۱۴٬۹۸۰
ویرایش
امام رضا علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
}} | }} | ||
'''علی بن موسی بن جعفر(ع)''' معروف به '''امام رضا''' ([[سال ۱۴۸ هجری قمری|۱۴۸]]–[[سال ۲۰۳ هجری قمری|۲۰۳ق]]) هشتمین امام | '''علی بن موسی بن جعفر(ع)''' معروف به '''امام رضا''' ([[سال ۱۴۸ هجری قمری|۱۴۸]]–[[سال ۲۰۳ هجری قمری|۲۰۳ق]]) هشتمین امام [[امامیه|مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی]] است. او، از سال [[سال ۱۸۳ هجری قمری|۱۸۳ق]]، به‌مدت بیست سال، امامت شیعیان را برعهده داشت و دورهٔ امامتش با خلافت [[هارون عباسی]]، [[محمد امین عباسی|محمدِ امین]] و [[مأمون عباسی]] هم‌زمان بود. | ||
امام رضا(ع) در سال‌های واپسین، عمرش به‌دستور مأمون، از [[مدینه]] به [[مرو|مَرْو]] در [[خراسان بزرگ|خراسان]] فراخوانده و ولیعهد مأمون شد. مورخان و عالمان شیعه [[ولایتعهدی امام رضا(ع)]] را مهم‌ترین رویداد سیاسی زندگی او می‌دانند و می‌گویند امام به‌اجبار مأمون، به این کار تن داده است. | امام رضا(ع) در سال‌های واپسین، عمرش به‌دستور مأمون، از [[مدینه]] به [[مرو|مَرْو]] در [[خراسان بزرگ|خراسان]] فراخوانده و ولیعهد مأمون شد. مورخان و عالمان شیعه [[ولایتعهدی امام رضا(ع)]] را مهم‌ترین رویداد سیاسی زندگی او می‌دانند و می‌گویند امام به‌اجبار مأمون، به این کار تن داده است. | ||
با وجود این، برخی از | با وجود این، برخی از تاریخ‌نگاران بر این باورند که [[سفر امام رضا به مرو|ورود امام رضا(ع) به ایران]] تأثیر مهمی بر گسترش شیعه در آن داشته است؛ زیرا وی در ورود به ایران، در هر شهری، با مردم دیدار می‌کرد و به پاسخ‌های آنان، برمبنای احادیث امامان پاسخ می‌گفت. همچنین با شرکت در جلسات مناظره با عالمان و ادیان و مذاهب مختلف و برتری علمی بر آنان، جایگاه علمی‌اش به‌عنوان [[امامت|امام شیعه]] برای مردم آشکار می‌شد. | ||
در شهرها و مناطق مختلف ایران، بناهایی چون [[مسجد]] و [[قدمگاه|قدمگاه]]، به‌نام امام رضا نام‌گذاری شده که محل اسقرار او در مسیر حرکتش به مرو بوده و این را نشانهٔ تأثیر آمدن امام رضا(ع) به ایران بر گسترش شیعه در این کشور می‌دانند. | در شهرها و مناطق مختلف ایران، بناهایی چون [[مسجد]] و [[قدمگاه|قدمگاه]]، به‌نام امام رضا نام‌گذاری شده که محل اسقرار او در مسیر حرکتش به مرو بوده و این را نشانهٔ تأثیر آمدن امام رضا(ع) به ایران بر گسترش شیعه در این کشور می‌دانند. | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
براساس دیدگاه بیشتر عالمان شیعه، امام رضا(ع) در ۵۵سالگی در [[طوس]]، به‌وسیلهٔ مأمون مسموم شد و به [[شهادت]] رسید و در [[بقعه هارونیه|بقعهٔ هارونیه]] در [[سناباد|روستای سَناباد]] دفن شد. او تنهاامام از میان [[امامان شیعه]] است که در ایران دفن شده است. [[حرم امام رضا(ع)|حرم امام رضا]] در [[مشهد]] از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان است. [[حرم حضرت معصومه(س)|حرم فاطمهٔ معصومه]]، خواهر او نیز در ایران واقع شده که مشهورترین آرامگاه این کشور، پس از حرم رضوی شمرده می‌شود. | براساس دیدگاه بیشتر عالمان شیعه، امام رضا(ع) در ۵۵سالگی در [[طوس]]، به‌وسیلهٔ مأمون مسموم شد و به [[شهادت]] رسید و در [[بقعه هارونیه|بقعهٔ هارونیه]] در [[سناباد|روستای سَناباد]] دفن شد. او تنهاامام از میان [[امامان شیعه]] است که در ایران دفن شده است. [[حرم امام رضا(ع)|حرم امام رضا]] در [[مشهد]] از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان است. [[حرم حضرت معصومه(س)|حرم فاطمهٔ معصومه]]، خواهر او نیز در ایران واقع شده که مشهورترین آرامگاه این کشور، پس از حرم رضوی شمرده می‌شود. | ||
