عبدالله بن جعفر حمیری: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
===الدلائل=== | ===الدلائل=== | ||
عبدالله بن جعفر حميرى آثارى نيز در موضوع [[امامت ائمه اثنی عشر|امامت]] تأليف كرده است. وى كتاب مهمى با نام الدلائل داشته است<ref>نجاشى، ص 219 ؛ طوسى، فهرست، ص 294</ref> كه تا [[قرن هفتم]] موجود بوده و [[ | عبدالله بن جعفر حميرى آثارى نيز در موضوع [[امامت ائمه اثنی عشر|امامت]] تأليف كرده است. وى كتاب مهمى با نام الدلائل داشته است<ref>نجاشى، ص 219 ؛ طوسى، فهرست، ص 294</ref> كه تا [[قرن هفتم]] موجود بوده و [[علی بن عیسی اربلی|بهاءالدين اربلى]]<ref>ج 3، ص 66، 120، 210، 404</ref> و [[ابن طاووس|ابن‌طاووس]]<ref>فتح الابواب، ص 243 ؛ کمال الدین، ص 2، 97، 119</ref> بخشهايى از آن را نقل كرده‌اند. ابن‌طاووس نسخه‌اى از اين كتاب را، به خط احمد بن حسين ابن غضائرى، در اختيار داشته است.<ref>کمال الدین، ص 97، 229</ref> | ||
===کتاب الغیبه=== | ===کتاب الغیبه=== | ||
نسخهٔ ۴ دسامبر ۲۰۱۳، ساعت ۱۱:۴۷
عبداللّه بن جعفر حِميَرى؛ عالم و محدّث شیعی در قرن سوم و قرن چهارم می‌باشد. عبدالله حمیری با نام کتابش قرب الاسناد شناخته می شود.
ولادت
از تاريخ دقيق ولادت و وفات عبدالله بن جعفر اطلاعى دردست نيست، اما بدون شك در دوران امامت امام هادى(ع) و امام حسن عسكرى(ع) و در دوره غيبت صغرا مى‌زيسته است.
حميرى، از مشايخ و بزرگان قم بود، در سالهاى پايانى قرن سوم به كوفه سفر كرد و محدّثان آن شهر از وى احاديث بسيارى شنيدند.[۱]
عالم و راوی
شیخ طوسی در رجال خود[۲] در ميان اصحاب امام رضا(ع) از فردى به نام ابوالعباس حميرى ياد كرده كه خويی[۳] ـ با ارائه دلايلى، از جمله تاريخ سفر حميرى به كوفه، كه نجاشی آن را گزارش كرده ـ وى را غير از عبداللّه بن جعفر حميرى دانسته است.[۴]
از جمله كسانى كه حميرى از آنها روايت كرده عبارت‌اند از :
- ايوب بن نوح نخعى[۵]
- هارون بن مسلم[۶]
- احمد بن محمد بن خالد برقى[۷]
- محمد بن حسين بن ابى‌الخطاب[۸]
- محمد بن خالد طيالسى[۹]
مهم‌ترين راويان حديث از حميرى عبارت‌اند از:
- فرزندش محمد بن عبدالله حمیری[۱۰]
- احمد بن محمد بن يحيى عطار قمى[۱۱]
- ابوعلى اسكافى[۱۲]
- محمد بن حسن بن وليد قمى[۱۳]
- على بن حسين بن بابويه[۱۴]
- ابوغالب زُرارى[۱۵]
- محمد بن موسى بن متوكل[۱۶]
حميرى نقش مهمى در روايت مكتوبات حديثى محدّثان قم داشته است.[۱۷] همچنين نام وى در سلسله اسناد روايى بسيارى از آثار محدّثان شيعى كوفه و مناطق ديگر ديده مى‌شود.[۱۸]
فرزندان
حميرى علاوه بر فرزندش محمد، كه فردى مشهور و صاحب تأليفات بوده، سه فرزند ديگر، به نامهاى احمد و جعفر و حسين، داشته است كه همگى داراى مكاتباتى با امام زمان(عج) بوده‌اند.[۱۹]
آثار
موضوعات مورد علاقه محدثان
حميرى آثار متعددى تأليف كرده كه اغلب شامل موضوعات مورد علاقه محدّثان آن دوره است. از جمله موضوعاتى كه محدّثان شيعه آن دوره آثار متعددى درباره آن تدوين كرده‌اند، پاسخهاى ائمه به پرسشهاى اصحاب درباره مسائل فقهى و كلامى است كه موارد فراوانى از آنها در كتب اربعه نقل شده است.[۲۰]
مکاتبات فقهی ـ کلامی
عبدالله بن جعفر حميرى برخى مكاتبات فقهى ـ كلامى بين امامان شيعه و اصحاب را گردآورده و آثارى با اين موضوع تأليف كرده است.
وى در كتاب مسائل الرجال و مكاتباتهم اباالحسن الثالث(ع)[۲۱]، مكتوبات بين برخى اصحاب امام هادى(ع) با ايشان را، كه غالبا مشتمل بر مسائل فقهى است، گرد آورده است.
