بسیج
 نشانواره سازمان بسیج مستضعفین | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نامهای دیگر | نیروی مقاومت بسیج |
| تأسیس | ۱۳۵۸ش |
| بنیانگذار | امام خمینی |
| وابسته به | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
| اهداف | دفاع از جمهوری اسلامی و امدادرسانی در حوادث |
| رئیس/مسئول | غلامرضا سلیمانی |
| جانشین | سید قاسم قریشی |
| سایر | |
بسیج یا سازمان بسیج مستضعفین، نهاد شبهنظامیِ مردمی زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که سال ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تأسیس شد.
این سازمان با هدف حفاظت از دستاوردهای انقلاب اسلامی، آموزش و سازماندهی داوطلبان برای دفاع از ایران و ایجاد آمادگی عمومی در مقابله با بلایای طبیعی فعالیت میکند.
بسیج در عرصه نظامی نقش برجستهای در جنگ عراق با ایران ایفا کرد و بیش از ۹۲ هزار نفر از اعضای آن شهید و دهها هزار نفر دیگر جانباز یا اسیر شدند. در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز با برپایی حلقههای صالحین، اعزام کاروانهای راهیان نور، ترویج امر به معروف و نهی از منکر و مشارکت در پروژههای عمرانی و امدادرسانی فعال است.
تا سال ۱۳۹۸ش، بسیج حدود ۱۹۰ هزار پایگاه در سراسر ایران داشت و اعضای آن در سه گروه عادی، فعال و ویژه سازماندهی میشوند. غلامرضا سلیمانی از تیر ۱۳۹۸ش فرماندهی آن را برعهده دارد.
در تقویم ایران از ۲۹ آبان تا ۵ آذر به عنوان هفته بسیج نامگذاری شده است.
جایگاه و اهداف
سازمان بسیج مستضعفین، نهادی شبهنظامی و مردمی زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که تحت فرماندهی رهبر ایران فعالیت میکند. این سازمان دارای ساختاری سلسلهمراتبی شامل ستاد فرماندهی و سطوح استانی، شهری و محلی است و اعضای آن در گروههای عادی، فعال و ویژه سازماندهی میشوند.[۱] همچنین، برای ساماندهی اعضا، قشرهای مختلفی از جمله دانشجویی، طلاب، زنان، هنرمندان و کارگران تعریف شده است.[۲]
اهداف بسیج شامل حفاظت از دستاوردهای انقلاب اسلامی، آموزش و سازماندهی داوطلبان برای دفاع از ایران و ایجاد آمادگی عمومی در مقابله با بلایای طبیعی اعلام شده است.[۳]
بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفههای آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق میدهد. بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدستههای رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر دادهاند. بسیج میقات پابرهنگان و معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیتیافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بینشانی گرفتهاند. بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همهٔ مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نمودهاند. من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه میخورم و از خدا میخواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چرا که در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجیام.[۴]