درباره امام رضا(ع)، کتابهای بسیار و آثار ادبی متعددی مثل، شعر، رمان و فیلم تولید شده است. برخی از آن‌ها بدین شرح است: کتاب [[الحیاة السیاسیة للامام الرضا (کتاب)|اَلحیاةُ السّیاسیةُ لِلْامامِ الرّضا(ع)]]، نوشتهٔ [[سید جعفر مرتضی عاملی]]؛ کتاب [[الامام الرضا علیه السلام تاریخ و دراسة (کتاب)|اَلامامُ | درباره امام رضا(ع)، کتابهای بسیار و آثار ادبی متعددی مثل، شعر، رمان و فیلم تولید شده است. برخی از آن‌ها بدین شرح است: کتاب [[الحیاة السیاسیة للامام الرضا (کتاب)|اَلحیاةُ السّیاسیةُ لِلْامامِ الرّضا(ع)]]، نوشتهٔ [[سید جعفر مرتضی عاملی]]؛ کتاب [[الامام الرضا علیه السلام تاریخ و دراسة (کتاب)|اَلامامُ الرِّضا؛ تاریخٌ و دراسةٌ]]، اثر [[سید محمدجواد فضل‌الله|سید محمدجواد فضل‌الله]]؛ کتاب ''حیاةُ الْامام علیِّ بنِ موسَی الرِّضا(ع)؛ دراسةٌ و تحلیلٌ''، اثر [[باقر شریف قرشی|باقر شریف قَرَشی]]؛ ''حکمت‌نامهٔ رضوی''، از [[محمد محمدی ری‌شهری]] و همکاران؛ شعر [[قطعه‌ای از بهشت (تصنیف)|«قطعه‌ای از بهشت]]»، اثر [[حبیب‌الله چایچیان]]؛ شعر «[[با آل علی هرکه درافتاد ورافتاد|با آل‌علی هرکه در افتاد ورافتاد]]» اثر [[نسیم شمال]] و [[تابلو ضامن آهو|تابلوی ضامن آهو]]، اثر [[محمود فرشچیان]]. | ||
==مروری بر زندگی‌نامه== | ==مروری بر زندگی‌نامه== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
==همسر و فرزندان== | ==همسر و فرزندان== | ||
همسر امام رضا [[سبیکه|سَبیکهٔ نوبیّه]] <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.</ref>یا خَیزُران<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲.</ref> نام داشت که مادر [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] بود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.</ref> در منابع تاریخی و حدیثی، از همسر دیگری هم برای امام رضا سخن آمده و گفته شده دختر مأمون بوده است.<ref>سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۴۱۷ق، ص۳۶۳؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۷؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۴۷.</ref> به گزارش [[شیخ صدوق]]، پس از آن‌که مأمون امام رضا را ولیعهد خود کرد، دخترش ام‌حبیب را به عقد او درآورد.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۴۷.</ref> | همسر امام رضا [[سبیکه|سَبیکهٔ نوبیّه]] <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.</ref>یا خَیزُران<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲.</ref> نام داشت که مادر [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] بود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.</ref> در منابع تاریخی و حدیثی، از همسر دیگری هم برای امام رضا سخن آمده و گفته شده دختر مأمون بوده است.<ref>سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۴۱۷ق، ص۳۶۳؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۷؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۴۷.</ref> به گزارش [[شیخ صدوق]]، پس از آن‌که مأمون امام رضا را ولیعهد خود کرد، دخترش [[ام‌حبیب دختر مأمون|ام‌حبیب]] را به عقد او درآورد.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۴۷.</ref> | ||
[[پرونده:بارگاه_امامزاده_حسین_در_قزوین.jpg|بندانگشتی|بارگاه [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] فرزند منسوب به امام رضا(ع) در [[قزوین]]]] | [[پرونده:بارگاه_امامزاده_حسین_در_قزوین.jpg|بندانگشتی|بارگاه [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] فرزند منسوب به امام رضا(ع) در [[قزوین]]]] | ||
