پرش به محتوا

شارع: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۳: خط ۴۳:
بنا به نظر میرزا صادق آقا تبریزی اگر اصطلاح شارع به معنای کسی باشد که حکم شرعی وضع و تعیین می‌کند؛ در این صورت فقط بر خدا اطلاق می‌شود و از این جهت که شارع به معنای تبلیغ‌کننده و دعوت‌کننده به شرع و یا به معنای صاحبِ شریعت باشد، در این معنا بر پیامبر اسلام(ص) نیز اطلاق می‌شود.<ref>مجتهد تبریزی، المقالات الغریة فی تحقیق المباحث الاصولیة، ۱۳۱۷ق، ص۲۸۹.</ref>
بنا به نظر میرزا صادق آقا تبریزی اگر اصطلاح شارع به معنای کسی باشد که حکم شرعی وضع و تعیین می‌کند؛ در این صورت فقط بر خدا اطلاق می‌شود و از این جهت که شارع به معنای تبلیغ‌کننده و دعوت‌کننده به شرع و یا به معنای صاحبِ شریعت باشد، در این معنا بر پیامبر اسلام(ص) نیز اطلاق می‌شود.<ref>مجتهد تبریزی، المقالات الغریة فی تحقیق المباحث الاصولیة، ۱۳۱۷ق، ص۲۸۹.</ref>


'''استدلال به روایات'''
=== اذن داشتن پیامبر از طرف خداوند در ایجاد حکم ===
برای اثبات شارع بودن پیامبر به روایاتی در [[اصول کافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۰-۶۶۵.</ref> استناد شده که در آن پیامبر به اذن خداوند، حکم شرعی جعل (ایجاد) کرده است.<ref>سبحانی، ولایت تشریعی و تکوینی در قرآن مجید، ۱۳۸۵ش، ص۲۱-۲۲.</ref> از جمله در روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] آمده است که خداوند پنج [[نماز]] دو رکعتی را [[واجب]] کرد و پیامبر به اذن خدا به هر یک از نمازهای [[نماز ظهر|ظهر]]، [[نماز عصر|عصر]] و [[نماز عشاء|عشا]] دو رکعت و به [[نماز مغرب]] یک رکعت اضافه کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۳.</ref> خداوند [[روزه]] را در [[رمضان|ماه رمضان]] هر سال واجب کرد و پیامبر روزه [[شعبان|ماه شعبان]] و سه روز از هر ماه را [[مستحب]] کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۴.</ref> خداوند [[خمر]] را [[حرام]] کرد و رسول خدا هر نوشیدنی مست‌کننده‌ای (مُسکِر) را تحریم کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۴.</ref>


