احیاء موات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''إِحْيَاء مَوَات''' آباد کردن زمین‌هایی است که قابل استفاده نباشند. زمین‌هایی مانند شوره‌زار، سنگ لاخ و یا بدون آب که قابلیت بهره برداری نداشته باشد،‌ زمین موات نامیده می‌شود. احیاء را نیز شامل هر چیزی دانسته‌اند که در عرف، مصداق آبادکردن باشد.

در فقه شیعه هر فردی که زمینی را احیاء کند، مالک آن می‌شود. برخی [[فقیه|فقیهان]] بر این مطلب ادعای [[اجماع]] کرده‌اند. [[روایات]] مختلفی در [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]] بر مالکیت احیاگر زمین دلالت دارند.  

 

در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] به جهت مصالح عموم مردم، اختیار این زمین‌ها به دست [[حکومت اسلامی]] سپرده شده تا بر اساس مصالح عموم مردم، عمل نماید. در قانون، واگذاری این زمین‌ها به عهده سازمان‌های دولتی قرار گرفته و مردم بدون مجوز قانونی، اجازه تصرف و احیای زمین‌ها را ندارند.

احیاء موات را آباد کردنِ زمینِ ویران معنا کرده‌اند.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۸۵.</ref> زمین‌هایی مانند شوره‌زار، سنگ لاخ و یا بدون آب که قابلیت بهره برداری نداشته باشد،‌ زمین موات نامیده می‌شود.<ref>موسوی بجنوردی، حسینی نیک، مباحث حقوقی تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۳۱۵.</ref>

احیاء نیز به برطرف‌کردن موانع و آماده سازی زمین برای بهره‌برداری، گفته شده است.<ref>مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۳۱۱.</ref> در فقه شیعه برای مفهوم احیاء، مصداق خاصی معین نگردیده و تشخیص احیاء به عرف و عادت سپرده‌ شده است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۷۱.</ref> فقیهان در مورد [[تحجیر]]{{یادداشت|محققان تحجیر را عنوانی تعبّدی ندانسته‌اند. ازاین‌رو، مفهوم آن برجهت زمان‌ها و مکان‌ها تغییر می‌کند و مقصود از آن هر اقدامی دانسته شده که بیانگر قصد احیا باشد مانند سنگ‌چینی اطراف آن، گودبرداری، نصب میله و سیم‌کشی و ... .(مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۷.)}} اختلاف دارند و برخی معتقدند تحجیر تنها اولویت ایجاد می‌کند و مالکیت با آن حاصل نمی‌شود.<ref>محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۴۸.</ref> در قانون مدنی ایران، ماده ۱۴۲ نیز آمده که تحجیر تنها اولویت می‌آورد.<ref>[https://dadfaran.com/detail/doc-3786-typ-1.html «قانون مدنی»]، گروه وکلا.</ref> در کتاب‌های فقهی، فصلی به احیاء موات، اختصاص داده شده است.<ref>محمدی، شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۶۲.</ref>

==دلایل==

برخی محققان معتقدند قانون در این مسئله، به جهت تطبیق با زمان و در نظرگرفتن مصالح جامعه، فاصله‌هایی با فقه گرفته است.<ref>بررسی فقهی و حقوقی احیاء زمین‌های موات، ص۷۴</ref> برخی فقیهان شیعه در دوران معاصر معتقدند، دولت اسلامی جامع شرائط می‌تواند زمین موات را تحت اختیار خود قرار دهد و بر طبق مصلحت در آن عمل نماید.<ref>منتظرى‌، رساله استفتاءات، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۳۱.</ref>

در اصل ۴۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انفال و ثروت های عمومی از قبیل زمین های موات یا رهاشده، ... در اختیار حکومت اسلامی است تا برطبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید.<ref>[http://www.shora-rc.ir/portal/home/?news/12410/18845/18264/ «اصل 45 قانون اساسی»]،سایت پژوهشکده شورای نگهبان.</ref>