شیخ صدوق، [[شیخ مفید]]، [[ابن‌شهرآشوب]] و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نوشته‌اند امام رضا تنها یک فرزند | شیخ صدوق، [[شیخ مفید]]، [[ابن‌شهرآشوب]] و [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نوشته‌اند امام رضا تنها یک فرزند داشته که امام جواد بوده است؛<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۱؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۷؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸۶.</ref> بااین‌حال، به‌نوشتهٔ [[سید محسن امین]] نویسندهٔ [[اعیان الشیعة (کتاب)|اَعیانُ‌الشیعه]]، در برخی از منابع، فرزندان دیگری هم برای او ذکر شده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
در قزوین، آرمگاهی به نام [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] وجود دارد که مستوفی، مورخ قرن هشتم قمری، او را فرزند امام رضا(ع) دانسته است؛<ref>مستوفی، نزهةالقلوب، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۰.</ref> البته کِیاء گیلانی، نسب‌شناس، نسب او را به [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر طَیّار]] رسانده است.<ref>کیاء گیلانی، سراج‌الانساب، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۹.</ref> در برخی از منابع هم او برادر امام رضا(ع) خوانده شده است.<ref>مدرسی طباطبایی، برگی از تاریخ قزوین، ۱۳۶۱ش، ص۱۲.</ref> | در قزوین، آرمگاهی به نام [[امامزاده حسین قزوین|امامزاده حسین]] وجود دارد که مستوفی، مورخ قرن هشتم قمری، او را فرزند امام رضا(ع) دانسته است؛<ref>مستوفی، نزهةالقلوب، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۰.</ref> البته کِیاء گیلانی، نسب‌شناس، نسب او را به [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر طَیّار]] رسانده است.<ref>کیاء گیلانی، سراج‌الانساب، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۹.</ref> در برخی از منابع هم او برادر امام رضا(ع) خوانده شده است.<ref>مدرسی طباطبایی، برگی از تاریخ قزوین، ۱۳۶۱ش، ص۱۲.</ref> | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
به‌گفتهٔ [[شیخ مفید]]، [[متکلم]] و فقیه شیعه (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]])، مأمون، با تهدید امام رضا به قتل، او را به پذیرش ولایتعهدی مجبور کرد.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵۹.</ref> امام رضا(ع) هم، در مقابل، شرط کرد در امور حکومتی هیچ دخالتی نکند.<ref>شیخ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۸۹.</ref> بدین ترتیب، امام رضا از [[مدینه]] به [[مرو]] در [[خراسان بزرگ|خراسان]]، پایتخت حکومت مأمون انتقال داده شد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۶۵.</ref> | به‌گفتهٔ [[شیخ مفید]]، [[متکلم]] و فقیه شیعه (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]])، مأمون، با تهدید امام رضا به قتل، او را به پذیرش ولایتعهدی مجبور کرد.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵۹.</ref> امام رضا(ع) هم، در مقابل، شرط کرد در امور حکومتی هیچ دخالتی نکند.<ref>شیخ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۸۹.</ref> بدین ترتیب، امام رضا از [[مدینه]] به [[مرو]] در [[خراسان بزرگ|خراسان]]، پایتخت حکومت مأمون انتقال داده شد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۶۵.</ref> | ||
عالمان شیعه می‌گویند مأمون برای زیر نظر گرفتن امام رضا،<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> خاموش‌کردن انقلاب [[علویان|علوی‌ها]]<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۶.</ref> و مشروعیت‌بخشیدن به [[خلافت]] خود<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> او را ولیعهد | عالمان شیعه می‌گویند مأمون برای زیر نظر گرفتن امام رضا،<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> خاموش‌کردن انقلاب [[علویان|علوی‌ها]]<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۶.</ref> و مشروعیت‌بخشیدن به [[خلافت]] خود<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> او را ولیعهد کرد. | ||
مأمون در [[۷ رمضان]] سال [[سال ۲۰۱ هجری قمری|۲۰۱ق]]، مراسم ولایتعهدی را برگزار کرد و مردم و کارگزاران حکومت با امام بیعت کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> از آن پس، به‌دستور مأمون، [[خطبه|خطبه‌ها]] را به نام امام خواندند و سکه‌ها را به نامش ضرب کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> | مأمون در [[۷ رمضان]] سال [[سال ۲۰۱ هجری قمری|۲۰۱ق]]، مراسم ولایتعهدی را برگزار کرد و مردم و کارگزاران حکومت با امام بیعت کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> از آن پس، به‌دستور مأمون، [[خطبه|خطبه‌ها]] را به نام امام خواندند و سکه‌ها را به نامش ضرب کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۴۸.</ref> | ||
می‌گویند امام رضا(ع) از موقعیت پیش‌آمده به‌نفع تشیع بهره برد و توانست بسیاری از معارف [[اهل‌بیت(ع)]] را برای عموم مردم بیان کند.<ref>رفیعی، زندگانی امام رضا(ع)، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص۱۹۸-۱۹۹.</ref> | می‌گویند امام رضا(ع) از موقعیت پیش‌آمده به‌نفع [[شیعه|تشیع]] بهره برد و توانست بسیاری از معارف [[اهل‌بیت(ع)]] را برای عموم مردم بیان کند.<ref>رفیعی، زندگانی امام رضا(ع)، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص۱۹۸-۱۹۹.</ref> | ||
===بیان حدیث سلسلة الذهب=== | ===بیان حدیث سلسلة الذهب=== | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
===نماز عید فطر=== | ===نماز عید فطر=== | ||
ماجرای نماز عید فطر امام رضا(ع) در کتابهای حدیثی‌‌ای چون [[الکافی (کتاب)|کافی]] و [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عُیونُ اَخبارِ الرِّضا]] گزارش شده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۰؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref> طبق این گزراش، پس از ولایتعهدی امام رضا، [[مأمون عباسی|مأمون]] از او خواست [[نماز عید|نماز عید فطر]] را اقامه کند؛ اما او شرطش از پذیرش ولایتعهدی، مبنی بر دخالت‌نکردن در امور خلافت را به مأمون یاد آورد و آن را نپذیرفت؛ اما پس از اصرار مأمون، امام به او گفت پس من مانند [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا]] و [[ | ماجرای نماز عید فطر امام رضا(ع) در کتابهای حدیثی‌‌ای چون [[الکافی (کتاب)|کافی]] و [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عُیونُ اَخبارِ الرِّضا]] گزارش شده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۰؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref> طبق این گزراش، پس از ولایتعهدی امام رضا، [[مأمون عباسی|مأمون]] از او خواست [[نماز عید|نماز عید فطر]] را اقامه کند؛ اما او شرطش از پذیرش ولایتعهدی، مبنی بر دخالت‌نکردن در امور خلافت را به مأمون یاد آورد و آن را نپذیرفت؛ اما پس از اصرار مأمون، امام به او گفت پس من مانند [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا]] و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به نماز خواهم رفت و مأمون پذیرفت.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۴۸۹؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref> | ||