برای اثبات شارع بودن پیامبر به روایاتی در [[اصول کافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۰-۶۶۵.</ref> استناد شده که در آن پیامبر به اذن خداوند، حکم شرعی جعل (ایجاد) کرده است.<ref>سبحانی، ولایت تشریعی و تکوینی در قرآن مجید، ۱۳۸۵ش، ص۲۱-۲۲.</ref> از جمله در روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] آمده است که خداوند پنج [[نماز]] دو رکعتی را [[واجب]] کرد و پیامبر به اذن خدا به هر یک از نمازهای [[نماز ظهر|ظهر]]، [[نماز عصر|عصر]] و [[نماز عشاء|عشا]] دو رکعت و به [[نماز مغرب]] یک رکعت اضافه کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۳.</ref> خداوند [[روزه]] را در [[رمضان|ماه رمضان]] هر سال واجب کرد و پیامبر روزه [[شعبان|ماه شعبان]] و سه روز از هر ماه را [[مستحب]] کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۴.</ref> خداوند [[خمر]] را [[حرام]] کرد و رسول خدا هر نوشیدنی مست‌کننده‌ای (مُسکِر) را تحریم کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۴.</ref> نسبت به این روایات دیدگاه‌های مختلفی ذکر شده است:
==== نقد و بررسی ====
نسبت به این روایات دیدگاه‌های مختلفی ذکر شده است:
*[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در کتاب [[مرآة العقول (کتاب)|مرآة العقول]] گفته است، تعیین این امور از سوی پیامبر نشان‌دهنده کرامت و شرافت او نزد خداوند بوده و اصل وضع و تعیین احکام به‌واسطه [[وحی تشریعی|وحی]] و الهام بوده و چنین نیست که خداوند وضع و ایجاد احکام شرعی را به پیامبر واگذار کرده باشد که او به اراده خود هر آنچه را بخواهد [[حرام]] و یا [[حلال]] اعلام کند.<ref>مجلسی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref>
*[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در کتاب [[مرآة العقول (کتاب)|مرآة العقول]] گفته است، تعیین این امور از سوی پیامبر نشان‌دهنده کرامت و شرافت او نزد خداوند بوده و اصل وضع و تعیین احکام به‌واسطه [[وحی تشریعی|وحی]] و الهام بوده و چنین نیست که خداوند وضع و ایجاد احکام شرعی را به پیامبر واگذار کرده باشد که او به اراده خود هر آنچه را بخواهد [[حرام]] و یا [[حلال]] اعلام کند.<ref>مجلسی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref>
*بنا به نظر [[جعفر سبحانی]] (مرجع تقلید شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم) طبق این روایت، کار پیامبر جز یک درخواست، به ضمیمه انتظار برای تصویب این درخواست، چیز دیگری نبوده است و یا این که این موارد از اختیارات انگشت‌شماری بوده که خداوند به پیامبر داده است.<ref>سبحانی، ولایت تشریعی و تکوینی در قرآن مجید، ۱۳۸۵ش، ص۲۱.</ref>  
*بنا به نظر [[جعفر سبحانی]] (مرجع تقلید شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم) طبق این روایت، کار پیامبر جز یک درخواست، به ضمیمه انتظار برای تصویب این درخواست، چیز دیگری نبوده است و یا این که این موارد از اختیارات انگشت‌شماری بوده که خداوند به پیامبر داده است.<ref>سبحانی، ولایت تشریعی و تکوینی در قرآن مجید، ۱۳۸۵ش، ص۲۱.</ref>  
*[[ناصر مکارم شیرازی]] با توجه به این روایات، شارع بودن پیامبر را به نحو اجمال و در این موارد خاص ثابت دانسته و معتقد است از آنجا که تعیین این احکام از جانب پیامبر به اذن و امضای خداوند بوده است، پس با واحد بودن شارع یا اختصاص داشتن شارع برای خداوند منافاتی ندارد.<ref>مکارم شیرازی، بحوث فقهیة هامة، ۱۳۸۰ش، ص۵۳۶.</ref>
*[[ناصر مکارم شیرازی]] با توجه به این روایات، شارع بودن پیامبر را به نحو اجمال و در این موارد خاص ثابت دانسته و معتقد است از آنجا که تعیین این احکام از جانب پیامبر به اذن و امضای خداوند بوده است، پس با واحد بودن شارع یا اختصاص داشتن شارع برای خداوند منافاتی ندارد.<ref>مکارم شیرازی، بحوث فقهیة هامة، ۱۳۸۰ش، ص۵۳۶.</ref>


===امامان معصوم(ع)===
===واگذاری حکم تشریع از پیامبر به امامان معصوم===
برای اثبات شارع بودن امامان معصوم به روایات زیر استناد شده است:
برخی از قائلان به شارع بودن پیامبر با توجه به روایاتی<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۰-۶۶۹.</ref> گفته‌اند هر آنچه در امور دین به پیامبر واگذار شده به ائمه معصومین نیز واگذار شده است و از جمله این امور وضع و تعیین حکم شرعی است، بنابراین اصطلاح «شارع» همان‌طور که بر پیامبر اطلاق می‌شود بر امامان معصوم نیز اطلاق می‌شود.<ref>اصفهانی، هدایة المسترشدین، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۰؛ مجلسی اصفهانی، ولایة الاولیاء، ۱۳۹۵ق، ص۵۸.</ref>  
*برخی از قائلان به شارع بودن پیامبر با توجه به روایاتی<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۶۶۰-۶۶۹.</ref> گفته‌اند هر آنچه در امور دین به پیامبر واگذار شده به ائمه معصومین نیز واگذار شده است و از جمله این امور وضع و تعیین حکم شرعی است، بنابراین اصطلاح «شارع» همان‌طور که بر پیامبر اطلاق می‌شود بر امامان معصوم نیز اطلاق می‌شود.<ref>اصفهانی، هدایة المسترشدین، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۰؛ مجلسی اصفهانی، ولایة الاولیاء، ۱۳۹۵ق، ص۵۸.</ref>
 
