پرسش:مقصود قرآن پیرامون خلقت جن از سموم و مارج چیست؟
قرآن، خلقت جن را سَموم و مارِج دانسته که، سموم را آتش سمیِ قابل نفوذ در اجسام و مارج را اختلاط شعله‌های رنگی بدون دود از آتش معنا کرده‌اند. مفسران بر این باور هستند که ابتدای خلقت جنّ از آتش سمی قابل نفوذ در اجسام است که نه دود و نه گرما دارد، سپس مشتعل گشته و به صورت شعله‌های رنگیِ بدون دود از آتش در آمده است.
جنس جن از سموم و مارج
| آیا جن می‌تواند بر انسان مسلط شود؟ |
واژه جن را به‌معنای پوشیده شده و پنهان دانسته‌اند؛[۱] و چون جنیان با چشم دیده نمی‌شوند اینطور نامیده شده‌اند.[۲]
برخی محققان مسلمان بر این باورند که در این عالم، موجوداتی وجود دارد که برای ما در شرایط عادی قابل درک نیستند، اما وجود آن‌ها به واسطه آیات قرآن اثبات شده است مانند روح، ملائکه و جن که مورد خطاب خداوند قرار گرفته‌اند.[۳]
بنابر آیات قرآن، جن از آتش آفریده شده است[۴]و برای آتشی که جن از آن آفریده شده، در سوره حجر، صفت سموم[۵] و در سوره رحمان، صفت مارج[۶] ذکر شده است:
وَ الجَْانَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُوم
و طایفه جن را پیش از آن، از آتش گرم و سوزان آفریدیم.[۷]
سموم در آیه ۲۸ سوره حجر را باد سوزان و سمی معنی کرده‌اند[۸] که گویی در تمام روزنه‌های پوست بدن انسان وارد می‌شود.[۹] علت نامگذاری سموم به باد گرم و سمی یا بدین جهت دانسته شده که با قوت و سوزانندگی در اجسام نفوذ می‌کند و یا بدین جهت که اثر کُشنده‌ای همچون اثر سم دارد.[۱۰] علامه بحرانی صاحب تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن، سموم را آتشی که نه گرما دارد و نه دود معنا کرده است.[۱۱]
وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّار
و جن را از شعله‌های مختلط و متحرک آتش آفرید.[۱۲]
مفسران برای مارِج در آیه ۱۵ سوره الرحمن تفسیرهای مختلفی ارائه کرده‌اند، مثلاً مارج را، اختلاط شعله‌های رنگی بدون دود از آتش دانسته‌اند[۱۳] که دائم در حرکت می‌باشد.[۱۴] صاحب تفسیر روح البیان نقل می‌کند که مارج، آتشِ مخلوط به هوا است که مشتعل است.[۱۵] او معتقد است، جن از دو عنصر آتش و هوا به وجود آمده است.[۱۶] آلوسی(۱۲۷۰ق) صاحب تفسیر روح المعانی، بر معنای اختلاط تأکید کرده ولی منظور از مارج را آتش آمیخته با هوا می‌داند و آدم را از دو عنصر آب و خاک دانسته که به آن طین می‌گویند.[۱۷]
علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان در اینکه خلقت جن از سموم یا مارج است، بیان کرده است که دو آیه با هم منافاتی ندارند و در مجموع ابتدای خلقت جن را باد سمومی معرفی می کند که مشتعل گشته و به صورت مارجی از آتش در آمده است.[۱۸] علامه دو آیه را اینطور معنا کرده است: سوگند می‌خوریم که ما خلقت نوع آدمی را از گلی خشکیده که قبلا گلی روان و متغیر و متعفن بود آغاز کردیم، و نوع جن را از بادی بسیار داغ خلق کردیم که از شدت داغی مشتعل گشته و تبدیل به آتش شده بود.[۱۹]
دیدگاه اندیشمندان
درباره جنس خلقت جن، میان عالمان دین اختلاف است.[۲۰] برخی اندیشمندان مسلمان، معتقدند جن، جسمی لطیف دارد و می‌تواند به صورت‌های مختلف تبدیل شود.[۲۱] در مقابل برخی دیگر از عالمان معتقدند، جن، جسم ندارد و برخلاف انسان، موجودی است مجرد و از نوع آتش و هواست.[۲۲]
ملاصدرا (۱۰۵۰ق)، فیلسوف ایرانی، پنهان و آشکار شدن جن را به هوا تشبیه کرده است.[۲۴] او جنیان را مانند هوا می‌داند که وقتی ذراتش گِردهم می‌آیند، غلیظ شده و به صورت ابر در می‌آید و می‌توان آن را دید و وقتی ذرات آن از هم جدا شوند، لطیف شده و دیده نمی‌شوند.[۲۵]
برخی فلاسفه بر این باوراند که همین ویژگی جن، به او این امکان را می‌دهد که خود را به هر شکلی و با هر حجمی درآورد.[۲۶] آنان به واسطه همین ویژگی، زمان برایشان معنا ندارد، و مسافتی را که انسان مدت‌ها باید آن را طی کند، در لحظه‌ای می‌پیمایند و اعمالی که از توان انسان خارج است، به راحتی قادر به انجامش هستند.[۲۷]
سید محمدتقی مدرسی صاحب تفسیر من هدی القرآن معتقد است جن از شعله‌های مختلط و متحرک آتش آفریده شده که ضعیف و قابل نفوذ در اجسام است.[۲۸]
کمال‌الدین دَمیری دانشمند قرن نهم هجری و از علمای اهل سنت، جن را از جنس هوا می‌داند که عقل و فهم دارد و قادر است کارهای سخت انجام دهد.[۲۹]
پانویس
- ↑ فراهیدی، العین، ج۶، ص۲۰-۲۱، ذیل «جَنَنَ»؛ جوهری، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۰۹۳، ذیل «جَنَنَ»؛ ابن‌فارِس، معجم مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۴۲۱، ذیل «جَنَنَ»؛ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۰۴ق، ذیل «جِنَّ»؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۹۲، ذیل «جَنَنَ».