به گفته غلامرضا سلیمانی، از فرماندهان این سازمان، موفقیت بسیج به ایجاد نهادها مشابه مردمی در برخی کشورهای اسلامی مانند عراق، سوریه، لبنان، فلسطین و یمن منجر شده است.[۵] از ۲۹ آبان تا ۵ آذر در تقویم ایران به نام هفته بسیج نامگذاری شده و روز تشکیل این سازمان گرامی داشته میشود.[۶]
امام خمینی تشکیل بسیج را موهبتی الهی میدانست[۷] محمدتقی مصباح یزدی نیز آن را حرکتی جمعی و فداکارانه در مسیر اهداف والا تعریف کرده است.[۸]
تاریخچه شکلگیری
این سازمان در ۵ آذر ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تأسیس شد و در دیماه ۱۳۵۹ش با تصویب مجلس شورای اسلامی رسمیت قانونی یافت.[۹] در سال ۱۳۶۱ش، مسئولیت برنامهریزی، سازماندهی و آموزش اعضای بسیج به سپاه پاسداران واگذار شد و در ۱۳۶۹ش رسماً به آن ملحق شد.[۱۰] در ۱۲ مهر ۱۳۸۸ش نام آن از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر یافت.[۱۱] تا سال ۱۳۹۸ش، حدود ۱۹۰ هزار پایگاه بسیج در ایران ایجاد شده بود.[۱۲] این سازمان تا سال ۱۴۰۴ش ده فرمانده داشته است و غلامرضا سیلمانی از تیر ۱۳۹۸ش فرمانده آن است.[۱۳]
فعالیتهای بسیج
فعالیت نظامی
بسیج نقش مهمی در جنگ عراق با ایران ایفا کرد و بنا بر گزارشها حدود دو میلیون نفر از اعضای آن در جبههها حضور یافتند.[۱۴] شمار شهدای بسیج در این جنگ حدود ۹۲ هزار نفر برآورد شده و دهها هزار تن نیز جانباز یا اسیر شدند.[۱۵] همچنین در جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران، نیروهای بسیج با برپایی ایستگاههای ایست و بازرسی با نهادهای امنیتی همکاری داشتند.[۱۶]
فرهنگی و آموزشی
بسیج با تشکیل حلقههای صالحین، کاروانهای راهیان نور، بسیج دانشجویی و بسیج دانشآموزی، فعالیتهای آموزشی و فرهنگی را دنبال میکند. این فعالیتها با هدف تقویت ایمان، اخلاق، مهارتهای اجتماعی و فرهنگ ایثار و شهادت انجام میشوند.[۱۷] سازمان فضای مجازی بسیج نیز با هدف تولید قدرت نرم فعالیت میکند.[۱۸]
اجتماعی و سازندگی
بسیج در حوزههای سازندگی، محرومیتزدایی و خدمات اجتماعی فعال است.[۱۹] از جمله، در سال ۱۳۷۳ش حدود ۳۲۰ هزار بسیجی در اجرای طرح ملی ریشهکنی فلج اطفال مشارکت کردند. همچنین پایگاههای بسیج در دورههای مختلف بهویژه دوران کرونا ۲۰۱۹ به توزیع بستههای معیشتی و بهداشتی[۲۰] و نیز انجام عملیات غربالگری و مدیریت بیماری کمک کرده است.[۲۱]
بسیج سازندگی در سال ۱۳۹۷ش حدود ۴۰ هزار پروژه محرومیتزدایی در زمینه عمران روستایی و آبرسانی آغاز کرد.[۲۲] همچنین به گفته رئیس وقت بسیج در سال ۱۴۰۱ش، این نهاد در آبرسانی ۷۱۳۸ روستا، ایجاد ۱۳۰ هزار مسکن روستایی و اجرای دیگر طرحهای عمرانی با دولت همکاری داشته است.[۲۳] بسیج همچنین در امدادرسانی به مناطق آسیبدیده از زلزله و سیل در سالهای مختلف مشارکت داشته است.[۲۴]
بنا بر قانون حمایت قضایی از بسیج، اعضای این سازمان میتوانند در جرائم مشهود اقدام مشابه ضابطان قضایی انجام دهند و گزارشهای لازم را به مراجع ذیصلاح ارسال کنند.[۲۵]همچنین در فعالیتهای فرهنگی و اجرای امر به معروف و نهی از منکر از حمایت قانونی برخوردار است.[۲۶]
بسیج برای جوانان، شورآفرین است؛ برای دوستان، امیدآفرین است؛ برای دشمنان، بیمآفرین است.
