پرش به محتوا

دعای مکارم الاخلاق: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
تمیزکاری
جز (ویکی سازی)
جز (تمیزکاری)
خط ۱۵: خط ۱۵:
  | مکان          =  
  | مکان          =  
}}
}}
'''دعای مکارم الاخلاق'''، دعا‌ی بیستم [[صحیفه سجادیه]] است که در آن براى كسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده و همچنین دوری از رذائل اخلاقی از [[خدا]] درخواست یاری می‌شود. درخواست‌ها در این [[دعا]] شامل اخلاقیات در زمینه‌های گوناگون اندیشه، گفتار و کردار، در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی است. [[امام سجاد(ع)]] در این دعا به موانع رشد انسان و راه‌های نجات او از شر القائات [[شیطان]] اشاره کرده است.
'''دعای مکارم الاخلاق''' یا '''دعا‌ی بیستم صحیفه سجادیه''' از دعاهای مأثور از [[امام سجاد(ع)]] که در آن براى كسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده و همچنین دوری از رذائل اخلاقی از [[خدا]] درخواست یاری می‌شود. درخواست‌ها در این [[دعا]] شامل اخلاقیات در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی است. امام سجاد(ع) در این دعا به موانع رشد انسان و راه‌های نجات او از شرّ القائات [[شیطان]] اشاره کرده است.


در آغاز بیشتر فرازهای این دعا [[صلوات]] تکرار شده و بعد از آن از خداوند درخواست شده است. دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به [[استجابت دعا|استجابت]] دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، مکارم الاخلاق نامیده شده است.
در آغاز بیشتر فرازهای این دعا [[صلوات]] تکرار شده و بعد از آن از خدا درخواست شده است. دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به [[استجابت دعا|استجابت]] دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، دعای مکارم الاخلاق نامیده شده است.


دعای مکارم الاخلاق توسط [[محمدتقی فلسفی]]، [[مصباح یزدی]] و [[روح‌الله خاتمی]] در قالب [[درس اخلاق]] شرح و به صورت مستقل چاپ شده است. همچنین این دعا در [[فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه|شرح‌های صحیفه سجادیه]] همچون دیار عاشقان اثر [[حسین انصاریان]] و [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاض السالکین]] اثر [[سید علی‌خان مدنی]] نیز شرح شده است.
دعای مکارم الاخلاق توسط [[محمدتقی فلسفی]]، [[مصباح یزدی]] و [[روح‌الله خاتمی]] در قالب [[درس اخلاق]] شرح و به صورت مستقل چاپ شده است. همچنین این دعا در [[فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه|شرح‌های صحیفه سجادیه]] همچون دیار عاشقان اثر [[حسین انصاریان]] و [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاض السالکین]] اثر [[سید علی‌خان مدنی]] نیز شرح شده است.
{{نیایش}}
{{نیایش}}
== اهمیت و جایگاه==
== اهمیت و جایگاه==
دعای بیستم صحیفه سجادیه که به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده، به دعای مکارم الاخلاق معروف شده است.<ref> خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص۱۳؛ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷.</ref> گفته شده، امام سجّاد(ع) در این دعا، بسیارى از [[اخلاق|رذایل اخلاقى]] و [[گناهان]] را برمى‌شمرد تا از آنها اجتناب شود و فهرستى از فضایل اخلاقى را نیز بازگو مى‌کند و آراستگى به آن صفات را از خداوند مى‌طلبد تا [[مؤمنان]] براى کسب این صفات، به او اقتدا کنند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=11850&catid=0&pid=61829 ترجمه دعای مکارم الاخلاق] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.</ref>
دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده، به دعای مکارم الاخلاق معروف شده است.<ref> خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص۱۳؛ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷.</ref> امام سجّاد(ع) در این دعا، بسیارى از [[اخلاق|رذایل اخلاقى]] و [[گناهان]] را برمى‌شمرد. همچنین فهرستى از فضایل اخلاقى را بازگو مى‌کند و آراستگى به آنها را از خدا درخواست می‌کند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=11850&catid=0&pid=61829 ترجمه دعای مکارم الاخلاق] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.</ref>


استفاده امام سجاد(ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق جهت ماندگار شدن آموزه‌هایش در ذهن مخاطب دانسته‌اند.<ref>قاسم‌پیوندی، «سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق»، ص۳-۴.</ref>
استفاده امام سجاد(ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق دانسته‌اند.<ref>قاسم‌پیوندی، «سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق»، ص۳-۴.</ref>