صبح روز عید، امام رضا غسل کرد، عمامهٔ سفید بر سر بست و همراه با یارانش، با پای برهنه بیرون آمد و شروع به تکبیرگفتن کرد. سپس راه افتاد و مردم با او همراه شدند. هر ده قدم که برمی‌داشت می‌ایستاد و سه بار تکبیر می‌گفت. تمام شهر تحت تأثیر این رفتار امام، به گریه و ضجه افتاده بود. خبر به گوش مأمون رسید. [[فضل بن سهل]]، وزیر مأمون، به او گفت اگر رضا با این حالت به محل نماز برسد، مردم شهر با او همراه می‌شوند و برضد تو می‌شورند. مصلحت آن است که از او بخواهی تا برگردد. بدین ترتیب، مأمون کسی را نزد امام فرستاد و از او خواست برگردد. امام هم کفش‌هایش را پوشید و به خانه برگشت.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۰؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۵۰-۱۵۱. </ref> | صبح روز عید، امام رضا غسل کرد، عمامهٔ سفید بر سر بست و همراه با یارانش، با پای برهنه بیرون آمد و شروع به [[تکبیر|تکبیرگفتن]] کرد. سپس راه افتاد و مردم با او همراه شدند. هر ده قدم که برمی‌داشت می‌ایستاد و سه بار تکبیر می‌گفت. تمام شهر تحت تأثیر این رفتار امام، به گریه و ضجه افتاده بود. خبر به گوش مأمون رسید. [[فضل بن سهل]]، وزیر مأمون، به او گفت اگر رضا با این حالت به محل نماز برسد، مردم شهر با او همراه می‌شوند و برضد تو می‌شورند. مصلحت آن است که از او بخواهی تا برگردد. بدین ترتیب، مأمون کسی را نزد امام فرستاد و از او خواست برگردد. امام هم کفش‌هایش را پوشید و به خانه برگشت.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۴۸۹-۴۹۰؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۵۰-۱۵۱. </ref> | ||
[[رسول جعفریان]]، تاریخ‌پژوه، این داستان را یکی از دلایل تیرگی رابطهٔ مأمون با امام رضا(ع) دانسته است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۴۳.</ref> | [[رسول جعفریان]]، تاریخ‌پژوه، این داستان را یکی از دلایل تیرگی رابطهٔ مأمون با امام رضا(ع) دانسته است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۴۳.</ref> | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
==تأثیر امام رضا بر گسترش شیعه در ایران== | ==تأثیر امام رضا بر گسترش شیعه در ایران== | ||
{{اصلی|سفر امام رضا به مرو}} | {{اصلی|سفر امام رضا به مرو}} | ||
امام رضا تنها امام از [[امامان شیعه]] است که در [[ایران]] دفن شده است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۵۹.</ref> رسول جعفریان آمدن امام رضا به ایران را یکی از عوامل گسترش شیعه در این کشور می‌داند. او از شیخ صدوق نقل می‌کند که امام رضا در مسیر حرکتش از [[مدینه]] به [[مرو]]، در هر شهری از ایران که اقامت می‌گزید، مردم سراغش می‌آمدند و سؤالاتشان را از او می‌پرسیدند و امام رضا(ع) پاسخ آن‌ها را براساس احادیثی می‌داد که راویانِ سندشان امامان پیش از او تا [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بودند و همین ارجاع به امامان، از عوامل توسعهٔ تفکر شیعی بود.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹.</ref> | امام رضا تنها امام از [[امامان شیعه]] است که در [[ایران]] دفن شده است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۵۹.</ref> رسول جعفریان آمدن امام رضا به ایران را یکی از عوامل گسترش شیعه در این کشور می‌داند. او از شیخ صدوق نقل می‌کند که امام رضا در مسیر حرکتش از [[مدینه]] به [[مرو]]، در هر شهری از ایران که اقامت می‌گزید، مردم سراغش می‌آمدند و سؤالاتشان را از او می‌پرسیدند و امام رضا(ع) پاسخ آن‌ها را براساس احادیثی می‌داد که راویانِ سندشان [[امامان شیعه|امامان]] پیش از او تا [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بودند و همین ارجاع به امامان، از عوامل توسعهٔ تفکر شیعی بود.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹.</ref> | ||