نام برخى از این افراد در منابع حديثى ديگر آمده است كه عبارت‌اند از:
- حسن بن مالك[۲۲]
- محمد بن جزك[۲۳]
- حسين بن على بن كيسان صنعانى[۲۴]
- ايوب بن نوح[۲۵]
- محمدبن سرو[۲۶]
- على بن ريّان بن صلت[۲۷]
مسائلُ لأبی محمدالحسن
حميرى همچنين كتابى با عنوان مسائلُ أبى محمدالحسن(ع) على يد محمد بن عثمان العمرى تأليف كرده كه نقل قولهايی از آن در آثار گوناگون اماميه باقى مانده است.[۲۸]
براساس اين نقل قولها، به نظر مى‌رسد كه بخش اعظم اين كتاب، پرسشهاى فقهى از امام عسکری(ع) بوده كه حميرى آنها را از طريق محمد بن عثمان عَمْرى به امام مى‌رسانده و پاسخهايى نيز از طريق عمرى مى‌گرفته است.[۲۹]
الدلائل
عبدالله بن جعفر حميرى آثارى نيز در موضوع امامت تأليف كرده است. وى كتاب مهمى با نام الدلائل داشته است[۳۰] كه تا قرن هفتم موجود بوده و بهاءالدين اربلى[۳۱] و ابن‌طاووس[۳۲] بخشهايى از آن را نقل كرده‌اند. ابن‌طاووس نسخه‌اى از اين كتاب را، به خط احمد بن حسين ابن غضائرى، در اختيار داشته است.[۳۳]
کتاب الغیبه
از جمله آثار حميرى درباره غيبت، كتاب الغيبة است. همچنين وى تأليف ديگرى در اين زمينه داشته كه نجاشى[۳۴] هم از آن با نام الغيبة و الحيرة ياد كرده و احتمالا همان است كه طوسى، به نقل از ابوجعفر محمدبن جعفر ابن بُطّه قمى، نام آن را الفترة والحيرة ذكر كرده است.[۳۵]
ابن ابى‌زينب،[۳۶] ابن‌بابويه[۳۷] و شیخ طوسی در كتاب الغيبة[۳۸] روايات فراوانى درباره غيبت از حميرى نقل كرده‌اند كه برگرفته از آثار وى در اين باب است.
شیخ صدوق در كتاب التوحيد[۳۹] رواياتى به نقل از مشايخ خود از حميرى آورده كه احتمالا از كتاب العظمة و التوحيد يا كتاب التوحيد و البداء و الارادة و الاستطاعة و المعرفة[۴۰] است كه شيخ‌طوسى[۴۱] از كتاب اخير با عنوان التوحيد و الاستطاعة و الافاعيل و البداء ياد كرده است.
قرب الاسناد
تنها كتاب موجود از حميرى، قرب‌الاِسناد است. نجاشى[۴۲] از سه كتاب حميرى با نامهاى قرب‌الاسناد الى الرضا(ع)، قرب الاسناد الى ابى‌جعفر بن الرضا(ع)، و قرب الاسناد الى صاحب الامر(عج) ياد كرده، اما شيخ‌طوسى[۴۳] فقط از قرب‌الاسناد نام برده است.
قرب‌الاسناد به آثارى اطلاق مى‌شود كه در آن، محدّث احاديث را با كوتاه‌ترين طريق تا معصوم روايت كند. حميرى در تأليف اين كتاب از متون كهن‌تر نيز بهره برده[۴۴] كه از مهم‌ترين آنها، كتاب المسائل على‌بن جعفر عُريضى است كه حميرى بخش اعظم آن را در كتاب خود آورده است.[۴۵]
ابن‌ادريس حلّى[۴۶] رواياتى از قرب‌الاسناد حميرى نقل كرده، ولى به اشتباه اين كتاب را به فرزند وى، محمد، نسبت داده است. منشأ اين خطا ظاهرا آن است كه سلسله سند آغازين كتاب به فرزند حميرى منتهى مى‌شود.[۴۷]
شاهد مهم بر صحت انتساب قرب‌الاسناد به عبدالله بن جعفر حميرى، آن است كه ابن‌ادريس حلّى،[۴۸] در نقل قول از اين كتاب، حديثى را بدون واسطه از محمد بن حسين بن ابى‌الخطاب(متوفى 262ق) آورده كه طبقه حديثى آن تنها با طبقه مشايخ عبداللّه بن جعفر تطابق دارد.
