ابوبکر بن حزم
| محدث، قاضی و والی مدینه در دوره خلافت مروانیان | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام کامل | اَبوبَکْرِ بن محمد بن عمرو بن حَزْم انصاری |
| وفات | ۱۲۰ق |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن عمرو پدرش • عمرو بن سلیم زرقی • قاسم بن محمد بن ابی بکر • عباد بن تمیم انصاری • عمر بن عبدالعزیز و... |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | بازگرداندن فدک به اولاد حضرت فاطمه(س) به فرمان عمر بن عبدالعزیز • مأمور جمع آوری احادیث پیامبر(ص) |
| منصب | قاضی مدینه • والی مدینه |
اَبوبَکْرِ بن محمد بن عمرو بن حَزْم انصاری (درگذشت۱۲۰ق/۷۳۸م)، از محدثان تابعین، قاضی و والی مدینه در دوره خلافت مروانیان بود. او از کسانی چون محمد بن عمرو پدرش و عمرو بن سلیم زرقی حدیث شنید و در دوره ولایتش بر مدینه، به فرمان عمر بن عبدالعزیز فدک را به اولاد حضرت فاطمه(س) باز گرداند، همچنین مأمور جمع آوری احادیث پیامبر(ص) شد. در منابع از ابوبکر به عنوان فردی زاهد یاد شده است.
نسب
جد وی عمرو بن حزم از اصحاب پیامبر(ص) بود و از سوی آن حضرت عامل نجران گردید. پدر ابوبکر، محمد در ۱۰ق/۶۳۱م در همانجا به دنیا آمد و به توصیه پیامبر(ص) نام او را محمد نهادند.[۱] برقی[۲] و شیخ طوسی[۳] ابوبکر بن حزم را از اصحاب حضرت علی(ع) دانسته‌اند، اما از آنجا که در منابع درگذشت وی را ۱۲۰ق و در ۸۴ سالگی ذکر کرده‌اند، درنتیجه وی به هنگام شهادت حضرت علی(ع) باید کودک خردسالی بوده باشد.[۴]
شخصیت روایی ابوبکر
ابوبکر بن حزم از کسان بسیاری چون محمد بن عمرو پدرش، عمرو بن سلیم زرقی، قاسم بن محمد بن ابی بکر، عباد بن تمیم انصاری، عمر بن عبدالعزیز، ابوسلمه بن عبدالرحمن بن عوف، سائب بن یزید، خارجة بن زید بن ثابت و ابوحبه بدری حدیث شنید.[۵]
برخی از راویان او نیز عبارتند از: دو فرزندش محمد و عبدالله، اسحاق بن یحیی، افلح بن حمید، ولید بن ابی هشام، یحیی بن سعید انصاری، عبدالرحمن اوزاعی، حجاج بن ارطاة، عمرو بن دینار، محمد بن شهاب زهری و ابوبکر بن نافع.[۶]
مناصب او
قاضی مدینه
ابوبکر به روزگار ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ق) و سلیمان بن عبدالملک (حکومت۹۶-۹۹ق) قاضی مدینه بود، سپس از طرف سلیمان به عنوان والی آنجا گمارده شد و در زمان عمر بن عبدالعزیز (حکومت ۹۹-۱۰۱ق) نیز در همان مقام جای گرفت، ولی با روی کار آمدن یزید بن عبدالملک (حکومت۱۰۱-۱۰۵ق) از این سمت برکنار شد.[۷]
ابن عبدالحکم متن برخی از نامه‌های عمر بن عبدالعزیز خطاب به ابوبکر را نقل کرده است.[۸]
والی مدینه
ابوبکر چند ماهی نیز در ۹۳ق و چند روزی در ۱۱۸ق ولایت مدینه را به طور موقت عهده‌دار بوده است.[۹] وی در اواخر سده اول به تناوب چندین سال نیز سرپرستی امور حج را عهده‌دار بوده است.[۱۰]
هنگامی که ابوبکر از طرف عمر بن عبدالعزیز ولایت مدینه را داشت، به فرمان او، فدک را به اولاد حضرت فاطمه(س) باز گرداند.[۱۱] نیز به منظور حفظ آثار و سنن نبوی از سوی عمر بن عبدالعزیز مأمور جمع آوری احادیث پیامبر(ص) شد.[۱۲] در منابع از ابوبکر به عنوان فردی زاهد یاد شده و درباره پارسایی او حکایاتی آمده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۶۹
- ↑ برقی، رجال، ص۶
- ↑ طوسی، رجال، ص۶۳
- ↑ برای اقوال مختلف درباره سال مرگ وی، نک: مزی،تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۴۱
- ↑ ابن منجویه، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶؛ ابن قیسرانی، ج۲، ص۵۹۲؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸
- ↑ ابن منجویه، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶؛ ابن قیسرانی، ج۲، ص۵۹۲؛ مزی، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸
- ↑ نک: بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۵۹۰، ص۶۴۳-۶۴۵؛ بلاذری، ج۴ (۱)، ص۶۰۵؛ طبری، وقایع، ص۹۹ و ۱۰۱ق؛ ابن جوزی، ج۲، ص۱۳۲؛ ابن کثیر، ج۹، ص۷۲-۷۳، ص۱۶۶-۱۸۵
- ↑ ص ۶۰-۶۱، جاهای مختلف
- ↑ نک: طبری، تاریخ، ذیل سالهای ۹۳ و ۱۱۸ق
- ↑ خلیفه، تاریخ، ج۱، ص۴۳۴؛ ابن حبیب، المحیر، ص۲۶-۲۷؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۲۹۱-۳۰۰
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۷۸
- ↑ ابن سعد، ج۲، ص۳۸۷؛ بسوی، ج۱، ص۴۴۲
- ↑ مثلاً نک: بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۴۳۷-۴۳۸؛ ابن جوزی، صفه الصفوه، ج۲، ص۱۳۲
مآخذ
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۲م.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفه الصفوه، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- ابن حبیب، محمد، المحیر، به کوشش ا. لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن عبدالحکم، عبدالله، سیره عمر بن عبدالعزیز، به کوشش احمد عبید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- ابن قیسرانی، محمدبن طاهر، الجمع بین رجال الصحیحین، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- ابن کثیر، البدایه.
- ابن منجویه، احمدبن علی، رجال صحیح مسلم، به کوشش عبدالله لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
- برقی، احمد، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
- بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفه و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م.
- خلیفه بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۸م.
- طبری، تاریخ؛ طوسی، محمدبن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، نسخه خطی کتابخانه احمد ثالث، شم ۲۸۴۸.
- یعقوبی، احمدبن اسحاق، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.
پیوند به بیرون
منبع مقاله دایرة المعارف بزرگ اسلامی