به‌گفته وی، وجود امام در [[خراسان بزرگ|خراسان]] باعث آشنایی بیشتر مردم با شخصیت او به‌عنوان امام شیعیان شد و همین، علاقمندان شیعه را روزبه‌روز بیشتر کرد. او، جایگاه علمی امام و علوی‌بودن او را مهم‌ترین عامل در توسعهٔ مذهب شیعه در ایران می‌شمارد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹.</ref> | به‌گفته وی، وجود امام در [[خراسان بزرگ|خراسان]] باعث آشنایی بیشتر مردم با شخصیت او به‌عنوان امام شیعیان شد و همین، علاقمندان شیعه را روزبه‌روز بیشتر کرد. او، جایگاه علمی امام و علوی‌بودن او را مهم‌ترین عامل در توسعهٔ مذهب شیعه در ایران می‌شمارد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹.</ref> | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
همچنین شرکت امام در مناظراتی که مأمون میان امام و مخالفانش در زمینه‌های [[امامت]] و [[نبوت]] برپا می‌کرد و برتری امام در آن‌ها شخصیت علمی امام را به مردم نشان می‌داد. یکی از شواهد در این زمینه حدیثی است که [[شیخ صدوق]] نقل کرده و طبق آن، به مأمون خبر دادند امام رضا جلسات کلامی برگزار می‌کند و مردم جذب او شده‌اند و مأمون دستور داد مردم را از جلسه امام بیرون کنند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> | همچنین شرکت امام در مناظراتی که مأمون میان امام و مخالفانش در زمینه‌های [[امامت]] و [[نبوت]] برپا می‌کرد و برتری امام در آن‌ها شخصیت علمی امام را به مردم نشان می‌داد. یکی از شواهد در این زمینه حدیثی است که [[شیخ صدوق]] نقل کرده و طبق آن، به مأمون خبر دادند امام رضا جلسات کلامی برگزار می‌کند و مردم جذب او شده‌اند و مأمون دستور داد مردم را از جلسه امام بیرون کنند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> | ||
در شهرها و مناطق مختلف ایران، بناهایی همچون [[مسجد]] و حمام و [[قدمگاه]]، به‌نام امام رضا نام‌گذاری شده که محل استقرار او در مسیر حرکتش به مرو بوده و جعفریان این را از شواهد تأثیر آمدن امام رضا(ع) به ایران در گسترش شیعه در این کشور می‌داند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه،۱۳۸۱ش، ص۴۶۳.</ref> از جملهٔ این بناها مسجد امام رضا در شهر اهواز، [[قدمگاه|قدمگاه‌های]] منسوب به او در شهرهای مختلف همچون | در شهرها و مناطق مختلف ایران، بناهایی همچون [[مسجد]] و حمام و [[قدمگاه]]، به‌نام امام رضا نام‌گذاری شده که محل استقرار او در مسیر حرکتش به مرو بوده و جعفریان این را از شواهد تأثیر آمدن امام رضا(ع) به ایران در گسترش شیعه در این کشور می‌داند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه،۱۳۸۱ش، ص۴۶۳.</ref> از جملهٔ این بناها مسجد امام رضا در شهر اهواز، [[قدمگاه|قدمگاه‌های]] منسوب به او در شهرهای مختلف همچون شوشتر، دزفول، یزد، دامغان و [[نیشابور]] و نیز حمام رضا در نیشابور است.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۶۳-۴۶۷.</ref> او می‌نویسد هرچند ارتباط برخی از این مکان‌ها با امام رضا ممکن است درست نباشد، علاقهٔ شیعی مردم ایران را نشان می‌دهد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۶۳.</ref> | ||
==نحوهٔ شهادت== | ==نحوهٔ شهادت== | ||
{{نقل قول یک طبقه|اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الْإِمامِ التَّقِی النَّقِی وَحُجَّتِک عَلَی مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّرَی الصِّدِیقِ الشَّهِیدِ صَلاةً کثِیرَةً تامَّةً زاکیةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیائِک{{سخ}} خدایا، درود فرست بر علی بن موسی الرّضا، امامِ پسندیدهٔ باتقوای بی‌عیب، و حجتت بر هرکه روی زمین و هرکه زیرِ آن است، آن راستگوی شهید؛ درودی بسیار و کامل و پاک و به‌هم‌پیوسته و پیاپی و درپی‌هم، مانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستاده‌ای.