محمد بن ابراهیم نعمانی: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*ابن ابى زينب، محمد، غيبت، ترجمه جواد غفاری، تهران، | *ابن ابى زينب، محمد، غيبت، ترجمه جواد غفاری، تهران، 1363ش | ||
*ابوغالب زراری، احمد، رساله آل اعين، به كوشش محمدعلى ابطحى، اصفهان، | *ابوغالب زراری، احمد، رساله آل اعين، به كوشش محمدعلى ابطحى، اصفهان، 1399ق | ||
*اردبيلى، محمد، جامع الرواه، بيروت، | *اردبيلى، محمد، جامع الرواه، بيروت، 1983م | ||
*افندی اصفهانى، ميرزا عبدالله، رياض العلماء، به كوشش احمد حسينى و محمود مرعشى، قم، | *افندی اصفهانى، ميرزا عبدالله، رياض العلماء، به كوشش احمد حسينى و محمود مرعشى، قم، 1401ق | ||
*حلى، حسن بن على، رجال، به كوشش جلال‌الدين محدث ارموی، تهران، | *حلى، حسن بن على، رجال، به كوشش جلال‌الدين محدث ارموی، تهران، 1342ش | ||
*خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، بيروت، | *خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، بيروت، 1390ق | ||
*صدر، حسن، تأسيس الشيعه، بغداد، | *صدر، حسن، تأسيس الشيعه، بغداد، 1370ق | ||
*علامه حلى، حسن بن يوسف، خلاصه الافوال فى معرفه الرجال، تهران، | *علامه حلى، حسن بن يوسف، خلاصه الافوال فى معرفه الرجال، تهران، 1311ق | ||
*غفاری، على‌اكبر، مقدمه بر غيبت ابن ابى | *غفاری، على‌اكبر، مقدمه بر غيبت ابن ابى زينب | ||
*قمى، عباس، فوائد الرضويه، تهران، | *قمى، عباس، فوائد الرضويه، تهران، 1327ش | ||
*مامقانى، حسن، تتقيح المقال، نجف، | *مامقانى، حسن، تتقيح المقال، نجف، 1352ق | ||
*مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، | *مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، 1983م | ||
*نجاشى، احمد، رجال، به كوشش شيخ على محلانى حائری، تهران، | *نجاشى، احمد، رجال، به كوشش شيخ على محلانى حائری، تهران، 1317ق | ||
*نوری، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، تهران، 1321ق | *نوری، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، تهران، 1321ق | ||
نسخهٔ ۱۱ مارس ۲۰۱۴، ساعت ۱۹:۲۲
ابوعبدالله محمد بن ابراهيم نعمانى، معروف به اِبْن‌ِ اَبى زِيْنَب كاتب (د 360ق/971م)، متكلم، مفسر و محدّث شيعى قرن چهارم هجری قمری که برای کسب علم و شنیدن حدیث به شهرهای مختلف از جمله شیراز، قم، بغداد و حلب مسافرت کرد. وی از شاگردان ممتاز کلینی به شمار می رود. از ابن ابی زینب آثار زیادی بر جای مانده است که مهم ترین آن کتاب الغیبه اوست.
تولد
تاريخ تولد وی معلوم نيست. زادگاه او را برخى شهر نُعمانيه مصر يا يمن و يا حجاز دانسته‌اند، [۱] اما آنچه درست مى‌نمايد اين است كه نعمانى از شهر نعمانيه عراق (در ميان واسط و بغداد) بوده است. [۲]
سفرهای علمی
از زندگى وی همين اندازه معلوم است كه در سال 313ق به شيراز آمده و در آن شهر از ابوالقاسم موسى بن محمد اشعری قمى حديث آموخته و در قم احتمالاً ازعلى بن حسين بن بابويه پدر شیخ صدوق حديث شنيده است [۳]. پس از آن به بغداد سفر كرده [۴] و در آنجا از عالمان و محدّثان و فقيهان بنامى چون محمد بن همام اسكافى، احمد بن محمد بن سعيدبن عقده كوفى و محمد بن يعقوب كلينى (د 329ق) حديث فرا گرفته است.
پس از چندی از بغداد آهنگ سفر به شام كرده و در 333ق در طبريه (از شهرهای اردن) از محمد بن عبدالله طبرانى و عبدالله بن عبدالملك بن سهل طبرانى حديث شنيده و پس از آن در شام از محمد بن عثمان بن علان دهنى بغدادی حديث آموخته و در سال های پايانى روزگارش به حلب كه شهری شيعى نشين بوده است، رفته و تا پايان زندگى در آنجا مانده و در همانجا به نشر حديث و معارف شيعى پرداخته و در شام درگذشته است. [۵]
اساتید
نعمانى در ايران و عراق و شام، افزون بر مشايخ و استادان ياد شده، از اين كسان نيز بهره برده است:
- احمد بن نصر بن هوذه باهلى
- ابوعلى احمد بن محمد بن يعقوب بن عمار كوفى
- حسين بن محمد باوری
- سلامه ابن محمد بن اسماعيل ارزنى
- عبدالعزيز بن عبدالله بن يونس موصلى
- عبدالواحد بن عبدالله بن يونس موصلى
- على بن احمد بندنيجى
- محمد بن حسن بن محمد جمهور قمى
- محمد بن عبدالله بن جعفر حميری [۶]
نعمانى بيش از همه از ابن عقده كوفى و كلينى بهره گرفته است. از تعداد حديث هايى كه او از ابن عقده در كتاب غيبت خود نقل كرده و نيز جملات احترام آميزی كه در مورد وی آورده [۷]، پيداست كه از اين استاد تأثير بسيار پذيرفته است.
