مدرسه فیضیه (قم): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مدرسه فِیضیّه'''، از مدارس علمیه مشهور [[حوزه علمیه قم]] که در کنار [[حرم حضرت معصومه]] قرار دارد. قبل از توسعه حوزه علمیه قم و در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۶۰ش این مدرسه کانون اجتماع طلاب و استادان حوزه قم به شمار می‌رفت. عالمان و [[اجتهاد|مجتهدان]] بسیاری ساکن این مدرسه بوده و در آن تحصیل و یا تدریس کرده‌اند. در سال ۱۳۴۲ش مأموران [[حکومت پهلوی]] به این مدرسه حمله کردند و تعدادی از طلاب را کشتند. [[سخنرانی امام خمینی در خرداد سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|سخنرانی امام خمینی در خرداد ۱۳۴۲ش]] که منجر به [[قیام ۱۵ خرداد]] شد در این مدرسه ایراد شد. پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] نیز برخی از دیدارها و سخنرانی‌های امام خمینی در حیاط این مدرسه برگزار می‌شد.

==اهمیت و جایگاه ==

مدرسه فیضیه از مدارس علمی شهر قم است که در دوره [[صفویه]] تأسیس شد و به واسطه مجاورت با [[حرم حضرت معصومه]]، مزیت خاصی یافته است. بر اساس کتیبه سردر ایوان جنوبی مدرسه که به طرف صحن باز می‌شود، این مدرسه از بناهای شاه طهماسب اول و متعلق به سال ۹۳۴ق است.<ref> ناصرالشریعه، ص۱۵۵.</ref> سردر ورودی این مدرسه دارای طاقی جناغی‌شکل است. صحن اصلی آن با ابعاد ۵۰ در ۸۹ متر، دارای چهار ایوان در دو طبقه است. در هر طبقه ۴۰ حجره قرار دارد. سردر، ایوان‌ها و پیشانی حجره‌های آن با کاشی تزئین شده است.<ref>دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر، مدخل مدرسه فیضیه.</ref>

به گزارش منابع بر اساس اسناد بازمانده از قرن ششم بنای اولیه مدرسه، با نام [[مدرسه آستانه]] مربوط به قرن ششم هجری بوده و تا اواخر قرن یازدهم با همین نام مشهور بوده است. سپس در دوره صفوی تجدید بنا شد و به نام فیضیه شناخته شد<ref>مدرسی طباطبایی، ص۱۲۷.</ref> و در نیمه نخست قرن سیزدهم بنای مدرسه فیضیه جایگزین مدرسه آستانه شد.<ref>حسن زنده‌دل و دستیاران، ص۵۷.</ref>

بنای فعلی مدرسه، مربوط به دوره [[فتحعلی شاه]] است که در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق بنیاد شده است. او بنای سابق را خراب کرده و مدرسه را توسعه داد. این بنا، ۷۵ ذرع<ref>هر ذرع معادل ۱۰۴ سانتی‌متر است</ref> طول و ۵۰ ذرع عرض داشته و دارای چهل اتاق در طبقه پائین و چهار ایوان بلند و ۱۲ غرفه سپهرنشان و حوض مربع به اندازه دوازده ذرع در دوازده ذرع بوده است.<ref>همان، ص۱۵۶.</ref>

[[پرونده:250 RIALS-IRI.jpg|بندانگشتی|سکه ۲۵۰ ریالی با طرح مدرسه فیضیه سال ۱۳۸۷ش]]

دردوره صفویه مدرسه از صحن عتیق [[آستانه حضرت معصومه]] جدا بود و یک گذر بین آنها وجود داشت که در نقشه‌های جهانگردان آن عصر مانند شاردن و اولئاریوس دیده می‌شود. در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قسمت‌های مختلف مدرسه بازسازی شد و توسعه یافت. در این زمان ابتدا سدی بر رودخانۀ مجاور مدرسه احداث گردید و قسمتی از زمین‌های به‌دست آمده از این طریق به مدرسه تخصیص داده شد. در این توسعه، صحن تا ورودی صحن عتیق آستانۀ حضرت معصومه(س) گسترش یافت و سردر ورودی آن به صورت ایوان جنوبی مدرسه درآمد.

مدرسه در سال ۱۲۵۵ق توسط حاجی علی‌محمد، عموی میرزا علی‌اکبر فیض مؤلف تاریخ قم مرمت شد. در زمان این تعمیر، حجره‌ها و صحن مدرسه تا سال ۱۳۴۱ق یک طبقه بود و تنها در دو طرف هر یک از سه ایوان شرقی، غربی، و شمالی، چهار حجره در طبقۀ دوم وجود داشت. پس از آن توسط [[میرزا محمد فیض]] در طبقۀ دوم قسمت‌های شمالی و شرقی مدرسه حجره‌سازی شد و در سال ۱۳۰۱ش [[عبدالکریم حائری]] حجره‌های دیگر قسمت‌ها را کامل کرد. در پشت ایوان غربی، شاه‌نشینی قرار داشت که محل قرار گرفتن و جلوس پادشاهان [[قاجاریه|قاجار]] بود. در سال ۱۳۵۱ق نخستین کتابخانۀ عمومی شهر توسط آیت‌الله حائری در این شاه‌نشین تأسیس شد.

در سال ۱۳۷۰ق [[حسین بروجردی]] در کمرگاه ایوان غربی یک طبقۀ دوم ایجاد کرد که به مخزن کتابخانه اختصاص داده شد و دو سالن بزرگ مطالعه به جای آشپزخانه شاهی ایجاد شد.<ref>گنجینۀ آثار قم، نقل از دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر، مدخل مدرسه فیضیه.</ref>

گفته شده نام‌گذاری این مدرسه به نام فیضیه به جهت این بوده که [[فیض کاشانی]] از علمای دوره [[صفویه]]<ref> خوانساری، ص۱۸.</ref> مدتی در این مدرسه تدریس می‌کرده و این مدرسه، محل تدریس یا محل اقامت وی در شهر قم بوده است.{{مدرک}} برخی نیز معتقدند که این نام از زمان تجدید بنای مدرسه در دوره [[قاجار]] و به پیشنهاد علمای این دوره رایج شد. خاندان فیض در دوره قاجار ریاست شرعی شهر قم را برعهده داشتند.<ref> باقری، ص۲۲ـ۱۳؛ شریف‌رازی، ج۱، ص۳۹.</ref>

مدرسه فیضیه دارای کتابخانه‌ای است. در این کتابخانه، غیر از کتاب‌هایی که [[شاه عباس صفوی]] وقف کرده، کتاب‌هایی نیز [[شیخ بهایی]] [[وقف]] و تولیت آنرا به برادر زاده‌اش، [[حسین بن عبدالصمد عاملی|حسین بن عبدالصمد]] واگذار نمود.<ref>مدرسی طباطبایی، ص۱۲۹</ref> این کتابخانه در [[۲۰ جمادی‌الثانی]] ۱۳۴۹ق برابر آبان ۱۳۰۹ش بنا نهاده شد.<ref>[http://howzehlib.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=15&Itemid=22 سایت اداره امور کتابخانه‌های معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه.]</ref>

[[پرونده:سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه در خرداد 1342.jpg|180px|بندانگشتی|[[سخنرانی امام در عاشورای ۱۳۴۲ هجری شمسی|سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه (خرداد ۱۳۴۲ش]])]]