==تکرار صلوات در ابتدای فرازها==
==تکرار صلوات در ابتدای فرازها==
[[صلوات]] بر محمد و آل محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰ بار تکرار شده است و در هر بار پس از صلوات خواسته‌های جدیدی بیان شده است.<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶، ص۱۸۳.</ref> آغاز كردن دعا با صلوات را از سنت‌هايى دانسته‌اند كه از [[سیره]] [[معصومان]] به ما رسيده و دستور داده‌اند كه قبل از درخواست از [[خدا]] و نيز بعد از آن، صلوات فرستاده شود.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص.</ref> گفته شده چون طبق روایات صلوات مستجاب می‌شود، درخواست‌هایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه [[استجابت دعا|استجابت]] بهتری خواهد داشت؛ به همین دلیل امام سجاد در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.<ref>فلسفی، شرح دعای مکارم الاخلاق، ج۱، ص۶-۷.</ref>
[[صلوات]] بر محمد و آل محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰ بار تکرار شده است و در هر بار پس از صلوات خواسته‌های جدیدی بیان شده است.<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶، ص۱۸۳.</ref> آغاز كردن دعا با صلوات را از سنت‌هايى دانسته‌اند كه از [[سیره]] [[معصومان]] رسيده و دستور داده‌اند كه قبل از درخواست از [[خدا]] و نيز بعد از آن، صلوات فرستاده شود.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص.</ref> گفته شده چون طبق روایات، صلوات مستجاب می‌شود، درخواست‌هایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه [[استجابت دعا|استجابت]] بهتری خواهد داشت؛ از این‌رو امام سجاد در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.<ref>فلسفی، شرح دعای مکارم الاخلاق، ج۱، ص۶-۷.</ref>


==چرایی درخواست مکارم اخلاق از خداوند==
==چرایی درخواست مکارم اخلاق از خدا==
[[روح‌الله خاتمی]] در ابتدای شرح دعای مکارم الاخلاق با طرح این پرسش که چگونه امکان طلب کردن مکارم اخلاق از خدا وجود دارد درحالی‌که انسان خود باید برای تحصیل اخلاق نیکو تلاش کند و بدون تلاش به جایی نخواهد رسید، چنین جواب می‌دهد که دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست؛ بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای به دست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر نیاز به دعا است تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد می‌شود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قوی‌تر می‌کند.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸، ج۱، ص۱۳.</ref>
[[روح‌الله خاتمی]] در ابتدای شرح دعای مکارم الاخلاق با طرح این پرسش که چگونه امکان طلب کردن مکارم اخلاق از خدا وجود دارد درحالی‌که انسان خود باید برای تحصیل اخلاق نیکو تلاش کند و بدون تلاش به جایی نخواهد رسید، چنین جواب می‌دهد که دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست؛ بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای به دست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر نیاز به دعا است تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد می‌شود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قوی‌تر می‌کند.<ref>خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸، ج۱، ص۱۳.</ref>