|عنوان=[[صلوات خاصه امام رضا(ع)]]|خط آخر=ابن‌قولویه، کامل‌الزّیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۰۹.|عرض=40|تراز=چپ|پس زمینه عنوان=|رنگ خط عنوان=|رنگ پس زمینه=|تراز عنوان=|شکل بندی عنوان=|شکل بندی متن=|شکل بندی خط آخر=}} | {{نقل قول یک طبقه|اللّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِی بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الْإِمامِ التَّقِی النَّقِی وَحُجَّتِک عَلَی مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّرَی الصِّدِیقِ الشَّهِیدِ صَلاةً کثِیرَةً تامَّةً زاکیةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیائِک{{سخ}} خدایا، درود فرست بر علی بن موسی الرّضا، امامِ پسندیدهٔ باتقوای بی‌عیب، و حجتت بر هرکه روی زمین و هرکه زیرِ آن است، آن راستگوی شهید؛ درودی بسیار و کامل و پاک و به‌هم‌پیوسته و پیاپی و درپی‌هم، مانند برترین درودی که بر یکی از اولیایت فرستاده‌ای.|عنوان=[[صلوات خاصه امام رضا(ع)]]|خط آخر=ابن‌قولویه، کامل‌الزّیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۰۹.|عرض=40|تراز=چپ|پس زمینه عنوان=|رنگ خط عنوان=|رنگ پس زمینه=|تراز عنوان=|شکل بندی عنوان=|شکل بندی متن=|شکل بندی خط آخر=}} | ||
گزراش‌های متفاوتی در خصوص نحوهٔ | گزراش‌های متفاوتی در خصوص نحوهٔ شهادت امام رضا در دست است. برپایهٔ [[تاریخ یعقوبی (کتاب)|کتاب تاریخ یعقوبی]] (تألیف: قرن۳ق)، مأمون از [[مرو]] به قصد رفتن به [[بغداد]] خارج شد و امام رضا را که ولیعهدش بود با خود همراه کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۱.</ref> وقتی به [[طوس]] رسیدند، امام رضا بیمار شد و پس از سه روز، در قریه‌ای به نام [[نوقان]] درگذشت. همو می‌نویسد گفته شده علی بن هشام سردار مأمون، با انار امام را مسموم کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۴۵۳.</ref> طبری، مورخ [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] هم در [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخش]] (تألیف: ۳۰۳ق) صرفاً گزارش کرده که امام در حال خوردن انگور بود که ناگهان جان باخت.<ref>طبری، تاریخ‌الطبری، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۶۱۰. </ref> | ||
[[شیخ مفید]] [[متکلم]] و فقیه شیعه، در [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح‌الاعتقاد]]، با تردید، از کشته‌شدن امام رضا سخن گفته است؛ اما احتمال کشته‌شدن او را قوی دانسته است؛<ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲.</ref> اما در کتاب دیگرش، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]، روایتی نقل کرده که طبق آن، امام رضا، به‌دستور مأمون با آب انار مسموم شده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۰. </ref> [[شیخ صدوق]] هم روایاتی نقل کرده که برپایهٔ آن‌ها مأمون امام رضا را به‌وسیلهٔ انگور<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۳.</ref> یا انار<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۰.</ref> یا با هردو<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۶.</ref> مسموم کرده است. برای اثبات شهادت او به [[ما منا الا مقتول شهید|روایت ما منّا إلا مقتولٌ شهیدٌ]] که بر شهادت همه ائمه دلالت دارد<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۳ق، ص۹۹.</ref> نیز استناد می‌شود.<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.</ref> | [[شیخ مفید]] [[متکلم]] و فقیه شیعه، در [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)|تصحیح‌الاعتقاد]]، با تردید، از کشته‌شدن امام رضا سخن گفته است؛ اما احتمال کشته‌شدن او را قوی دانسته است؛<ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۲.</ref> اما در کتاب دیگرش، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]، روایتی نقل کرده که طبق آن، امام رضا، به‌دستور مأمون با آب انار مسموم شده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۰. </ref> [[شیخ صدوق]] هم روایاتی نقل کرده که برپایهٔ آن‌ها مأمون امام رضا را به‌وسیلهٔ انگور<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۳.</ref> یا انار<ref>صدوق،عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۰.</ref> یا با هردو<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ص۲۴۶.</ref> مسموم کرده است. برای اثبات شهادت او به [[ما منا الا مقتول شهید|روایت ما منّا إلا مقتولٌ شهیدٌ]] که بر شهادت همه ائمه دلالت دارد<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۳ق، ص۹۹.</ref> نیز استناد می‌شود.<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.</ref> | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
===حرم امام رضا(ع)=== | ===حرم امام رضا(ع)=== | ||
{{اصلی|حرم امام رضا(ع)}}[[پرونده:حرم_امام_رضا1.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|[[ایران]]، [[مشهد]]، [[حرم امام رضا(ع)]]]] | {{اصلی|حرم امام رضا(ع)}}[[پرونده:حرم_امام_رضا1.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|[[ایران]]، [[مشهد]]، [[حرم امام رضا(ع)]]]] | ||
پس از شهادت امام رضا(ع)، مأمون، او را در باغ یا دارالامارهٔ [[حمید بن قحطبه طائی|حُمَید بن قَحطَبهٔ طائی]] از فرماندهان عباسی، نزدیک روستای [[سناباد]] دفن کرد. پیش از آن، [[هارون عباسی| | پس از شهادت امام رضا(ع)، مأمون، او را در باغ یا دارالامارهٔ [[حمید بن قحطبه طائی|حُمَید بن قَحطَبهٔ طائی]] از فرماندهان عباسی، نزدیک روستای [[سناباد]] دفن کرد. پیش از آن، [[هارون عباسی|هارون]] خلیفهٔ عباسی، پدر مأمون در آنجا دفن شده بود و ازاین‌رو به [[بقعه هارونیه|بقعهٔ هارونیه]] شهرت داشت.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷، ص۹۳.</ref> امام رضا تنهاامامی است که در ایران دفن شده است.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۵۹.</ref> | ||
نوشته‌اند در طول قرن‌ها، مزار امام رضا موردعلاقهٔ همه مسلمانان مناطق خراسان بوده و افزون بر شیعیان، [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز به زیارت او می‌رفتند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۸.</ref> | نوشته‌اند در طول قرن‌ها، مزار امام رضا موردعلاقهٔ همه مسلمانان مناطق خراسان بوده و افزون بر شیعیان، [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز به [[زیارت]] او می‌رفتند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۸.</ref> | ||
آرامگاه امام رضا به‌تدریج به یکی از زیارتگاه‌های [[جهان اسلام]] و به‌ویژه شیعه تبدیل شد. زیارت امام رضا یکی از باورهای مهم در زندگی مردم است. محل دفن امام رضا به مَشهدُالرّضا شهرت یافت و امروزه [[مشهد|شهر مشهد]] نامیده می‌شود. می‌گویند به‌علت استقبال فراوان به زیارت امام رضا، شهر مشهد دومین شهر زیارتی جهان شناخته می‌شود.<ref>یاحقی، [https://www.cgie.org.ir/fa/article/246759 «رضا(ع) امام»].</ref> | آرامگاه امام رضا به‌تدریج به یکی از زیارتگاه‌های [[جهان اسلام]] و به‌ویژه شیعه تبدیل شد. [[زیارت امام رضا]] یکی از باورهای مهم در زندگی مردم است. محل دفن امام رضا به مَشهدُالرّضا شهرت یافت و امروزه [[مشهد|شهر مشهد]] نامیده می‌شود. می‌گویند به‌علت استقبال فراوان به زیارت امام رضا، شهر مشهد دومین شهر زیارتی جهان شناخته می‌شود.<ref>یاحقی، [https://www.cgie.org.ir/fa/article/246759 «رضا(ع) امام»].</ref> | ||
==اصحاب== | ==اصحاب== | ||