فرهنگ بسیجی
آیتالله خامنهای بسیج را بیش از یک سازمان، یک فرهنگ و تفکر میداند که تعهد به انقلاب اسلامی، مسئولیتپذیری، قانونمندی و نظم از ویژگیهای این فرهنگ است. به باور او بخشی از مردم بدون عضویت رسمی نیز این فرهنگ را پذیرفته و به عنوان بسیجی شناخته میشوند.[۲۸] ریشه این تفکر را به صدر اسلام و بسیج نیروهای مسلمان توسط پیامبر(ص) برای ترویج دین و مقاومت بازمیگردانند.[۲۹]
چَفیّه در فرهنگ عمومی ایرانیان، نماد مقاومت است و استفاده از آن معمولاً به عنوان نشانه عضویت یا تعلق به فرهنگ بسیجی شناخته میشود.[۳۰]
کتابشناسی
- کتاب نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی: مجموعهای از مقالات، مصاحبهها و سخنرانیهای محمدتقی مصباح یزدی درباره فرهنگ و کارکردهای بسیج است که در سال ۱۳۸۷ش از سوی مؤسسه امام خمینی منتشر شد.[۳۱]
- کتاب بسیج؛ قلب امام: اثر سید حسن فیروزآبادی، در سال ۱۳۸۸ش توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس انتشار یافت.[۳۲]
- کتاب بسیج در پرتو قانون: نوشتهٔ مصطفی ترابی و نبیالله روحی، در سال ۱۳۷۹ش منتشر شد و مجموعه قوانین، مقررات و آییننامههای مرتبط با بسیج و حمایتهای قانونی پیشبینیشده برای اعضای آن را بررسی میکند.[۳۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عمید زنجانی، فقه سیاسی، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ «خیل عظیم بسیج در عرصه های انقلاب»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «لایحه قانونی تشکیل سازمان بسیج ملی»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ «مروری بر کارنامه متفاوت بسیج در بهارستان/پیگیری 40 هزار پروژه اقتصادی در کشور»، سایت قدس.
- ↑ «بسیج تداوم نهضت خدمترسانی و محرومیتزدایی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۱۹۴.
- ↑ مصباح یزدی، نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی، مؤسسه امام خمینی، ص۱۵.
- ↑ «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «چگونگی شکلگیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «بسیج تداوم نهضت خدمترسانی و محرومیتزدایی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «بررسی فرماندهان بسیج در گذر زمان؛ از تأسیس تا تحولات جدید ساختاری»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ خشتزر و دانشی، «بررسی و تحلیل نقش بیبدیل بسیج در دفاع مقدس»، ص۱۹.
- ↑ «مروری بر کارنامه متفاوت بسیج در بهارستان/پیگیری 40 هزار پروژه اقتصادی در کشور»، سایت قدس.
- ↑ «از ایستهای بازرسی تا محافل شعر/ نقش چندبعدی بسیج در جنگ ۱۲ روزه»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «حلقه صالحین بسیج، بیداری اسلامی و راهکارهای مقابله با چالشهای معاصر در جهان اسلام»، خبرگزاری بسیج.
- ↑ «سازمان فضای مجازی بسیج»، سازمان فضای مجازی بسیج.
- ↑ «مروری بر کارنامه متفاوت بسیج در بهارستان/پیگیری 40 هزار پروژه اقتصادی در کشور»، سایت قدس.
- ↑ «یک میلیون بسته معیشتی بین نیازمندان در هفته وحدت توزیع میشود/ دشمنان انسجام و یکپارچگی ملت ایران را هدف گرفتند»، خبرگزاری بسیج.
- ↑ «بسیج تداوم نهضت خدمترسانی و محرومیتزدایی»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «خیل عظیم بسیج در عرصههای انقلاب»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «بسیج سازندگی کارنامه درخشان سپاه است»، خبرگزاری بسیج.
- ↑ «بسیج در گذر زمان | روایت ۴۰ سال خدمت»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ فاتحیزاده کلخوران، «درآمدی بر جایگاه حقوقی بسیج مستضعفین / بسیج میتواند حلّال بسیاری از مشکلات کشور باشد»، سایت شورای نگهبان.
- ↑ فاتحیزاده کلخوران، «درآمدی بر جایگاه حقوقی بسیج مستضعفین / بسیج میتواند حلّال بسیاری از مشکلات کشور باشد»، سایت شورای نگهبان.