خط ۳۸: خط ۳۸:
{{ستون|۲}}
{{ستون|۲}}
* درخواست کامل‌ترین مرحله [[ایمان]]، بالاترین مرتبه [[یقین]]، بهترین [[نیت]] و برترین اعمال
* درخواست کامل‌ترین مرحله [[ایمان]]، بالاترین مرتبه [[یقین]]، بهترین [[نیت]] و برترین اعمال
* ايمان سرچشمه همه خيرات و اخلاق پسنديده
* ايمان سرچشمه همه خيرات و اخلاق پسنديده است.
* نيت صالح منشأ [[عمل صالح‌]]
* نيت صالح منشأ [[عمل صالح‌]] است.
* طلب اصلاح نفس با رفق و مدارا از سوی [[خدا]]
* مشکلات و موانع رشد انسان: توجه و اشتغال به غیرخدا، فقر،‌ [[طمع]]، [[تکبر]]، [[خودپسندی]] و [[فخرفروشی]]
* مشکلات و موانع رشد انسان: توجه و اشتغال به غیرخدا، فقر،‌ [[طمع]]، [[تکبر]]، [[خودپسندی]] و [[فخرفروشی]]
* راه‌های نجات انسان: انجام اعمال براى [[قیامت]]، خرج كردن وقت در راه هدف، مصون بودن از فقر و وسعت رزق، انجام [[عبادت]] بدون [[عجب]] و [[ریا]] و انجام اعمال خير بدون منت گذاشتن
* راه‌های نجات انسان: انجام اعمال براى [[قیامت]]، خرج كردن وقت در راه هدف، مصون بودن از فقر و وسعت رزق، انجام [[عبادت]] بدون [[عجب]] و [[ریا]] و انجام اعمال خير بدون منت گذاشتن
خط ۵۲: خط ۵۱:
* درخواست هدایت به بهترین راه
* درخواست هدایت به بهترین راه
* میانه‌روی در زندگی  
* میانه‌روی در زندگی  
* درخواست بهترین‌ها از خدواند
* درخواست بهترین‌ها از خدو
* [[امتحان الهی]] با ثروت
* [[امتحان الهی]] بندگان را با ثروت
* درخواست [[برکت]] در مال (درخواست روزی از جایی که گمان به آن نمی‌رود)
* درخواست [[برکت]] در مال
* پناه بردن بر [[قدرت الهی]]  
* پناه بردن بر [[قدرت الهی]]  
* سختی و حقارت‌های تنگدستی
* سختی و حقارت‌های تنگدستی
* درخواست میانه‌روی در عبادت
* درخواست میانه‌روی در عبادت
* تغییر هر چیزی به دست خداست
* تغییر هر چیزی به دست خداوند است.
* در معرض هلاکت بودن نفس  
* در معرض هلاکت بودن نفس  
* درخواست راهی آسان برای محبّت الهی<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱؛ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.</ref>
* درخواست راهی آسان برای محبّت الهی<ref>انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱؛ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.</ref>
خط ۶۵: خط ۶۴:
=== محورهای اخلاق اجتماعی ===
=== محورهای اخلاق اجتماعی ===
{{ستون|۲}}
{{ستون|۲}}
* دعا برای اصلاح بداندیشی‌های دیگران: تبدیل [[حسد]] به مودت
* دعا برای اصلاح بداندیشی‌های دیگران: تبدیل [[حسد]] به موّدت
* دعا برای پیروزی و غلبه بر دشمنان  
* دعا برای پیروزی و غلبه بر دشمنان  
* [[ایثار]] و گذشت‌های اخلاقی
* [[ایثار]] و گذشت‌های اخلاقی
* نفی قدرت‌طلبی و تجاوز به حقوق دیگران
* نفی قدرت‌طلبی و تجاوز به حقوق دیگران
* بیان ویژگی‌های صالحان: گسترش عدالت، کنترل خشم، اصلاح بین مردم، آشکار کردن کارهای خوب مردم، [[عیب‌پوشی]]، نرم‌خویی، فروتنی، خوش‌رفتاری، آرامش، وقار، خوش‌اخلاقی، رعایت ادب اجتماعی و اخلاق عمومی و ...
* بیان ویژگی‌های صالحان: گسترش عدالت، [[کظم غیظ]]، [[اصلاح ذات‌البین|اصلاح بین مردم]]، آشکار کردن کارهای خوب مردم، [[عیب‌پوشی]]، نرم‌خویی، فروتنی، خوش‌رفتاری، آرامش، وقار، خوش‌اخلاقی، رعایت ادب اجتماعی و اخلاق عمومی و ...
* اجتناب از [[اسراف]]
* پرهیز از [[اسراف]]
* پاسخ خوب در برابر کار بد
* پاسخ خوب در برابر کار بد
* پيامدهاى ناگوار يارى خواستن از غيرخدا
* پيامدهاى ناگوار يارى خواستن از غيرخدا
* القائات شیطانی در قلب و زبان انسان‌ها (آرزوی باطل، [[بدگمانی]]، [[حسد]]، [[فحش]] و ناسزا، شهادت باطل، آبروریزی و...
* القائات شیطانی در قلب و زبان انسان‌ها (آرزوی باطل، [[بدگمانی]]، [[حسد]]، [[فحش]] و ناسزا، شهادت باطل، آبروریزی و...)
* پناه بردن به خدا از ظلم کردن و ظلم دیدن
* پناه بردن به خدا از ظلم کردن و ظلم دیدن
* لزوم بیان هدایت‌های الهی (قدرت بيان و تأثير آن در هدايت مردم‌)  
* بیان هدایت‌های الهی (قدرت بيان و تأثير آن در هدايت مردم‌)  
* مسئولیت‌پذیری و مدیریت درست
* مسئولیت‌پذیری و مدیریت درست
* تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی
* تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی
* همکاری با دیگران و خدمت به جامعه
* همکاری با دیگران و خدمت به جامعه
* توجه به [[کرامت انسان|کرامت]] و حیثیت انسان‌ها
* توجه به [[کرامت انسان|کرامت]] و حیثیت انسان‌ها
* داشتن الگو و اسوه و تعیین جهت گیری در بسط و گسترش [[عدالت]]
* داشتن الگو و اسوه و تعیین جهت‌گیری در بسط و گسترش [[عدالت]]
* ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت
* ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت
* اهمیت مسابقه اجتماعی در خوبی‌ها
* اهمیت مسابقه اجتماعی در خوبی‌ها