وی از شاگردان بسيار نزديك و مورد اعتماد كلينى به شمار مى‌آمد. كاملاً روشن نيست كه وی هنگامى كه محمد بن يعقوب كلينى در ری مى‌زيست با او بوده و يا هنگامى كه وی در اواخر زندگى در بغداد به سر مى‌برده، از او بهره گرفته است، ولى با توجه به اينكه در منابع تاريخى از ديدار نعمانى از ری ياد نشده و همچنين قطعى است كه در روزگاری كه محمد بن يعقوب در بغداد بوده، نعمانى هم در آن شهر مى‌زيسته است، مى‌توان گفت كه نعمانى در بغداد از محضر كلينى بهره برده است. وی كافى كلينى را نوشته و از اين رو به كاتب شهرت يافته و نسخه او به «نسخه كافى نعمانى» مشهور شده است.
ابن ابی زینب در رجال نجاشی
نخستين كسى كه، هر چند به اختصار، از نعمانى ياد كرده و موقعيت وی را باز گفته، نجاشی است كه در كتاب رجال خويش او را ستوده است. او نعمانى را از بزرگان شيعه، عظيم القدر، شريف المنزله، صحيح العقيده و كثير الحديث دانسته است [۸].
مجلسى نيز او را از فقهای بزرگ شمرده [۹] و فاضِل كامل‌ِ پرهيزگار خوانده است. [۱۰]
روایت کنندگان از ابن ابی زینب
كسانى كه از نعمانى حديث نقل كرده‌اند، اندكند: يكى از كسانى كه از او حديث آموخته و نقل كرده ابوالحسين محمد بن على شجاعى كاتب است كه در حلب روزگاری نزد وی بوده و كتاب غيبت استادش را نگاشته است [۱۱]؛ ديگری ابو غالب زراری (د 368ق/ 978م) است كه او را ديده و از وی حديث نقل كرده است. [۱۲]
آثار
مهم‌ترين آثاری كه به ابن ابى زينب منسوب است، اينهاست:
- الغيبة
- الرد على الاسماعيلية
- الفرائض
- التفسير و التسلى [۱۳]. كتاب تفسير او همان است كه سيد مرتضى آن را تلخيص كرده و با عنوان المحكم و المتشابه تدوين نموده است. [۱۴]
مشهورترين اثر
مشهورترين اثر نعمانى كتاب غيبت اوست كه اخيراً به فارسى ترجمه شده و همراه با متن به چاپ رسيده است [۱۵]. اين كتاب كه در 342ق/953م در حلب تأليف شده، دارای 26 باب و 445 حديث است و ظاهراً نخستين كتابى است كه در موضوع غيبت مهدی منتظر(ع) نگاشته شده است. [۱۶]
دلیل نگارش کتاب غیبت
در نيمه اول قرن چهارم هجری قمری كه غيبت امام مهدی (ع) به درازا كشيد و به ويژه پس از درگذشت ابوالحسن صيمری (329ق/940م)، آخرين نفر از نايبان چهارگانه امام و پايان دوره غيبت صغری، آشفتگى فكری و تزلزل اعتقادی بسياری در شيعيان پديد آمد و بسياری به شك و دودلى دچار شدند و برخى به اعتراض و حتى انكار برخاستند. نعمانى كه در اين روزگار مى‌زيست، برای استحكام بخشيدن به بنيادهای فكری تشيع و نيز برای پاسخگويى به نيازهای اعتقادی شيعيان در امر امامت و راز غيبت امام دوازدهم كتاب غيبت را تأليف كرد. اين كتاب شامل روايات نقل شده از پيامبر(ص) و ائمه(ع) در موضوع غيبت و بحث هايى در همين موضوع است. نعمانى در مقدمه كتاب به اوضاع و احوال آن روزگار و انگيزه خود در تدوين كتاب غيبت اشاراتى دارد. [۱۷]
پانویس
منابع
- ابن ابى زينب، محمد، غيبت، ترجمه جواد غفاری، تهران، 1363ش
- ابوغالب زراری، احمد، رساله آل اعين، به كوشش محمدعلى ابطحى، اصفهان، 1399ق
- اردبيلى، محمد، جامع الرواه، بيروت، 1983م
- افندی اصفهانى، ميرزا عبدالله، رياض العلماء، به كوشش احمد حسينى و محمود مرعشى، قم، 1401ق
- حلى، حسن بن على، رجال، به كوشش جلال‌الدين محدث ارموی، تهران، 1342ش
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، بيروت، 1390ق
- صدر، حسن، تأسيس الشيعه، بغداد، 1370ق
- علامه حلى، حسن بن يوسف، خلاصه الافوال فى معرفه الرجال، تهران، 1311ق
- غفاری، على‌اكبر، مقدمه بر غيبت ابن ابى زينب
- قمى، عباس، فوائد الرضويه، تهران، 1327ش
- مامقانى، حسن، تتقيح المقال، نجف، 1352ق
- مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، 1983م
- نجاشى، احمد، رجال، به كوشش شيخ على محلانى حائری، تهران، 1317ق
- نوری، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، تهران، 1321ق
پیوند به بیرون
اين مقاله با تلخيص از دايرة المعارف بزرگ اسلامي، اخذ شده است