*روایتی که در آن [[امام علی(ع)]] به غیر از موارد نُه‌گانه‌ای{{یاد| به گفته [[صاحب جواهر]] از ضروریات فقه این است که زکات در این ۹ مورد واجب می‌شود: گندم، جو، کشمش، خرما، شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره. (نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۵، ص۶۵.)}} که در عصر پیامبر [[زکات]] آن‌ها واجب بود، برای اسب نجیب چراکننده‌ای، در هر سال دو دینار و برای هر قاطر یک دینار وضع کرد.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۹، ص۷۷-۷۹.</ref> همچنین روایتی که براساس آن [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] غیر از موارد هفت‌گانه‌ای{{یاد| از نظر فقهای شیعه خمس به این امور تعلق می‌گیرد: غنیمت جنگی، مال حلال مخلوط به حرام، معدن، گنج، منفعت و درآمد از کسب و کار، جواهری که به‌واسطه غواصی از دریا به‌دست می‌آید و زمینی که [[کافر ذمی]] از مسلمان می‌خرد. (نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۶، ص۵.)}} که [[خمس]] به آن‌ها تعلق می‌گیرد، در برهه‌ای آن را در طلا و نقره نیز [[واجب]] کرد.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۹، ص۵۰۱-۵۰۲.</ref> از این روایات استفاده می‌شود که علاوه بر پیامبر، امامان معصوم نیز شارع بوده و می‌توانسته‌اند حکم شرعی وضع کنند.<ref>بحرانی، حدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱۲، ص۳۵۶-۳۵۷؛ مجلسی اصفهانی، ولایة الاولیاء، ۱۳۹۵ق، ص۶۲-۶۴.</ref>
یکی از روایاتی که مورد استناد گرفته است روایتی است که در آن [[امام علی(ع)]] به غیر از موارد نُه‌گانه‌ای{{یاد| به گفته [[صاحب جواهر]] از ضروریات فقه این است که زکات در این ۹ مورد واجب می‌شود: گندم، جو، کشمش، خرما، شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره. (نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۵، ص۶۵.)}} که در عصر پیامبر [[زکات]] آن‌ها واجب بود، برای اسب نجیب چراکننده‌ای، در هر سال دو دینار و برای هر قاطر یک دینار وضع کرد.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۹، ص۷۷-۷۹.</ref> همچنین روایتی که براساس آن [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] غیر از موارد هفت‌گانه‌ای{{یاد| از نظر فقهای شیعه خمس به این امور تعلق می‌گیرد: غنیمت جنگی، مال حلال مخلوط به حرام، معدن، گنج، منفعت و درآمد از کسب و کار، جواهری که به‌واسطه غواصی از دریا به‌دست می‌آید و زمینی که [[کافر ذمی]] از مسلمان می‌خرد. (نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۶، ص۵.)}} که [[خمس]] به آن‌ها تعلق می‌گیرد، در برهه‌ای آن را در طلا و نقره نیز [[واجب]] کرد.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۹، ص۵۰۱-۵۰۲.</ref> از این روایات استفاده می‌شود که علاوه بر پیامبر، امامان معصوم نیز شارع بوده و می‌توانسته‌اند حکم شرعی وضع کنند.<ref>بحرانی، حدائق الناضرة، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۱۲، ص۳۵۶-۳۵۷؛ مجلسی اصفهانی، ولایة الاولیاء، ۱۳۹۵ق، ص۶۲-۶۴.</ref>


[[حسن بن زین‌الدین عاملی]] (صاحب معالم، متوفای: [[سال ۱۰۱۱ هجری قمری|۱۰۱۱ق]]) در ردّ شارع بودن امامان معصوم، آنان را نگهبانان علم دین و حافظان شریعت پیامبر دانسته است که احکام و تعالیم آن را تغییر نمی‌دهند.<ref>عاملی، منتقی الجمان، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۳۹.</ref> همچنین گروهی از [[مجتهد|فقیهان]] و [[تفسیر قرآن|مفسران]] شیعه بر این باورند که پیش از رحلت پیامبر دین کامل شده و لازمه اکمال دین، بیان همه احکام شرعی در قرآن و سنت پیامبر است، بنابراین وظیفه امامان معصوم نه تعیین حکم شرعی؛ بلکه بیان و تفصیل این احکام بوده است.<ref>طباطبایی، حاشیة الکفایة، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۲۹۵؛ صدر، بحوث فی علم الاصول، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۳۰؛ مکارم شیرازی، بحوث فقهیة هامة، ۱۳۸۰ش، ص۵۳۶.</ref>
[[حسن بن زین‌الدین عاملی]] (صاحب معالم، متوفای: [[سال ۱۰۱۱ هجری قمری|۱۰۱۱ق]]) در ردّ شارع بودن امامان معصوم، آنان را نگهبانان علم دین و حافظان شریعت پیامبر دانسته است که احکام و تعالیم آن را تغییر نمی‌دهند.<ref>عاملی، منتقی الجمان، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۳۹.</ref> همچنین گروهی از [[مجتهد|فقیهان]] و [[تفسیر قرآن|مفسران]] شیعه بر این باورند که پیش از رحلت پیامبر دین کامل شده و لازمه اکمال دین، بیان همه احکام شرعی در قرآن و سنت پیامبر است، بنابراین وظیفه امامان معصوم نه تعیین حکم شرعی؛ بلکه بیان و تفصیل این احکام بوده است.<ref>طباطبایی، حاشیة الکفایة، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۲۹۵؛ صدر، بحوث فی علم الاصول، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۳۰؛ مکارم شیرازی، بحوث فقهیة هامة، ۱۳۸۰ش، ص۵۳۶.</ref>
Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۸۴۱

ویرایش