات پرهیزکاران است. امام علی(ع) به درخواست یکی از شیعیان به نام هَمّام این خطبه را ایراد کرد. در خطبه متقین، رفتارهای فردی، اجتماعی و عبادی متقین به‌گونه‌ای تصویر شده است که گویند همام، پس از شنیدن آن صفات، مدهوش شد و جان داد.
نیک‌گفتاری، میانه‌روی، فروتنی، گوش‌دادن به علم سودمند، حریص در طلب دانش، شکیبایی در سختی، بخشیدن کسی که بدو ستم کرده، دوری از سخن زشت و فروبردن خشم ازجمله اوصاف اجتماعی افراد باتقوا است که در این خطبه بدان اشاره شده است. حضرت علی(ع) درباره اوصاف فردی متقین به مواردی چون بدگمانی به خویشتن، ترس از ستوده شدن توسط دیگران، ایمان همراه با یقین و بردباری اشاره کرده است.
در خطبه متقین رابطه انسان متقی با خالق هستی، در قالب نمازهای شبانه همراه با تلاوت قرآن، دواجویی از قرآن، اثرگذاری آیات قرآن بر جان آنها، خشوع در عبادت و یاد و سپاس خدا در طول شبانه روز تصویر شده است.
خطبه متقین توسط افراد متعددی چون محمدتقی مجلسی در کتاب شرح حدیث همام، محمدجواد تستری در کتاب تنبیه العباد، میر آصف قزوینی در کتاب شرح خطبه همام و عبدالکریم سروش در کتاب اوصاف پارسایان شرح شده است. ترجمه‌ها و شرح‌های منظوم نیز از این خطبه ارائه شده است.