- ↑ خامنهای، «بیانات در مراسم صبحگاه ردههای مختلف نیروی مقاومت بسیج»، دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
- ↑ خامنهای، «بیانات در دیدار بسیجیان»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
- ↑ «بسیج؛ یادگار ماندگار امام خمینی(ره)؛ نهاد راهبردی و نماد اقتدار کشور»، سایت دانشگاه عالی دفاع ملی.
- ↑ «همه چیز درباره چفیه»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی»، خانه کتاب و ادبیات ایران.
- ↑ «بسیج؛ قلب امام»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «بسیج در پرتو قانون»، خانه کتاب و ادبیات ایران.
منابع
- «از ایستهای بازرسی تا محافل شعر/ نقش چندبعدی بسیج در جنگ ۱۲ روزه»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۶ تیر ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بررسی فرماندهان بسیج در گذر زمان؛ از تأسیس تا تحولات جدید ساختاری»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: ۴ آذر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج تداوم نهضت خدمترسانی و محرومیتزدایی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج در پرتو قانون»، خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج در گذر زمان | روایت ۴۰ سال خدمت»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: ۶ آذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۸ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج سازندگی کارنامه درخشان سپاه است»، خبرگزاری بسیج، تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج؛ قلب امام»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «بسیج؛ یادگار ماندگار امام خمینی(ره)؛ نهاد راهبردی و نماد اقتدار کشور»، سایت دانشگاه عالی دفاع ملی، تاریخ انتشار: ۴ آذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۷ مرداد شهریور ۱۴۰۴ش.
- «حلقه صالحین بسیج، بیداری اسلامی و راهکارهای مقابله با چالشهای معاصر در جهان اسلام»، خبرگزاری بسیج، تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- خامنهای، سید علی، «بیانات در دیدار بسیجیان»، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، تاریخ انتشار: ۸ آذر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- خامنهای، سید علی، «بیانات در مراسم صبحگاه ردههای مختلف نیروی مقاومت بسیج»، دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، تاریخ انتشار: ۲ شهریور ۱۳۸۴ش، تاریخ بازدید: ۷ مرداد ۱۴۰۴ش.
- خشتزر، بهروز و سید صدیف دانشی، «بررسی و تحلیل نقش بیبدیل بسیج در دفاع مقدس»، در مجله علوم زیست محیطی و دانش جغرافیا، شماره ۲، زمستان ۱۴۰۰ش.
- خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «خیل عظیم بسیج در عرصه های انقلاب»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ انتشار: ۹ آذر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «چگونگی شکلگیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: ۲۶ آذر ۱۳۹۱ش: بازدید: ۸ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «راهیان نور مهمترین عملیات فرهنگی در سطح کشور است»، خبرگزاری بسیج، تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۴ش.
- «سازمان فضای مجازی بسیج»، سازمان فضای مجازی بسیج، تاریخ بازدید: ۱۰ شهریور ۱۴۰۴ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ چهارم، ۱۴۲۱ق.
- فاتحیزاده کلخوران، حسین، «درآمدی بر جایگاه حقوقی بسیج مستضعفین / بسیج میتواند حلّال بسیاری از مشکلات کشور باشد»، سایت شورای نگهبان، تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۹ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «لایحه قانونی تشکیل سازمان بسیج ملی»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۸ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «مروری بر کارنامه متفاوت بسیج در بهارستان/پیگیری 40 هزار پروژه اقتصادی در کشور»، سایت قدس، تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۴ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی، قم، مؤسسه امام خمینی، بیتا.
- «نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی»، خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.
- «همه چیز درباره چفیه»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: ۲ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۴ش.
- «یک میلیون بسته معیشتی بین نیازمندان در هفته وحدت توزیع میشود/ دشمنان انسجام و یکپارچگی ملت ایران را هدف گرفتند»، خبرگزاری بسیج، تاریخ انتشار: ۲۰ مهر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۴ش.