- ↑ محدثی، فرهنگ‌نامه دینی، ۱۳۸۹ش، ص۷۲.
- ↑ وکیلی، ویژگی‌های خلقت جن از منظر قرآن و روایات، ۱۳۸۶ش، شماره ۱۱؛ عباسی، جن یک واقعیت است یا افسانه، ۱۳۸۵ش، ش۵۳.
- ↑ سوره حجر، آیه ۲۷؛ سوره رحمان، آیه ۱۵.
- ↑ سوره حجر، آیه ۲۷.
- ↑ سوره الرحمن، آیه ۱۵.
- ↑ سوره حجر، آیه ۲۷.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴۲۴.
- ↑ وکیلی، ویژگیی‌های خلقت جن از منظر قرآن و روایات، ۱۳۸۶ش، شماره ۱۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۴۹ش، ج۶، ص۵۱۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۱، ص۶۸.
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص۴۲۴؛ معجم المقاییس اللغة، ج۳، ص۶۲.
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن، مؤسسة البعثة، البحرانی، السید هاشم، ج۵، ص۲۳۲.
- ↑ سوره الرحمن، آیه ۱۵.
- ↑ وکیلی، ویژگیی‌های خلقت جن از منظر قرآن و روایات، شماره ۱۱؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۹۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۴۹ش، ج۹، ص۳۰۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۱۱۹.
- ↑ طنطاوی بن جوهری، جواهر فی تفسیرالقرآن الکریم، ج۲۴، ص۱۷.
- ↑ حقی، روح البیان، ج۹، ص۲۹۴.
- ↑ حقی، روح البیان، ج۹، ص۲۹۴.
- ↑ آلوسی، تفسیر روح المعانی، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۱۲، ص۱۵۳، منشورات اسماعیلیان.
- ↑ طباطبایی، المیزان، انتشارات اسماعیلیان، ج۱۲، ص۱۵۳.
- ↑ صدرالدین شیرازی، شواهد الربوبیه، ص۱۸۳-۱۸۴.
- ↑ جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه، ص۲۱۷.
- ↑ جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه، ص۲۱۷.
- ↑ ابن‌سینا، الحدود، ۱۹۸۹م، ص۲۷.
- ↑ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۹؛ عباسی، جن یک واقعیت است یا افسانه، ۱۳۸۵ش، ش۵۳.
- ↑ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۹؛ عباسی، جن یک واقعیت است یا افسانه، ۱۳۸۵ش، ش۵۳.
- ↑ عباسی، جن یک واقعیت است یا افسانه، ۱۳۸۵ش، ش۵۳؛ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ عباسی، جن یک واقعیت است یا افسانه، ۱۳۸۵ش، ش۵۳؛ ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۲۹ق، ج۱۰، ص۱۵۳.
- ↑ دمیری، حیات الحیوان، ج۱، ص۲۹۲.
منابع
- آلوسی، شهاب الدین، تفسیر روح المعانی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الحدود، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۸۹م.
- ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بی‌جا، دارالفکر، ۱۳۹۹ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- المدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، بیروت، دارالقاری، ۱۴۲۹ق.
- جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۵ش.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
- حقی، اسماعیل، روح البیان، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- دمیری، محمد بن موسی، حیاة الحیوان، بی‌جا، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی‌جا، دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسماعیلیان، بی‌تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، ،مجمع البیان ، تهران، دارالمعرفة، ۱۳۴۹ش.
- عباسی، حمید، جن یک واقعیت است یا افسانه، مجله بشارت، شماره ۵۳، ۱۳۸۵ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، بی‌جا، دارمکتبة الهلال، بی‌تا.
- محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، قم، انتشارات نشر معروف، ۱۳۸۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
- وکیلی، الهه، ویژگی های خلقت جن از منظر قرآن و روایات، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال سوم، شماره یازدهم، زمستان ۱۳۸۶.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |