پرش به محتوا

مفصلات: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''مُفَصَّلات''' سور‌ه‌های کوتاه در انتهای [[قرآن]] است که با [[سوره ناس]] به پایان می‌رسد؛ اما در مورد نخستین آنها، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه طِوال (بلند)، اوساط (میانه) و قِصار (کوتاه) تقسیم می‎‌شود. در سوره‌های مفصلات، آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‌‎شود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده می‌شوند. به این سوره‌ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته شده است.  
'''مُفَصَّلات''' سور‌ه‌های کوتاه در انتهای [[قرآن]] است که با [[سوره ناس]] به پایان می‌رسد؛ اما در مورد نخستین آنها، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه طِوال (بلند)، اوساط (میانه) و قِصار (کوتاه) تقسیم می‎‌شود. در سوره‌های مفصلات، آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‌‎شود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده می‌شوند. به این سوره‌ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته شده است.  


==مفهوم==
== مفهوم و نام‌ها ==
مفصّلات در اصطلاح به سوره‌هایی گفته می‎‌شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎‌شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref>
مفصّلات در اصطلاح به سوره‌هایی گفته می‎‌شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎‌شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref> از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‌ها کم است، به آنها محکم نیز گفته شده‌ است؛ [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند ابن حنبل، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‌های مفصلات با عنوان ریاض‌القرآن یاد شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref>


==نام‌های دیگر==
=== ویژگی مفصلات ===
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‌ها کم است، محکم نیز به آنها گفته شده‌است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند ابن حنبل، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‌های مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref>
*فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاهی و کم بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
*[[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]]، ویژگی غالب مفصلات است.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>


==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نیز وجود دارد: «أُعْطِيتُ اَلسُّوَرَ اَلطِّوَالَ مَكَانَ اَلتَّوْرَاةِ وَ أُعْطِيتُ اَلْمِئِينَ مَكَانَ اَلْإِنْجِيلِ وَ أُعْطِيتُ اَلْمَثَانِيَ مَكَانَ اَلزَّبُورِ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ ثَمَانٌ وَ سِتُّونَ سُورَةً وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَى سَائِرِ اَلْكُتُبِ وَ اَلتَّوْرَاةُ لِمُوسَى وَ اَلْإِنْجِيلُ لِعِيسَى وَ اَلزَّبُورُ لِدَاوُدَ؛<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۰۱.</ref> به من سوره‌هاى طولانى داده شده به جاى [[تورات]] و سوره‌هاى (مئین) صد آيه‌اى{{یاد|در بعضی از نسخ به جای واژه «مئین» از کلمه «سنن» استفاده شده است. در این باره گفته شده صحیح همان واژه مئین است و احتمالا به دلیل اشتباه کاتبان سنن نوشته شده است. (حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۲۶ق، ص۱۵۲.)}} داده شدم به جاى [[انجیل|انجيل]] و سوره‌هاى مثانى به من داده شد به جاى [[زبور]] و سوره‌هاى مفصل را كه شصت و هشت سوره است افزون به من دادند و اين قرآن نگهبان و گواه است بر كتاب‌هاى ديگر و [[تورات]] از [[موسی (پیامبر)|موسى عليه السلام]] است و انجيل از عيسى عليه السلام است و زبور از داود عليه السلام است.
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نیز وجود دارد؛ در این روایات آمده است که به من سوره‌هاى طولانى داده شده به جاى [[تورات]]، سوره‌هاى (مئین) صد آيه‌اى{{یاد|در بعضی از نسخ به جای واژه «مئین» از کلمه «سنن» استفاده شده است. در این باره گفته شده صحیح همان واژه مئین است و احتمالا به دلیل اشتباه کاتبان سنن نوشته شده است. (حسینی طهرانی، مهرتابان، ۱۴۲۶ق، ص۱۵۲.)}} داده شده به جاى [[انجیل|انجيل]]، سوره‌هاى مثانى به جاى [[زبور]] و سوره‌هاى مفصل را كه ۶۸ سوره است افزون به من دادند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۰۱.</ref> بر پایه روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع، خداوند پیامبر(ص) را به سبب سوره‌های مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
 
روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سوره‌های مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
 
==ویژگی مفصلات==
* فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاهی و کم بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
* [[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>


==انواع مفصلات==
==انواع مفصلات==
سوره‎های مفصلات بر اساس تعداد آیات به سه دسته تقسیم می‎شود:
سوره‌های مفصلات بر اساس تعداد آیات به سه دسته تقسیم می‎شود:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
| مفصلات طوال|| [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]]
|مفصلات طوال||[[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]]
|-
|-
| مفصلات میانه|| [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
|مفصلات میانه||[[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
|-
|-
| مفصلات کوتاه|| [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
|مفصلات کوتاه||[[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
|}
|}


==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستین سوره از گروه مفصّلات، دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثیه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستین سوره از گروه مفصّلات، دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثیه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== یادداشت ==
==یادداشت==
{{یادداشت‌ها}}
{{یادداشت‌ها}}
==منابع==
==منابع==