تهجد: تفاوت میان نسخه‌ها

{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}}

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[پیامبر اکرم(ص)]]: {{حدیث|هنگامى كه انسان با چشمان خواب‌آلود، از بستر لذتبخش خود برخيزد تا با نماز شبش پروردگار خود را خشنود كند، خداوند در مقابل فرشتگانش به او مى بالد و مى فرمايد: آيا بنده مرا نمى بينيد كه از رختخواب گوارايش برخاسته براى نمازى كه من بر او واجب نكردم. گواه باشيد كه او را بخشودم.}}|تاریخ بایگانی | منبع = <small>[[وسائل الشیعة]]، ج‏۸، ص: ۱۵۷</small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

==در لغت و اصطلاح==

واژه تهجد از ریشه «ه ج د» است. [[راغب اصفهانی]]<ref>ذیل «هجد»</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرِسی]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج ۶، ص ۶۶۸</ref> اصل هُجود را به معنای «خوابیدن» دانسته‌اند، اما به گفته [[اسماعیل بن حماد جوهری|جوهری]]<ref>ذیل «هجد»</ref> این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن» و «در شب بیدار شدن» آمده است. تهجّد در اصطلاح به معنای [[نماز شب]] است<ref>فخررازی، التفسیرالکبیر، بی‌تا، ج ۲۱، ص ۲۹</ref> و متهجِّد کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب برمی خیزد.<ref>ابن منظور؛ ابن فارس، ذیل «هجد»</ref>

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَ‌بُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا|ترجمه= و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزله‌] نافله‌اى باشد، اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small>[[سوره اسراء|اسراء]]، ۷۹، ترجمه [[محمدمهدی فولادوند|فولادوند]].</small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

در [[قرآن کریم]]، کلمه تهجد یک بار به کار رفته است: «وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ».<ref>إسراء: ۷۹</ref> بنابراین آیه، [[نماز شب|نمازشب]] بر [[پیامبر اکرم(ص)]] [[واجب]] شده است<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴، ج ۱، ص ۴۸۴</ref> و پیامبر(ص) به سبب شب‌خیزی و تهجّد، مقام [[شفاعت]] در [[آخرت|روز جزا]] را یافته است.<ref>فخررازی، التفسیرالکبیر، بی‌تا، ج ۲۱، ص ۳۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج ۶، ص ۶۷۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج ۱۳، ص ۱۷۶</ref> مخاطب آیه مذکور رسول اکرم (ص) است<ref>رجوع کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج ۶، ص ۶۷۰</ref> ولی به موجب آیه «لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَ‌سُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»،<ref>به طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود؛ احزاب: ۲۱</ref> به امت اسلامی نیز تهجّد توصیه شده است. همچنین از برخی [[احادیث]] برمی‌آید که نماز شب در اوایل ظهور [[اسلام]] [[واجب]] بوده و سپس [[سنت|سنّت]] مؤکد شده است.<ref>رجوع کنید به طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج ۲۹، ص ۷۸؛ ابوداوود، سنن ابی داود، ۱۴۰۱/۱۹۸۱، ج۲، ص۷۱-۷۲</ref>

اگرچه واژه تهجّد تنها یک بار در قرآن کریم آمده است، در سوره‌های متعدد به [[احیا|شب‌زنده‌داری]] و [[استغفار]] سحرگاهی تصریح شده است. آمرزش خواهی در سحرگاهان به عنوان یکی از ویژگیهای پرهیزگاران،<ref>رجوع کنید به آل عمران: ۱۷؛ ذاریات: ۱۷-۱۸</ref> شب‌زنده‌داری به عنوان یکی از صفات بندگان خدای رحمان<ref>رجوع کنید به فرقان: ۶۴</ref> و مؤمنان واقعی<ref>رجوع کنید به سجده: ۱۶</ref> و دیگر موارد<ref>رجوع کنید به زمر: ۹</ref> به این معنی ناظرند. همچنین در [[آیه]] دوم [[سوره مزمل|سوره مُزَّمِّل]] «قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا» (پاره‌ای از شب را بپاخیز)، مخاطب [[رسول اکرم(ص)]] است، ولی قیام در دل شب به حکم دیگر آیات و نیز [[احادیث]] به همگان توصیه شده است.

در احادیث نیز واژه تهجّد به معنای [[نماز شب]] به کار رفته<ref>رجوع کنید به مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۴، ص ۱۴۰</ref> و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند پیامبر اکرم(ص) پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به  [[امام علی(ع)]]، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل».<ref>برتو باد خواندنِ نماز شب؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بی‌تا، ج ۸، ص ۱۴۵</ref>