پانویس
- ↑ نجاشى، ص 219
- ↑ ص 370
- ↑ ج 10، ص 141
- ↑ كلينى، ج 5، ص 447 ؛ طوسى، تهذیب، ج 3، ص 231
- ↑ حِميَرى، ص 163
- ↑ نجاشى، ص 8، 52، 415 ـ 416
- ↑ نجاشى، ص 55، 137
- ↑ حميرى، ص 379
- ↑ نجاشى، ص 168
- ↑ طوسى، الامالی، ص 9، 22، 203
- ↑ طوسى، الامالی، ص 13، 38، 201
- ↑ طوسى، الامالی، ص 86، 238، 697
- ↑ نجاشى، ص 176، 274
- ↑ نجاشى، ص 430
- ↑ طوسى، الامالی، ص 189
- ↑ طوسى، رجال، ص 437
- ↑ طوسی، رجال، ص 424
- ↑ نجاشى، ص 38، 59، 168، 302، 430
- ↑ نجاشى، ص 354 ـ 355
- ↑ كلينى، ج 1، ص 87، 100 و ج 2، ص 27، 399 ؛ شیخ صدوق، من لایحضر، ج 1، ص 262، 544 ؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 55، 64،150
- ↑ نجاشى، ص 220
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضر، ج 3، ص 434 و ج 4، ص 232؛ طوسى، تهذیب، ج 9، ص 189 ؛ طوسی، الاستبصار، ج 4، ص 124
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضر، ج 1، ص440ـ441 ؛ طوسى، تهذیب، ج 3، ص 216 و ج 7، ص 363، 428
- ↑ طوسى، تهذیب، ج 2، ص 308 ؛ طوسی، الاستبصار، ج 1، ص 343
- ↑ طوسی، تهذیب، ج 4، ص 91 و ج 5، ص 273
- ↑ طوسی، تهذیق، ج 5، ص 171 ؛ طوسی، الاستبصار، ج 2، ص 247
- ↑ طوسی، تهذیب، ج 5، ص 209 ؛ طوسی، الاستبصار، ج 2، ص 267
- ↑ كلينى، ج 5، ص 447 و ج 7، ص 114
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضر، ج 3، ص 435
- ↑ نجاشى، ص 219 ؛ طوسى، فهرست، ص 294
- ↑ ج 3، ص 66، 120، 210، 404
- ↑ فتح الابواب، ص 243 ؛ کمال الدین، ص 2، 97، 119
- ↑ کمال الدین، ص 97، 229
- ↑ نجاشى، ص 219
- ↑ طوسى، فهرست، ص 294
- ↑ ص 67، 152، 155، 159
- ↑ کمال الدین، ج 1، ص 127، 152، 211، 228
- ↑ ص 352، 354، 361 ـ 362، 439
- ↑ ص 76، 80، 103
- ↑ نجاشى، ص 219 ـ 220
- ↑ طوسى، فهرست، ص 294
- ↑ ص 220
- ↑ فهرست، ص 294
- ↑ رحمتى، ص 27 ـ 28
- ↑ رحمتى، ص 27
- ↑ ج 14، ص 223 ـ 230
- ↑ حميرى، ص 1
- ↑ ج 14، ص 223
منابع
- ابن ابى‌زينب، كتاب‌الغيبة، چاپ على‌اكبر غفارى، تهران
- ابن‌ادريس حلّى، موسوعة‌ابن‌ادريس الحلى، چاپ محمدمهدى موسوى‌خرسان، قم، 1387ش
- ابن‌طاووس، فتح‌الابواب بين ذوى‌الالباب و بين رب‌الارباب فى الاستخارات، چاپ حامد خفاف، قم، 1409ق
- ابن طاووس، فرج المهموم فى تاريخ علماء النجوم، نجف، 1368ق
- اربلى، بهاءالدین، كشف الغمة فى معرفة الائمة عليهم‌السلام، چاپ على فاضلى، قم، 1426ق
- حِميَرى، عبدالله، قرب‌الاسناد، قم، 1413ق
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، 1403ق
- رحمتى، محمدکاظم، نكاتى درباره كتاب قرب‌الاسناد حميرى، كتاب ماه دين، سال 7، ش 4 و 5، 1382ش
- شیخ صدوق، التوحيد، چاپ هاشم حسينى طهرانى، قم، 1387ش
- شیخ صدوق، كتاب مَن لايَحضُرُه‌الفقيه، چاپ على‌اكبر غفارى، قم، 1414ق
- شیخ صدوق، كمال‌الدين و تمام النعمة، چاپ على‌اكبر غفارى، قم، 1363ش
- طوسى، الاستبصار، چاپ حسن موسوى خرسان، تهران، 1390ق
- طوسی، الامالى، قم، 1414ق
- طوسی، تهذيب الاحكام، چاپ حسن موسوى‌خرسان، تهران، 1390ق
- طوسی، رجال‌الطوسى، چاپ جواد قيومى‌اصفهانى، قم، 1415ق
- طوسی، فهرست كتب‌الشيعة‌و اصولهم واسماء المصنفين و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزيز طباطبائى، قم، 1420ق
- طوسی، كتاب‌الغيبة، چاپ عباداللّه طهرانى و على احمد ناصح، قم، 1411ق
- کلینی، محمد، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1363ش
- نجاشى، فهرست اسماء مصنفى الشيعة المشتهر ب رجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم، 1407ق
پیوند به بیرون
این تحقیق اقتباسی است از مقاله حمیری، عبدالله، در دانشنامه جهان اسلام.[۱]